Wydanie pod redakcj�: F-my T O M C Z A K ul. Rewolucji 76 90-223 ��d� tel./fax (0-42) 324-333 F-ma przyjmuje zlecenia edytorskie w szerokim zakresie. Lektura dla uczni�w szko�y podstawowej. � Wydanie polskie Firma Tomczak ui. Rewolucji 1905 r. 76 90-223 ��d� tel./fax (0-42) 324-333 ISBN 83-900265-0-3 (oryg. ISBN 0861126394) L)Brimax Books Ltd 1991. Ali rights reserved. Published by Brimax Books Ltd, Newmarket, England 1991. Printed in Hong Kong Druk i oprawa Wojskowa Drukarnia w �odzi Zam. 4243 I / ILUSTRACJE Roger Payne MITY tTEGENDY A ^ EUROPY O�wiatowy-��d� -Polska tcl./fax (0-42) 324-333 SPIS TRE�CI Tezeusz i Minotaur.................................................................................. 9 Dedal i Ikar............................................................................................. 14 Jazon i z�ote runo .................................................................................... 21 Bellerofont i Pegaz .................................................................................. 30 Perseusz i Gorgona.................................................................................. 36 Achilles i Hektor ..................................................................................... 43 Ko� Troja�ski ......................................................................................... 48 Odyseusz i Cyklopi.................................................................................. 54 Horacy - obro�ca mostu......................................................................... 61 Androclus i lew........................................................................................ 68 Rungnir i Thor........................................................................................ 76 Geirrodur - kr�l Trolli............................................................................ 83 Zygfryd - pogromca smok�w................................................................. 89 Beowulf.................................................................................................... 96 Zakl�ty miecz........................................................................................... 104 Sir Gawain i Zielony Rycerz................................................................... 110 Rodrigo - kr�l Hiszpanii........................................................................ 116 Roland i Olivier....................................................................................... 122 El Cid ...................................................................................................... 128 Wilhelm Tell ............................................................................................ 134 * /�� Ten pyszny zbi�r mit�w i legend Europy, od wiek�w ekscytuj�cy, zadziwiaj�cy, przera�aj�cy, bawi�cy dzieci i doros�ych w dominuj�cych cywilizacyjnie regionach �wiata ma drugi, chyba wa�niejszy wymiar. Uczy i kszta�tuje postawy - i o tym kilka s��w... Europa, �wiat... -Polska chce do nich �do��czy�" (1991). Jest to oczywista bzdura, bo nasz kraj by� i jest ich cz�ci�, od ponad tysi�ca lat uczestnicz�c w rozwoju ludzko�ci. Wiele idei zrodzonych w Polsce �wiat wykorzystuje nie wiedz�c sk�d pochodz�. Takie uproszczone, has�owe traktowanie zagadnienia, obni�a