próba krzyżowa krwi.doc

PRÓBA KRZYŻOWA
Badanie nazywane jest również: PRÓBA ZGODNOŚCI SEROLOGICZNEJ BIORCY I DAWCY KRWI

TEORETYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY BADANIA

Badanie polega na potwierdzeniu zgodności krwi dawcy i biorcy w grupach głównych, czyli w układzie ABO i Rh, oraz wykazaniu obecności lub braku jakichkolwiek przeciwciał, które mogą występować w surowicy krwi biorcy w stosunku do krwinek czerwonych dawcy krwi.
Wykonanie próby krzyżowej obejmuje następujące rodzaje badań.

·         Potwierdzenie zgodności grup krwi w układzie ABO biorcy i dawcy krwi. Praktycznie badanie to sprowadza się do ponownego oznaczenia antygenów układu ABO na krwinkach czerwonych biorcy i dawcy, w taki sam sposób, jak wykonuje się to przy oznaczaniu grupy krwi - patrz: "Grupa krwi".

·         Potwierdzenie zgodności krwi dawcy i biorcy dla antygenu D z układu Rh. Badanie to wykonuje się podobnie jak przy oznaczaniu grupy krwi w układzie Rh, tzn. ocenia się obecność lub brak aglutynacji (zlepiania się) badanych krwinek czerwonych biorcy z surowicą wzorcową zawierającą przeciwciała przeciwko antygenowi D. Wymogiem niezbędnym jest, aby dawca krwi był Rh (-), jeżeli biorca nie posiada w krwinkach antygenu D. Dopuszczalne jest natomiast przetoczenie krwi dawcy, którego krwinki nie mają antygenu D dla biorcy Rh (+).

·         Określenie, czy w chwili wykonywania badania w surowicy krwi biorcy występują jakiekolwiek przeciwciała odpornościowe przeciwko krwinkom czerwonym dawcy krwi. W badaniu tym do krwinek dawcy dodaje się najpierw odpowiednie substancje enzymatyczne, a potem surowicę krwi biorcy. Równolegle wykonuje się badanie, w którym zamiast substancji enzymatycznych, stosuje się specjalny rodzaj surowicy dodawanej do mieszaniny surowicy biorcy i krwinek dawcy. W przypadku istnienia przeciwciał w surowicy biorcy przeciwko krwinkom dawcy dochodzi do aglutynacji (zlepiania się krwinek). Bardziej dokładne określenie, przeciwko jakim antygenom krwinek dawcy skierowane są wykryte przeciwciała w surowicy biorcy możliwe jest w osobnym badaniu (patrz kolejne badanie).

·         Określenie obecności przeciwciał odpornościowych, które może zawierać surowica krwi biorcy dla antygenów krwinek wzorcowych. Krwinki wzorcowe (badający wie, jakie mają antygeny) stosowane w tym badaniu są tak dobrane, aby posiadały antygeny, przeciwko którym przeciwciała (odpornościowe) powstają najczęściej. Obserwuje się ewentualną aglutynację krwinek wzorcowych z badaną surowicą biorcy - w tych samych warunkach jak w badaniu w punkcie 3. Na podstawie badania można ustalić, którego antygenu nie mogą posiadać krwinki potencjalnego dawcy krwi.

CZEMU SŁUŻY BADANIE?
Wynik badania laboratoryjnego brzmiący: "Próba krzyżowa - zgodna" zwiększa bezpieczeństwo przetaczania krwi dla biorcy i oznacza, że w chwili wykonywania badania biorca krwi nie posiada przeciwciał przeciwko krwinkom dawcy.
Istnieje możliwość, że w przyszłości - na podstawie ponownie wykonanej próby krzyżowej - można wykazać niezgodność do przetaczania krwi między tym samym ewentualnym biorcą i dawcą. Dlatego też próba krzyżowa jest wykonywana przed każdą planowaną transfuzją krwi, a wynik jest uznawany za ważny tylko przez ściśle ustalony czas (obecnie przyjmuje się, że do 48 godzin).

WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA

·         Badanie wykonuje się przed przetoczeniem krwi z powodu:

·         dużej utraty krwi,

·         przewlekłej niedokrwistości,

·         zabiegów chirurgicznych, w trakcie których przewiduje się utratę krwi,

·         przetoczenia wymiennego w konflikcie serologicznym u noworodków.

Badanie wykonywane jest na zlecenie lekarza u pacjentów hospitalizowanych

BADANIA POPRZEDZAJĄCE
Morfologia krwi (przede wszystkim hematokryt, stężenie hemoglobiny), grupa krwi w układzie ABO i Rh, stężenie bilirubiny w surowicy krwi.

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA
Nie ma specjalnych zaleceń.

OPIS BADANIA
Choremu (biorcy krwi) pobiera się około 5-10 ml krwi żylnej (patrz "Opis badania" w "Badanie krwi").
Do wykonania próby krzyżowej nie wolno użyć krwi, z której wykonano oznaczenie grupy krwi. Dlatego przy konieczności prawie jednoczesnego ustalania grupy krwi i wykonywania próby krzyżowej, choremu pobiera się krew do wykonania tych badań dwa razy.
Wykonanie pełnej próby krzyżowej trwa około 60 minut. W sytuacjach nagłych, w celu ratowania życia chorego przetacza się krew po ustaleniu jedynie zgodności biorcy i dawcy w układzie ABO i Rh. Badanie to trwa około 15 minut, jednakże ryzyko wystąpienia ewentualnych powikłań poprzetoczeniowych znacznie wzrasta.
Wynik badania przekazywany jest w formie opisu.

INFORMACJE, KTÓRE NALEŻY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU BADANIE

Przed badaniem

·         Wskazania do przetoczenia krwi.

·         Wynik oznaczenia grupy w układzie ABO i Rh wraz z badaniem obecności przeciwciał odpornościowych.

·         Wcześniejsze przetoczenie krwi lub preparatów krwiopochodnych

·         kiedy przetaczano krew i czy wystąpiły powikłania w trakcie przetaczania.

·         Skłonność do krwawień (skaza krwotoczna).

·         Przebyte ciąże.

JAK NALEŻY ZACHOWYWAĆ SIĘ PO BADANIU?
Przetoczenie krwi odbywa się pod kontrolą lekarza lub pielęgniarki. Jeżeli w czasie przetaczania krwi nie doszło do niespodziewanych powikłań, nie ma specjalnych zaleceń poza tymi, które wynikają z ustaleń z lekarzem prowadzącym.

MOŻLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU
Wykonanie próby krzyżowej nie jest związane z ryzykiem powikłań, niekiedy z wyjątkiem niewielkiego krwawienia lub krwiaka w miejscu wkłucia igły po pobraniu krwi do badania.
Natomiast zawsze istnieje ryzyko wystąpienia powikłań poprzetoczeniowych związanych z leczeniem krwią lub preparatami krwiopochodnymi (leczenie to jest podejmowane jedynie w sytuacjach bezwzględnie koniecznych).
Badanie może być powtarzane wielokrotnie. Wykonywane jest u pacjentów w każdym wieku, a także u kobiet ciężarnych