Mises Wolnosc i wlasnosc.pdf

W ooo o oo o llll l ll ln ooo o oo o śśśś ś śś ś ćććć ć ćć ć iiii i ii i w łłłł ł łł ł a a a ssss s ss sn ooo o oo o śśśś ś śś ś ćććć ć ćć ć

Ludwig von Mises

Wolność i własność

Tytuł oryginału: Liberty and Property

Edycję opracowano na podstawie wydania pierwszego:

The Ludwig von Mises Institute, Auburn University: Auburn (Alabama), 1988

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

gratitude to Ludwig von Mises Institute for permission to translate this book to Polish and produce it in

electronic form.

Misesa, 2009.

Kopiowanie i rozpowszechnianie w każdej postaci (zarówno elektronicznej, jak i drukowanej,

fragmentów oraz całości książki) dozwolone za podaniem źródła ( www.mises.pl ).

–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Przekład z języka angielskiego:

Katarzyna Wojewódzka

Redakcja i skład:

Karol Pogorzelski

Przekład przejrzał:

Krzysztof Smólski

I I NSTYTUT L UDW I IGA V ON M I ISESA 2009

www . .m i ises . .p l l

Pod koniec osiemnastego wieku przeważały dwie koncepcje wolności, a każda z nich w

znaczny sposób odbiegała od tego, co mamy na myśli, odnosząc się do swobody

i wolności.

Pierwsza z tych koncepcji była czysto akademicka, nie miała żadnego zastosowania

w sprawach politycznych. Był to pomysł zaczerpnięty z książek starożytnych autorów, których

studiowanie było istotą (i sumą) wyższego wykształcenia. W oczach tych greckich

i rzymskich myślicieli wolność nie była czymś danym wszystkim ludziom. Była przywilejem

mniejszości, która dzieliła ją z większością. To, co Grecy nazywali demokracją, nie było w świetle

dzisiejszej terminologii tym, co Lincoln nazywał rządami ludu, ale oligarchią, suwerennością

pełnoprawnych obywateli we wspólnocie, w której masy były metojkami albo niewolnikami.

Nawet ta raczej ograniczona wolność po IV wieku p.n.e. nie była uważana przez historyków,

filozofów i mówców za instytucję konstytucyjną. Widzieli ją jako coś należącego do przeszłości i

niemożliwego do przywrócenia. Opłakiwali odejście tamtego złotego wieku, ale nie znali żadnej

metody, dzięki której mogliby go przywrócić.

Druga koncepcja wolności była nie mniej oligarchiczna, ale nie miała żadnej literackiej

proweniencji. Ziemiaństwo oraz patrycjusze za wszelką cenę chcieli zachować swoje przywileje

wobec rosnącej siły królewskiego absolutyzmu. W wielu częściach kontynentalnej Europy

książęta odnieśli zwycięstwo. Jedynie w Anglii i Niderlandach ziemiaństwu i patrycjuszom udało

się pokonać dynastie. Jednakże tym, co wygrali, nie była wolność dla wszystkich, a jedynie

wolność dla elity, mniejszości populacji.

Nie wolno jednak potępiać ludzi, uznając ich za hipokrytów, którzy wychwalali wolność,

zezwalając jednocześnie na: prawne upośledzenie, poddaństwo wielu, a nawet na

niewolnictwo. Ludzie ci stanęli w obliczu problemu, z którym nie potrafili sobie poradzić.

Tradycyjny system produkcji był zbyt niewydolny w stosunku do stale rosnącej populacji. Liczba

ludzi, dla których – w pełnym tych słów znaczeniu – nie było miejsca w warunkach

przedkapitalistycznych metod rolniczych i rzemieślniczych, rosła. Ci nadprogramowi stawali się

głodującymi nędzarzami. Stanowili zagrożenie dla istniejącego porządku społecznego

Książka ta powstała początkowo jako wykład na uniwersytecie Princeton (październik 1958 r.) wygłoszony w

ramach dziewiątego spotkania Towarzystwa Mont Pelerin.

i przez długi czas nikt nie potrafił myśleć o innym porządku (sytuacji prawnej), który mógłby

zagwarantować wyżywienie tych wszystkich nieszczęśników. Nie mogło być mowy

o nadaniu im pełnych praw obywatelskich, a tym bardziej o dopuszczeniu ich do udziału

w zajmowaniu się sprawami stanu. Jedynym sposobem, jaki znali władcy, było utrzymanie

porządku poprzez zastosowanie siły.