tylko bezzasadnie w�r�d Polak�w poczucie w�asnej warto�ci i ich zdolno�ci do dynamicznego dzia�ania. Faktem jest jednak, �e brak Reformacji oraz ponad dwie�cie lat zabor�w 1 kolejnych totalitaryzm�w spowodowa�o zaw�enie kontakt�w naszej nacji z wieloma innymi i w sferze poznawania pierwocin ich kultur, a wi�c w�a�nie mitologii, zatrzymali�my si� na etapie O�wiecenia. Znamy wi�c jedynie troch� mit�w greckich i nieco ponadnarodowych katolickich. Anglosasi, przedstawiciele najwy�ej rozwini�tych centr�w wsp�czesnej cywilizacji - a przede wszystkim ich dzieci - s� w lepszej sytuacji. W ich krajach od dawna dominuj� ruchy protestanckie, kt�re rozpowszechni�y zasad� stosowania logiki, gdzie tylko jest to mo�liwe. Wyzwoli�y ludzi od skostnienia totalitaryzmu katolickiego i ��wi�ta" inkwizycja nie t�pi�a starych przekaz�w oraz zwi�zanych z nimi pewnych dowolno�ci interpretacji �wiata. Dla nich nie jest tabu �wiadomo��, �e kultura ma korzenie znacznie g��bsze ni� wszelkie odmiany chrze�cijanizmu, socjalizmu, itp. itd. Ta ksi��ka nie tylko znakomicie bawi i usypia dzieci czy doros�ych. Polecana jest, jako lektura szkolna dla klas 2 - 7 szko�y podstawowej, w zale�no�ci od lokalnego poziomu intelektualnego �rodowiska, tak w�a�nie, jak w krajach anglosaskich. Dzieci poznaj� dzi�ki niej, cho�by fragmentarycznie, dominuj�ce cechy wielu starych sposob�w �ycia i walki o przetrwanie, a szczeg�lnie zasad� nie popadania w panik� i prowadzenia walki do ko�ca, nawet w najbardziej beznadziejnych z pozoru sytuacjach. Przyswajaj� sobie w�a�ciwy stosunek do �skarb�w", kt�re zdobyte, utrzymane i w�a�ciwie u�yte przynosz� korzy�ci zdobywcom i ich otoczeniu. A przede wszystkim dowiaduj� si�, jak r�ne w historii rzeczy i sprawy by�y dla ludzi najwa�niejszymi warto�ciami, zyskuj� wi�c w�a�ciwy dystans do �wszystkiego co ludzkie". Dzieci takie �yj� potem m�drzej i dynamiczniej. My�l� swobodniej iskuteczniej ni� inni ludzie, skr�powani jednostronnym pojmowaniem �wiata narzuconym im w szkole - np. w�skim �wiatopogl�dem komunistycznym, chrze�cijanistyczno-katolickim czy jakimkolwiek innym totalitarnym, ba�wochwalczo uznaj�cym tylko sw�j punkt widzenia. Niech ta ksi��ka, bawi�c i ucz�c, b�dzie pierwszym krokiem ka�dego ma�ego Polaka ku poznaniu sposob�w uczenia si� i my�lenia ludzi Zachodu - tych �przodownik�w pracy kapitalistycznej". Minotaur Tezeusz Iabirynt wype�nia�y kompletne ciemno�ci, od czasu do czasu rozja�niane pojedynczymi promykami �wiat�a, wdzieraj�cymi si� do wn�trza przez niewielki otw�r w sklepieniu. Tezeusz czu� narastaj�cy ch��d. Pocz�� dygota� z zimna i emocji, us�ysza� bowiem w jednej chwili g�uchy ryk i odg�osy krok�w potwora Minotaura. - Jest pewnie z�y i g�odny - pomy�la� Tezeusz. Nie wiedzia� sk�d dobywa si� g�os stwora. Korytarze przecina�y si� ze sob� tworz�c ogromny labirynt. Je�eli , chcia� odnie�� zwyci�stwo i zabi� Minotaura, musia� wej�� g��biej w pl�tanin� czarnych zakamark�w. Ju� sama my�l o tym nape�nia�a go zgroz�.Wiadomo by�o, �e kto raz wszed� do labiryntu, nie znajdowa� drogi powrotnej. Wszyscy gin�li w nim bez �ladu. Minotaur zabija� b��kaj�cych si� �mia�k�w i zjada� ich. Tezeusz posuwa� si� powoli przed siebie. W jednej r�ce ni�s� miecz, w drugiej kurczowo �ciska� k��bek nici. Miecz, k��bek nici i ma�y, z�oty