Metodyka realizacji zlecień w Pracowni Odtwarzania Wyglądu Osób i Przedmiotów LK KSP.pdf

Z PRAKTYKI

Metodyka realizacji zleceñ

w Pracowni Odtwarzania Wygl¹du Osób

i Przedmiotów LK KSP

Tematyka portretu pamiêciowego

ju¿ od czasów staro¿ytnoœci wzbu-

dza³a zainteresowanie z uwagi na

pewn¹ zagadkowoœæ zwi¹zan¹ z bra-

kiem mo¿liwoœci potwierdzenia, czy

to, co obserwator utrwala w swojej

pamiêci, mo¿e stanowiæ wiarygodny

obraz rzeczywistoœci.

Ka¿dy z nas jest niepowtarzaln¹

jednostk¹ – nie tylko ze wzglêdu na

osobowoœæ, przekonania, umiejêtno-

œci czy wiedzê – lecz tak¿e z uwagi

na wyró¿niaj¹ce z t³umu, indywidual-

ne cechy poszczególnych czêœci cia-

³a, a szczególnie twarzy. Podczas ba-

dania budowy anatomicznej uszu wy-

odrêbnia siê cechy je ró¿nicuj¹ce, na

przyk³ad kszta³t, wyprofilowanie,

wielkoœæ, odstawanie. W po³¹czeniu

z piêcioma rodzajami kszta³tu profilu

nosa, dziewiêcioma odcieniami kolo-

ru oczu, oœmioma rodzajami kszta³-

tów twarzy itd., uzyskuje siê nieogra-

niczon¹ ró¿norodnoœæ kombinacji.

Obliczono, ¿e nie da siê wœród ca³ej

populacji znaleŸæ czternastu osób,

które by³yby do siebie choæ trochê

podobne.

Do ró¿nic w wielkoœci, wygl¹dzie

czy proporcji ka¿dego z elementów

budowy zewnêtrznej twarzy docho-

dz¹ zmiany w postaci blizn, znamion

skórnych, tatua¿y czy te¿ sporadycz-

nie wystêpuj¹ce, a przez to bardzo

charakterystyczne, cechy patologicz-

ne cia³a ludzkiego, takie jak: znie-

kszta³cenia koñczyn, braki czêœci lub

ca³oœci koñczyn, garb, skrzywienie

krêgos³upa.

Obecnie, zarówno postêp techno-

logiczny, jak i najnowsze zdobycze

nauki, s¹ wykorzystywane w co-

dziennej pracy policji. Mimo

mo¿liwoœci, jakie stwarzaj¹ badania

DNA i mimo utworzenia kartoteki

œladów daktyloskopijnych AFIS, por-

tret pamiêciowy by³ i zawsze bêdzie

pomocny w poszukiwaniach spraw-

ców przestêpstw – powstaje bowiem

na podstawie œladów pamiêciowych,

które czêsto s¹ jedynym œladami po-

mocnymi w ujêciu poszukiwanego.

W wielu przypadkach od stworzenia

portretu pamiêciowego uzale¿nione

s¹ dalsze dzia³ania policji, poniewa¿

aby przeprowadziæ badania porów-

nawcze zabezpieczonych œladów,

nale¿y wytypowaæ osobê podejrza-

n¹ o dokonanie czynu zabronione-

go.

Wykonanie portretu pamiêciowe-

go, a wiêc „prze³o¿enie” wizerunku

twarzy sprawcy utrwalonego w pa-

miêci œwiadka na obraz dostêpny

dla oka innych osób, jest czynnoœci¹

bardzo z³o¿on¹. Dla u³atwienia

wspó³pracy ze

zleceniodaw-

cami eksperci

z Pracowni Od-

twarzania Wy-

gl¹du Osób

i Przedmiotów

LK KSP posta-

nowili przed-

stawiæ proble-

my najczêœciej

pojawiaj¹ce siê

w czasie do-

tychczasowych

dzia³añ pra-

cowni oraz pro-

pozycje ich roz-

wi¹zania. Aby

wspó³praca by³a bardziej sprawna

i efektywna, stworzono krótkie kom-

pendium wiedzy o pracy policyjnego

rysownika i oczekiwaniach wobec

zleceniodawcy, czyli „Metodykê re-

alizacji zleceñ w Pracowni Odtwa-

rzania Wygl¹du Osób i Przedmiotów

LK KSP”. Metodyka zosta³a zaak-

ceptowana i zatwierdzona przez ko-

mendanta sto³ecznego Policji i za-

prezentowana kierownikom jedno-

stek wspó³pracuj¹cych z Komend¹

Sto³eczn¹ Policji. Zawarto w niej

krótki opis zadañ realizowanych

przez pracowniê, zamieszczono

szczegó³owe algorytmy postêpowa-

nia (w zale¿noœci od typu zlecenia)

i zaprezentowano formy, w jakich

pracownia przekazuje zleceniodaw-

com zrealizowane ekspertyzy.