Przedkapitalistyczny system produkcji był restrykcyjny. Jego historyczną podstawą był

militarny podbój. Zwycięski król nadawał ziemię swoim rycerzom. Ci arystokraci byli panami w

dosłownym sensie, tj. ich byt nie zależał od poparcia konsumentów kupujących lub

powstrzymujących się od zakupów na rynku. Z drugiej strony, sami byli głównymi klientami

rozwijającego się – w systemie cechowym – przemysłu, który oparty był na schemacie

korporacyjnym. Ten system sprzeciwiał się innowacjom, które oznaczały odejście

od tradycyjnych metod produkcji. Liczba ludzi, dla których znalazłaby się praca, nawet

w rolnictwie bądź rzemiośle, była ograniczona. W tych warunkach wielu ludzi odkryło, jak to

powiedział Malthus, że „na obfitej uczcie natury nie ma dla nich zarezerwowanego miejsca”

oraz że „natura radzi im, by odeszli”. 2 Jednakże niektórzy z owych wyrzutków zdołali przetrwać,

spłodzić dzieci i sprawić, że liczba nędzarzy beznadziejnie rosła.

Ale potem przyszedł kapitalizm. Zazwyczaj uważa się, że radykalne innowacje

kapitalizmu polegały na zastąpieniu prymitywnych i mało wydajnych metod rękodzielniczych

mechaniczną produkcją przemysłową. Taka wizja jest raczej powierzchowna. Szczególną cechą

odróżniającą kapitalizm od przedkapitalistycznych metod produkcji jest nowa zasada rynku.

Kapitalizm nie polega tylko na produkcji masowej, ale na produkcji masowej skierowanej na

zaspokojenie potrzeb mas. Sztuka i rzemiosło tego czasu w zupełności zaspokajały potrzeby

zamożnych. Fabryki jednak produkowały tanie dobra dla wielu. Jak się okazało, te wczesne

fabryki zostały zaprojektowane, by służyć masom, tym samym, które w nich pracowały. Służyły

im zarówno zaopatrując ich bezpośrednio, jak też pośrednio poprzez eksport, który umożliwiał

dostarczenie zagranicznej żywności i towarów. 3 Ta zasada stała się znakiem rozpoznawczym

kapitalizmu i jest nim do dziś dnia. Pracownicy są zarazem konsumentami dóbr, które sami

produkują. Są suwerennymi konsumentami, którzy zawsze mają rację. To, czy i jakie robią

zakupy, określa odtąd, co ma być produkowane, zarówno ilość, jak i jakość tych produktów.

Kupując dobra, które najbardziej odpowiadają ich potrzebom, konsumenci sprawiają, że

niektóre przedsiębiorstwa odnoszą zyski i rozrastają się, a inne tracą pieniądze i wycofują się. W

ten sposób kontrola nad czynnikami produkcji jest ciągle przekazywana w ręce tych

przedsiębiorców, którym najlepiej udaje się odpowiadać na potrzeby konsumentów. W

kapitalizmie prywatna własność czynników produkcji pełni funkcję społeczną. Przedsiębiorcy,

kapitaliści i posiadacze ziemscy są zleceniobiorcami konsumentów, w związku z czym w każdej

chwili mogą zostać odwołani. Nie wystarczy zaoszczędzić i zgromadzić kapitał, żeby być

2 Malthus, Thomas R. (2007) Prawo ludności , Jirafa Roja: Warszawa 1997

Eksport dóbr jest źródłem waluty (w tym przypadku złota) koniecznej do sfinansowania importu (przyp. tłum.)

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: