{227}{315}Kiedy my�lisz o elektryczno�ci,|my�lisz o Edisonie {335}{419}Kiedy my�lisz o radio,|my�lisz o Marconim. {446}{545}Lecz by� pewien geniusz elektryczno�ci,|kt�ry zosta� niemal zapomniany, {552}{686}Cz�owiek, �ni�cy o darowaniu �wiatu|nieograniczonego �r�d�a energii. {695}{759}Nazywa� si� Nikola Tesla {760}{852}i by� Mistrzem B�yskawic. {935}{999}Nadanie programu by�o mo�liwe dzi�ki sk�adkom {1000}{1077}dla stacji PBS od widz�w tacy jak Wy {1078}{1153}Dzi�kujemy. {1393}{1509}Post�p rozwoju cz�owieka,|w istotny spos�b zale�y od wynalazk�w. {1534}{1635}Ostatecznym celem jest|opanowanie ca�ej wiedzy {1639}{1691}o �wiecie materialnym. {1695}{1826}Okie�znanie si� natury|na potrzeby cz�owieka. {1845}{1922}Nikola Tesla, 1919 roku. {2011}{2080}To historia o wsp�czesnym Prometeuszu {2081}{2153}kt�ry zmieni� �wiat,|przy pomocy elektryczno�ci. {2157}{2251}To Nikola Tesla, kt�ry ujarzmi�|moc Wodospadu Niagara {2252}{2353}ze swoim systemem pr�du przemiennego.|I uczyni� mo�liwym {2353}{2457}przesy� energii do ka�dego|w Ameryce i na �wiecie. {2492}{2613}To Tesla, kt�ry opatentowa�|technologi� ��czno�ci bezprzewodowej {2614}{2704}kt�ra jest u�ywana w ka�dej|transmisji radiowej i telewizyjnej. {2736}{2830}Jego niesamowite dziedzictwo|mo�na dostrzec we wszystkim, {2831}{2919}od pilota, do neon�w|i o�wietlenia fluorescencyjnego. {2936}{2971}Promieniowania rentgenowskiego. {2972}{3022}Rakiet naprowadzanych. {3042}{3122}A nawet w planie Inicjatywy|Obrony Strategicznej (SDI). {3156}{3271}Jednak z jakiego� powodu, historia|"przeoczy�a" tego niezwyk�ego cz�owieka. {3287}{3340}Tesla by� istotnie geniuszem|pierwszej wielko�ci. {3341}{3395}By� technologicznym wizjonerem. {3411}{3485}M�g� sobie wyobrazi� wielkie|rzeczy i sprawi� by dzia�a�y. {3541}{3570}By� cudzoziemcem, {3571}{3664}imigrantem, kt�ry przyby� do Ameryki|tylko ze swymi marzeniami. {3709}{3783}Dumny, a czasami wynios�y cz�owiek, {3784}{3909}Pracowa�, i �ciera� si� z niekt�rymi|z najpot�niejszych ludzi jego czas�w. {3929}{4024}Thomas Edison, kt�ry by�|oburzony jego pomys�ami. {4071}{4170}Guglielmo Marconi, kt�ry dorobi�|si� na jego wynalazkach. {4226}{4330}George Westinghouse, kt�ry za�o�y�|Westinghouse Electric Company {4331}{4395}dzi�ki patentom Tesli. {4437}{4524}I wielki finansista|J. P. Morgan, {4525}{4609}kt�ry wspiera�, aby nast�pnie go porzuci�. {4673}{4790}W szczycie kariery, Tesla by� jednym|z najbardziej znanych ludzi na �wiecie. {4833}{4952}Jego wynalazki pomog�y Ameryce wyrosn��|na pot�ny uprzemys�owiony nar�d. {4961}{5061}Jego pomys�y utworzy�y|multi-miliardowe korporacje. {5087}{5153}Lecz Tesla nie by�|cz�owiekiem praktycznym. {5163}{5233}Pod��aj�c wci�� w kierunku|nast�pnego wielkiego prze�omu {5234}{5308}nie uchroni� swoich|interes�w handlowych. {5325}{5414}Ostatecznie, inni stworzyli|fortuny dzi�ki jego wynalazkom {5415}{5516}a on sam sko�czy�|w n�dzy i zapomnieniu. {5521}{5622}Pieni�dz nie oznacza dla mnie|tego co oznacza dla innych ludzi. {5629}{5708}Wszystkie moje pieni�dze|zosta�y zainwestowane w wynalazki {5713}{5797}by uczyni� �ycie cz�owieka|troch� �atwiejszym. {5825}{5926}By� wizjonerskim geniuszem.