Analizuj¹c ekspertyzy z zakresu

odtwarzania wygl¹du osób w latach

2001–2004, mo¿na zauwa¿yæ sta³y,

oko³o 40–50% wp³yw zleceñ, w któ-

rych od sporz¹dzenia portretu odst¹-

piono (ryc. 1).

Ryc. 1. Wykonawstwo ekspertyz z zakresu odtwarzania wygl¹du osób w Labo-

ratorium Kryminalistycznym KSP w latach 2001–2005

Fig. 1. Statistics of caseworks involving reconstruction of face appearance in

Warsaw Metropolitan Police Forensic Laboratory in years 2001-2005

W przeciwieñstwie do ekspertyz

z innych dziedzin kryminalistyki por-

tret pamiêciowy wykonywany jest

najszybciej, czêsto nawet w kilka go-

dzin po zaistnia³ym zdarzeniu. Nale-

¿y braæ pod uwagê, ¿e œlad pamiê-

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 257/07

Z PRAKTYKI

ciowy przedstawiaj¹cy obraz twarzy

sprawcy bywa niekiedy bardzo szyb-

ko wypierany z pamiêci œwiadka zda-

rzenia przez inne spostrze¿enia, dla-

tego te¿ up³yw czasu ma du¿e zna-

czenie w póŸniejszym procesie od-

twarzania wygl¹du osoby. W zwi¹zku

z tym w wielu przypadkach wykonuje

siê portret po godzinach s³u¿bowych,

czasami nawet noc¹. Ka¿de wezwa-

nie eksperta w celu realizacji takiego

zlecenia wi¹¿e siê z dodatkowymi

kosztami (transport, praca w nadgo-

dzinach) ponoszonymi przez Labora-

torium. Kosztami, których mo¿na

unikn¹æ, w przypadku gdy œwiadek

lub œwiadkowie nie s¹ w stanie podaæ

rysopisu osoby lub podaj¹ niewielk¹

liczbê szczegó³ów jej wygl¹du. Wy-

starczy, aby prowadz¹cy sprawê po-

rozmawia³ ze œwiadkiem zdarzenia

i ustali³, czy mo¿e on podaæ rysopis

osoby poszukiwanej. Praktyka dnia

codziennego pokazuje jednoznacz-

nie, ¿e wielu zleceniodawców unika,

nie chce lub nie potrafi dokonaæ

wstêpnej oceny przydatnoœci œwiad-

ka w procesie odtworzenia wygl¹du

osoby. Taka preselekcja nie wymaga

specjalistycznej wiedzy, a w znacz-

nym stopniu usprawnia pracê eksper-

ta laboratorium.

Pragn¹c u³atwiæ i przybli¿yæ zlece-

niodawcom proces powstawania

portretu pamiêciowego, eksperci

z LK KSP stworzyli wzór notatki s³u¿-

bowej na okolicznoœæ opisu wygl¹du

osoby. W wielu przypadkach ju¿ wy-

pe³nienie pierwszej czêœci notatki –

dotycz¹cej warunków obserwacji –

mo¿e daæ odpowiedŸ na pytanie, czy

istnieje mo¿liwoœæ sporz¹dzenia por-

tretu pamiêciowego. Dla przyk³adu:

odleg³oœæ od obiektu obserwacji wy-

nosi 50 metrów przy dobrym, dzien-

nym oœwietleniu. Z tej odleg³oœci,

okiem nieuzbrojonym, cz³owiek nie

jest w stanie dostrzec szczegó³ów

dotycz¹cych rysów twarzy, tj. koloru

oczu, kszta³tu ust czy profilu nosa,

mo¿e jedynie podaæ cechy ogólnory-

sopisowe, takie jak: wiek, wzrost, bu-

dowa cia³a, kolor i d³ugoœæ w³osów.