flakonik mia�y mu pom�c w zmaganiach z pot�nym Minotaurem, kt�ry by� krwio�erczym monstrum o ciele cz�owieka i g�owie byka. Nawet lew nie mia� ostrzejszych od niego k��w. Nic te� dziwnego, �e ojciec Tezeusza, kr�l Aten Egeusz, wpad� w rozpacz, gdy syn o�wiadczy� mu, �e chce zabi� Minotaura. - Nie jed� na Kret� Tezeuszu. Mam przeczucie, �e nigdy ci� ju� nie zobacz�. Jestem starym cz�owiekiem i bardzo ci� potrzebuj�. Powiniene� pom�c mi w rz�dzeniu kr�lestwem - m�wi� stary kr�l i �zy ciek�y po jego policzkach. Tezeuszowi przykro by�o patrze� na zasmuconego ojca, lecz uzna�, i� nie mo�e podda� si� jego woli. - Je�eli nie zabij� potwora b�dziesz musia� wys�a� Minotaurowi na po�arcie kolejnych Ate�czykow. Pomy�l ojcze, jak wielu m�odych ludzi *in�� - odpowiedzia� Tezeusz. Kr�l westchn�� g��boko. Wiedzia�, �e jego syn ma racj�. M�odzi ludzie p�acili straszliw� cen� za to, �e przed laty syn kr�la Krety Minosa, zgin�� z r�k Ate�czykow. W odwecie kr�l Minos za��da�, aby co roku wysy�ano na Kret� czternastu Ate�czykow, siedmiu m�odych ch�opc�w i siedem dziewcz�t, jako po�ywienie dla Minotaura. W przypadku i� spe�nienia tego warunku Minos grozi� kowaniem i zburzeniem Aten. Zapewne by� w stanie tego dokona�, jako �e dysponowa� pot�n� armi�. Minos zastrzeg� jednak, �e nie b�dzie si� domaga� ofiar, je�li kt�ry� z m�odych Ate�czyk�w zdo�a zabi� potwora. By�o to ogromnie trudne, gdy� podst�pny i okrutny Minos zabrania� wnoszenia jakiejkolwiek broni do labiryntu, tym samym skazuj�c �mia�k�w na pewn� �mier�. Z okna swego pa�acu widzia� Egeusz statek z czarnymi �aglami, kt�ry jak co roku mia� wyp�yn�� w swoj� smutn� podr� na Kret�. Widzia� m�odych ludzi wchodz�cych na pok�ad i op�akuj�cych ich ojc�w. Kr�l wiedzia�, �e Tezeusz musi do nich do��czy�. - Moi poddani bardzo cierpi� z powodu utraty dzieci. Ich w�adca nie mo�e i rzek� do Tezeusza: - Po�egnajmy si� synu. B�d� gor�co prosi� Bog�w z Olimpu, aby mieli ci� w swej opiece. Po czym wzi�� ze stolika ma�y, z�oty flakonik i poda� Tezeuszowi m�wi�c: - Jest to podarunek od twej macochy Medei. Mo�e by� ci pomocny w walce z Minotaurem. Ja za� mam tylko jedn� pro�b�. - Jak� Ojcze? - zapyta� m�odzieniec. Egeusz da� mu du�y, czerwony zw�j materia�u. - Je�li zwyci�ysz potwora, u�yj tej tkaniny jako �agla na znak, �e wyprawa si� powiod�a. Z dala dojrz� jego czerwie� i b�d� spokojniejszy. Tezeusz u�miechn�� si� do ojca pr�buj�c go podnie�� na duchu. - Wiem, �e zobaczysz mnie powracaj�cego z czerwonym �aglem. Czarne �agle ju� nigdy nie pojawi� si� na ate�skich statkach - powiedzia�. Podr� na Kret� by�a bardzo smutna. Czternastu m�odych ludzi nie mog�o my�le� o niczym innym, jak tylko o swym straszliwym przeznaczeniu. Wszyscy p�akali i trz�li si� ze strachu. Przera�enie narasta�o w miar� jak zbli�ali si� do celu podr�y. Tezeusz nie zamierza� jednak okazywa� trwogi i odwa�nie stan�� przed obliczem kr�la Minosa, kt�ry go natychmiast rozpozna�. - Co robi tutaj kr�lewicz z Aten? - spyta� Minos. - Nie wierz�, aby kr�l Egeusz wysy�a� swego syna na po�arcie Minotaurowi. 10 r Tezeusz spojrza� wyzywaj�co na Minosa. -Nie przyby�em tutaj, aby zosta� zjedzonym przez potwora, lecz po to by go zabi�. Chc� uwolni� m�j lud od tej straszliwej daniny - wypowied� Tezeusza wywo�a�a ogromne poruszenie w...
akania