|Nie ma takich wielu. {5946}{6033}By� got�w odda� �ycie|za swoje wizje. {6039}{6086}Musimy rozwija� sposoby {6087}{6216}uzyskiwania energii ze �r�de�|kt�re s� wiecznie niewyczerpywalne. {6239}{6337}To co zamierzam wam teraz pokaza�,|krok po kroku, {6343}{6435}to spos�b w jaki ostatecznie|urzeczywistni�em m�j sen. {6863}{6958}To jest dom w kt�rym przez|dziwny zbieg okoliczno�ci {6959}{7027}urodzi�em si� r�wno o p�nocy {7027}{7121}pomi�dzy 9 a 10 lipca|1856 roku. {7130}{7242}Tej nocy szala�a sroga burza. {7263}{7360}Nikola Tesla zrodzony z serbskich|rodzic�w na wschodniej granicy {7361}{7470}imperium Austro-W�gierskiego,|dzi� na terenach Chorwacji. {7505}{7587}Jego ojciec, Milutin,|by� ortodoksyjnym ksi�dzem, {7588}{7676}kt�ry oczekiwa� od syna,|aby tak jak on zosta� duchownym. {7684}{7760}By�y tylko dwa wyj�cia|dla dzieci w tamtych czasach: {7761}{7882}mo�na by�o p�j�� do wojska|albo zosta� ksi�dzem. {7883}{7953}Tesla nie by� zainteresowany|�adnym z nich, {7954}{8044}czym bardzo zawi�d� swojego ojca. {8056}{8121}M�j ojciec by� wielkim erudyt� {8129}{8242}Otrzymany od niego trening|zawiera� w sobie przemy�lenia innych, {8243}{8334}oraz powtarzanie d�ugich|fragment�w wers�w. {8399}{8515}Moja matka pochodzi z jednej|z najstarszej serbskiej rodziny w kraju. {8532}{8636}Wymy�la�a i konstruowa�a wszelkiego|rodzaju narz�dzia i urz�dzenia {8637}{8723}i prz�d�a najlepsze wzory. {8735}{8870}Jej palce by�y na tyle gibkie, aby|zawi�za� trzy w�z�y na ludzkiej rz�sie. {8947}{9074}Od pocz�tku Tesla zacz�� przejawia�|swoj� niezwyk�� wyobra�ni�. {9100}{9203}W moim dzieci�stwie cierpia�em|na osobliwe utrapienie, {9204}{9267}powoduj�ce pojawianie si� obraz�w, {9268}{9348}kt�rym cz�sto towarzyszy�y|silne b�yski �wiat�a. {9353}{9473}Zupe�nie nie mog�em rozr�ni� czy|to co widzia�em by�o realne czy nie. {9516}{9646}By da� temu przyk�ad:|By�em zafascynowany opisem Niagary {9652}{9793}i wyobra�a�em sobie wielkie|ko�o poruszane przez wodospad. {9837}{9944}Powiedzia�em mojemu wujkowi,|�e pewnego dnia pojad� do Ameryki {9945}{10026}i wprowadz� ten projekt w �ycie. {10057}{10173}Nast�pnie, w wieku 17 lat,|podczas przygotowa� do seminarium, {10173}{10231}Tesla zachorowa� na choler� {10233}{10349}a otarcie si� o �mier�|zmieni�o jego �ycie na zawsze. {10351}{10419}W jednej z takich chwil, kt�re|wydawa�y si� by� moimi ostatnimi, {10424}{10482}m�j ojciec wpad� do pokoju. {10483}{10603}By� mo�e, powiedzia�em, b�d� mia�|si� lepiej je�li pozwolisz mi|na studiowanie in�ynierii. {10617}{10712}P�jdziesz do najlepszych|technicznych plac�wek na �wiecie, {10713}{10772}uroczy�cie powiedzia�. {10785}{10872}Wr�ci�em do �ycia,|jak kolejny �azarz, {10876}{10976}wprawiaj�c wszystkich|w absolutne zdumienie. {11039}{11130}W 1877 roku|w wieku 21 lat, {11130}{11233}Uda�em si� do Graz w Austrii,|aby rozpocz�� swoje studia. {11246}{11374}Tam, szybko opanowa�a mnie|obsesja nauki o elektryczno�ci. {11396}{11495}Chcia�em wiedzie� wi�cej|o tej wspania�ej sile. {11508}{11620}Ka�da iskra, wytwarza�a|tysi�ce odbi� w moim m�zgu. {11674}{11741}W 1831 roku, w Anglii, {11742}{11847}Michael Faraday odkry� zjawisko|indukcji elektromagnetycznej, {11848}{11929}kt�ra umo�liwia�a|generowanie elektryczno�ci. {11938}{12026}Faraday odkry�, �e je�li|masz obw�d elektryczny, {12027}{12122}w zmieniaj�cym si� polu magnetycznym,|wytworzymy pr�d elektryczny|kr���cy w przewodzie. {12123}{12196}Wi�c by� to wynalazek dotycz�cy|metod indukcji, {12197}{12277}tworzenia