Niestety, nie s¹ to dane wystarczaj¹-

ce do sporz¹dzenia portretu pamiê-

ciowego. W efekcie odstêpuje siê od

próby jego sporz¹dzenia. W punkcie

drugim notatki wymienione s¹ pod-

stawowe cechy rysopisowe, które

œwiadek powinien podaæ. Nale¿y

jednak dodaæ, ¿e nawet wymienienie

wszystkich powy¿szych cech nie

stanowi gwarancji, ¿e portret zosta-

nie wykonany. Na koniec trzeci

i ostatni punkt: œwiadek oznajmia, czy

jest w stanie rozpoznaæ osobê poszu-

kiwan¹. Mo¿e wydawaæ siê to zbyt

oczywiste, jednak zdarza³y siê przy-

padki, kiedy o podanie rysopisu pro-

szono osoby, które nie umia³y rozpo-

znaæ sprawcy, nawet w chwili bezpo-

œredniego z nim kontaktu.

W procedurach szczegó³owych,

jakie obowi¹zuj¹ podczas sporz¹-

dzania portretu pamiêciowego, zo-

sta³a równie¿ zawarta informacja, jak

unikn¹æ kilku najczêœciej pope³nia-

nych przez zleceniodawców b³êdów.

Ryc. 2. Fazy powstawania portretu pamiêciowego od z³o¿enia portretu w systemie POL-SIT do retuszu graficznego wykonanego w programie Adobe Photo-

shop CS2

Fig. 2. Phases of generating photo-fit picture by means of Adobe Photoshop CS2

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 257/07

Z PRAKTYKI

Najpowa¿niejszy z nich, i w zasadzie

niedopuszczalny, to okazywanie

œwiadkowi zdjêæ przed wykonaniem

portretu. Praktyka dowodzi, ¿e obej-

rzenie kilku, czêsto kilkudziesiêciu

fotografii, w znacznym stopniu utrud-

nia, a nawet uniemo¿liwia wykonanie

wiarygodnego portretu pamiêciowe-

go. Zdarza³o siê, ¿e po obejrzeniu fo-

tografii œwiadek opisywa³ nie osobê

poszukiwan¹, ale jedn¹ z tych, której

twarz widzia³ na zdjêciach. W celu

wyeliminowania sugestii ze strony in-

nych osób nigdy nie wykonuje siê

portretu na zasadzie burzy mózgów,

czyli w obecnoœci wszystkich œwiad-

ków. Ka¿da osoba postrzega zdarze-

nie w inny, subiektywny sposób.

W czasie wykonywania portretu pa-

miêciowego na podstawie opisu kilku

œwiadków jednoczeœnie mog³oby

dojœæ do s³ownych przepychanek:

kto lepiej widzia³, kto wiêcej zapa-

miêta³ itd. Osoba o silnym autoryte-

cie mog³aby zdominowaæ innych

i narzuciæ im swój punkt widzenia,

uniemo¿liwiaj¹c tym samym przed-

stawienie, byæ mo¿e lepszej, wersji

wydarzeñ.

Aby œwiadek przypomnia³ sobie

przebieg zdarzenia, nale¿y stworzyæ

ku temu optymalne warunki: nale¿y

uwzglêdniæ stan psychofizyczny

œwiadka, zapewniæ mu spokój i po-

czucie bezpieczeñstwa, a w razie po-

trzeby opiekê psychologa. Trzeba

ograniczyæ liczbê towarzysz¹cych

mu osób postronnych i uprzedziæ

o czasie potrzebnym na realizacjê

czynnoœci. Fazy powstawania portre-

tu pamiêciowego przedstawiono na

rycinie 2.

Odtwarzanie wygl¹du przedmio-

tów (najczêœciej bi¿uterii) utraconych

w wyniku przestêpstwa jest proce-

sem du¿o ³atwiejszym ni¿ wykonanie

portretu pamiêciowego, jednak

z uwagi na swoj¹ specyfikê du¿o bar-

dziej czasoch³onnym (ryc. 3–5). Istot-

ne jest okreœlenie rodzaju przedmio-

tów i warunków, jakie powinny one

spe³niaæ, gdy¿ nie wszystkie stano-

wi¹ materia³ pomocny w poszukiwa-

niach. Ograniczenia maj¹ równie¿

charakter praktyczny – przy du¿ej

liczbie utraconych przedmiotów wy-

konanie szkiców ich wszystkich jest

niemo¿liwe. Odtwarzane s¹ wiêc je-

dynie przedmioty o cechach charak-

terystycznych, wyró¿niaj¹cych je

z danej grupy i zawieraj¹cych ele-

menty niepowtarzalnoœci. Przyjmuj¹c

takie kryteria, ekspert musi dokonaæ

w³aœciwego wyboru przedmiotów

oraz wyselekcjonowaæ te, które œwia-

dek dobrze pamiêta i które mo¿e opi-

saæ.

policjantów dokonuj¹cych przeszuka-

nia u osób podejrzanych w danej

sprawie, osób trudni¹cych siê paser-

stwem, jak równie¿ podczas rutyno-

wych kontroli miejsc zbytu tego ro-

dzaju precjozów (punkty skupu z³ota,

lombardy, komisy itp.).

Ryc. 4. Reprodukcja srebrnego czajnika – pro-

gram 3D Max Studio

Fig. 4. Reconstruction of silver teapot (3D Max

Studio)

Ryc. 3. Reprodukcja z³otego zegara w programie

3D Max Studio

Fig. 3. Reconstruction of gold clock (3D Max

Studio)

Ryc. 5. Reprodukcja srebrnej bransolety – pro-

gram 3D Max Studio

Fig. 5. Reconstruction of silver bracelet (3D Max

Studio)

Osoba poproszona o scharaktery-

zowanie danego przedmiotu najczê-

œciej kieruje siê jego wartoœci¹ nomi-

naln¹ (rynkow¹) b¹dŸ pami¹tkow¹

i bardzo trudno jest przekonaæ j¹ do

wyboru dokonanego przez specjali-

stê, który w swoim dzia³aniu przyjmu-

je inn¹ ocenê wartoœci, a mianowicie

przydatnoœæ w procesie poszukiwaw-

czym. Uzasadnione wydaje siê wiêc

poszukiwanie przedmiotów, których

wygl¹d mocno utrwali siê w pamiêci

Z oczywistych wzglêdów repro-

dukcji obrazów i grafik nie wykonuje

siê z zastosowaniem jedynie metody

opisowej (czyli: technika wykonania,

pod³o¿e, temat, kolorystyka itp.).

Identyfikacji sprzêtu RTV, aparatów

fotograficznych czy laptopów doko-

nuje siê na podstawie numerów se-

ryjnych, ewentualnie cech u¿ytko-

wych, takich jak rysy, plamy, uszko-

dzenia itp.

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 257/07

Z PRAKTYKI

Retusz komputerowy w swojej naj-

bardziej zaawansowanej postaci to

retusz graficzny twarzy nieznanych

zw³ok na podstawie dostarczonych

fotografii. Prawid³owe wykonanie

prac retuszerskich w tym zakresie

wymaga doskona³ej znajomoœci

oprogramowania graficznego

i wszystkich typów retuszu kompute-

rowego, tj. retuszu technicznego, ko-

rekcyjnego, kosmetycznego oraz fo-

tomonta¿u komputerowego.

Rycina 6 ukazuje retusz graficzny

zw³ok o nieustalonej to¿samoœci,

wykonany na podstawie zdjêæ. Ryci-

na 7 przedstawia natomiast domnie-

many wizerunek osoby utworzony

za pomoc¹ elementów systemu

POL-SIT, poddanych nastêpnie retu-

szowi graficznemu polegaj¹cemu na

wyrównaniu ró¿nic tonalnych miê-

dzy poszczególnymi elementami bu-

dowy zewnêtrznej twarzy oraz doda-

niu bruzd i zmarszczek.

Podsumowanie

Rozwi¹zania zaprezentowane

w powy¿szym artykule stanowi¹ go-

towe i zarazem skuteczne narzêdzia

przydatne w codziennej pracy eks-

perta kryminalistyki z zakresu odtwa-

rzania wygl¹du osób i przedmiotów.

Jak widaæ na zamieszczonym wykre-

sie (ryc. 8), wprowadzenie metodyki,

która obowi¹zuje od 15.01.2005 r.,

a wraz z ni¹ notatki s³u¿bowej na

Ryc. 6. Retusz komputerowy twarzy nieznanych zw³ok na podstawie dostar-

czonych zdjêæ twarzy, program Adobe Photoshop CS2

Fig. 6. Computerised retouch of unknown corpse photograph (Adobe

Photoshop CS2)

Ryc. 7. Odtworzenie przypuszczalnego wygl¹du osoby na podstawie dostar-

czonych zdjêæ, program POLSIT i Adobe Photoshop CS2

Fig. 7. Reconstruction of possible appearance of a person based on

photographs (POLSIT and Photoshop CS2)

okolicznoœæ opisu wygl¹du osoby,

spowodowa³o spadek nieuzasadnio-

nych zleceñ w roku 2005 o ponad po-

³owê. W znacznym stopniu obni¿y³o

to koszty w³asne Laboratorium Kry-

minalistycznego, a lepsza organiza-

cja pracy pozwoli³a skróciæ do mini-

mum czas oczekiwania na wykona-

nie ekspertyzy. Najlepszym podsu-

mowaniem omawianych zagadnieñ

bêdzie przedstawiona obok metody-

ka oraz wzór notatki.