pr�du przemiennego (AC). {12279}{12354}I to w�a�nie ten wynalazek,|kt�ry Tesla p�niej wykorzysta� {12354}{12440}w systemie elektrycznym, kt�ry nap�dza nasz� cywilizacj�. {12443}{12541}Wczesne silniki pracowa�y|na pr�dzie sta�ym (DC), {12542}{12675}ale wymaga�y systemu iskrownika|do wzbudzenia efektu obrotowego. {12707}{12812}Zwr�ci�em uwag� mojemu profesorowi,|�e konstrukcja generator�w i silnik�w {12813}{12928}mo�e by� znacznie udoskonalona|dzi�ki u�yciu pr�du przemiennego. {12974}{13072}Wielce mnie zawstydzi�|w obliczu ca�ej klasy, m�wi�c: {13082}{13231}Pan Tesla nigdy tego nie dokona,|to schemat perpetuum mobile. {13265}{13350}Tymczasem w Ameryce,|Thomas Alva Edison {13351}{13425}Zacz�� eksperyment|z lampami pr�niowymi, {13426}{13553}tworz�c komercyjnie pierwsze|�ar�wki �arowe w 1878 roku. {13587}{13716}�cie�ki Edisona i Tesli|wkr�tce si� skrzy�uj�. W wielkiej|technologicznej potyczce {13717}{13805}pomi�dzy pr�dem sta�ym|a przemiennym. {13855}{13925}W 1880 roku Tesla|przeprowadzi� si� do Budapesztu, {13926}{14021}gdzie znalaz� zatrudnienie|w Centralnym Biurze Telegraficznym (CTO). {14048}{14162}Tutaj jego idea silnika pr�du|przemiennego zacz�a go prze�ladowa�. {14201}{14272}W swoim pokoju mog�em|s�ysze� tykanie zegarka {14273}{14357}na odleg�o�� 3 pokoi|mi�dzy mn� a czasomierzem. {14365}{14491}Pojazd przemierzaj�cy odleg�o�� kilku|mil wstrz�sn�� ca�ym moim cia�em. {14571}{14707}Gwizd oddalaj�cej si� lokomotywy|wibrowa� w moich uszach tak mocno,|ze b�l sta� si� nie do zniesienia. {14742}{14833}By zregenerowa� si� po tych atakach,|obywa�em d�ugie spacery po parku. {14867}{14952}Pewnego popo�udnia, kt�ry zawsze|b�dzie obecny w moich wspomnieniach, {14961}{15026}s�o�ce w�a�nie zachodzi�o {15027}{15128}i przypomnia� mi si�|wspania�y fragment Goethego: {15134}{15190}Patrzaj,| jak tam wieczorn� zorz� {15191}{15250}b�yszcz� w zieleni| skryte chaty. {15254}{15311}Dzie� si� ju� prze�y�.| S�o�ce w dale rwie si�. {15317}{15371}Aby gdzie indziej,| nowe �ycie wznieci�; {15377}{15471}Gdy wyrzek�em te inspiruj�ce s�owa,|do mojej g�owy wpad�a my�l {15472}{15559}z pr�dko�ci� b�yskawicy.|Upad�em na kolana {15559}{15648}i narysowa�em|diagram na ziemi. {15663}{15749}Tesla dostrzeg�|wirowe pole energii. {15784}{15872}Raptem wiedzia�, �e mo�e|odtworzy� to wiruj�ce pole {15873}{15976}zasilaj�c cewki generatora|w r�nych fazach {15977}{16035}jak t�oki w silniku. {16043}{16137}W wyniku si� magnetycznego|przyci�gania i odpychania {16138}{16211}wirnik w obwodzie|dos�ownie kr�ci� by {16212}{16282}elektrycznym|odpowiednikiem ko�a. {16286}{16382}I to wszystko zosta�o zrealizowane|dzi�ki pr�dowi przemiennemu. {16446}{16546}Mia�o to wkr�tce nap�dza� ko�a|przemys�u na ca�ym �wiecie. {16588}{16668}Si�a umys�u Tesli {16672}{16746}tkwi�a niemal na pewno w jego|umiej�tno�ci wizualizacji, {16751}{16820}M�g� dos�ownie zobaczy�|dzia�aj�ce modele przed sob�. {16856}{16956}Widzicie, to nie by�|schemat perpetuum mobile. {17199}{17264}To by�o apogeum|moich ambicji, {17265}{17354}i moje najgor�tsze �yczenie,|aby zobaczy� Ameryk�, {17355}{17436}a tak�e pozna�|wielkiego Thomasa Edisona. {17467}{17534}W zwi�zku z tym|podj��em si� podr�y. {17535}{17666}Po utracie pieni�dzy i bilet�w,|przechodz�c seri� niefortunnych przyg�d, {17670}{17767}w��czaj�c w...
grappa25