Ewa Lewandowska

Robert Wiœniewski

zdj.: autorzy

Ryc. 8. Liczba odst¹pieñ od wykonania portretu pamiêciowego z uwagi na niewiel-

k¹ iloœæ danych w latach 2001–2005

Fig. 8. Numbers of cases rejected due to insufficient data in years 2001–2005

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 257/07

Z PRAKTYKI

METODYKA

realizacji zleceñ w Pracowni Odtwarzania Wygl¹du Osób i Przedmiotów

Laboratorium Kryminalistycznego KSP

1. ZAKRES ZADAÑ

Pracownia Odtwarzania Wygl¹du Osób i Przedmiotów Laboratorium Kryminalistycznego KSP realizuje ekspertyzy

z zakresu:

1.1. Wykonywania portretów pamiêciowych osób na podstawie opisu s³ownego metod¹ syntezy komputerowej,

kompozycyjn¹, mieszan¹ i rysunkow¹.

1.2. Odtwarzania wygl¹du przedmiotów na podstawie opisu s³ownego.

1.3. Retuszu graficznego twarzy N.N. zw³ok na podstawie dostarczonych zdjêæ.

1.4. Retuszu komputerowego (retusz wiekowy, techniczny, korekcyjny, estetyzuj¹cy/kosmetyczny, fotomonta¿ kom-

puterowy).

1.5. Analizy zdjêæ fotograficznych pod k¹tem poprawnego pobrania materia³u porównawczego.

2. ALGORYTM POSTÊPOWANIA

2.1. Procedury ogólne

Podstaw¹ wykonania ekspertyzy jest:

2.1.1. dla jednostek podleg³ych KSP – pismo do Naczelnika Laboratorium Kryminalistycznego KSP wraz z obli-

gatoryjnie wype³nion¹ notatk¹ s³u¿bow¹ na okolicznoœæ opisu wygl¹du osoby; wzór notatki okreœla za³¹cz-

nik nr 1.

2.1.2. dla jednostek spoza obszaru dzia³ania KSP – postanowienie o powo³aniu bieg³ego wraz z obligatoryjnie

wype³nion¹ notatk¹ s³u¿bow¹ na okolicznoœæ opisu wygl¹du osoby; wzór notatki okreœla za³¹cznik nr 1.

Brak powy¿szych dokumentów bêdzie skutkowa³ wstrzymaniem wydania opinii (reprodukcji portretów lub przedmio-

tów), a nawet odst¹pieniem od wykonania ekspertyzy.

2.1.4. W wyj¹tkowych, uzasadnionych przypadkach (decyzjê podejmuje Naczelnik Laboratorium) istnieje mo¿li-

woœæ wykonania portretu pamiêciowego w miejscu aktualnego pobytu œwiadka. Transport eksperta na

miejsce i z powrotem zapewnia jednostka zlecaj¹ca.

2.1.5. Termin wykonania zlecenia ustalany jest przez ekspertów Pracowni telefonicznie (360-77) lub osobiœcie ze

Zleceniodawc¹. Jednostka zlecaj¹ca zobowi¹zana jest do bie¿¹cego informowania Pracowni o wszelkich

zmianach dotycz¹cych ustalonego wczeœniej terminu.

UWAGA:

W sytuacjach szczególnych, uzasadnionych okolicznoœciami zdarzenia, istnieje mo¿liwoœæ wykonania zlecenia

w zakresie wykonania portretu pamiêciowego po godzinie 16. Decyzjê o wezwaniu eksperta, celem realizacji zlece-

nia, i terminie wykonania zlecenia podejmuje Kierownik Sekcji IV lub Naczelnik Laboratorium Kryminalistycznego KSP.

2.1.6 W przypadku ustalenia osoby poszukiwanej b¹dŸ odnalezienia utraconych przedmiotów, na podstawie

efektów pracy ekspertów, Zlecaj¹cy ekspertyzê zobowi¹zany jest pisemnie poinformowaæ Laboratorium.

2.2. Procedury szczegó³owe obowi¹zuj¹ce przy zlecaniu sporz¹dzenia portretu pamiêciowego

2.2.1. Wstêpnej oceny (preselekcji) przydatnoœci œwiadka w procesie odtwarzania wygl¹du osoby dokonuje,

kieruj¹c siê przy tym zdrowym rozs¹dkiem, prowadz¹cy sprawê. Na podstawie rozmowy ze œwiadkiem na-

le¿y ustaliæ:

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 257/07

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: