koncepcja_federalna.doc

KONCEPCJA FEDERALISTYCZNA

Federalizm jako zespół  idei polityczno- prawnych ukształtował się znacznie wcześniej niż ktokolwiek myślał o integracji europejskiej. Model ten ukształtował się w XVIII i XIX wieku jako forma realizacji idei państwa narodowego np. Stany Zjednoczone, Niemcy. Federalizm był wyrazem dążeń do zbudowania narodu lub zjednoczenia narodu, który poszukiwał instytucjonalnego wyrazu i równowagi pomiędzy jednością a autonomią tradycyjnych jednostek geopolitycznych.

FEDERALIZM-PROBLEMY POSTRZEGANIA

Cztery rozumienia federalizmu wg Ferdynanda Kinskey

1)       Jako teoria integracyjna- model układania pokojowych stosunków i zbliżania do siebie państw, aby zapewnić spokój i pokój

2)       Federalizm jako teoria decentralizacji- przeciwstawia się modelowi państwa absolutnego i scentralizowanego. Federalizm chroni w ten sposób struktury lokalne i regionalne, a tym samym wolności i partycypację polityczną jednostek.

3)       Federalizm jako pewien model społeczny- rozwinął się głównie na grucie myśli niemieckiej. Polegało na ograniczeniu realizacji założeń modelu federalnego do poziomu ustroju państwa, pomijając wówczas aspekt wspólnotowy.

4)       Federalizm jako pewna filozofia czy też nurt filozoficzno ideologiczny in. f. integralny.

Dwie podstawowe funkcje zasady federalnej:

1)       ustalenie wertykalnego podziału władzy oraz odpowiedzialności pomiędzy odpowiednie poziomy zarządzania

2)       integracja heterogenicznych wspólnot przy zachowaniu ich różnorodności i autonomii.

II wojna światowa była wydarzeniem, które dyskredytując państwa narodowe, dało istotny impuls dla rozwoju ruchu federalnego. Wówczas problem jedności Europy znalazł się w centrum uwagi.

FEDERALIZM SPINELLEGO- WOKÓŁ KONSTYTUCJONALIZACJI EUROPY

§         jego idee były najbardziej rewolucyjne w stosunku do panującego w Europie westfalskiego porządku państw narodowych.

§         Centralnym elementem jego koncepcji było zainicjowanie w skali europejskiej procesu konstytucyjnego, który doprowadzić miał do wyłonienia się w istocie nowego, federalnego bytu.

§         Poglądy kształtowały się w okresie po II wojnie światowej, gdy działał we włoskim ruchu oporu i przebywał w faszystowskich więzieniu.

Kryzys związany z wojną jest czynnikiem sprzyjającym wprowadzeniu tak rewolucyjnej zmiany:

1)       Dlatego musi powstać ruch autonomiczny społeczny na rzecz federacji by wykorzystać szansę i przebudować ją na nowych zasadach. Autonomiczność oznacza, że nie może on być związany z jedną partia polityczną, ani jednym krajem. Adresatem jest tutaj całe społeczeństwo nie zaś jakaś klasa czy grupa mająca tradycyjną reprezentację partyjna

2)       Zwołanie zgromadzenia konstytucyjnego konstytucyjnego: zdaniem Spinellego żadne działania dyplomatyczne i inne działania międzynarodowe nie doprowadzą do istotnych zmian w kierunku federalnym. Jedyną drogą do federacji jest wymuszenie na nich zgody na zwołanie Europejskiego Zgromadzenia Konstytucyjnego pochodzącego z wyborów bezpośrednich. Wtedy optująca za federacją opinia publiczna będzie mogła przemawiać głosem swych przedstawicieli

3)       Koncepcja metody integracji, którą proponował Jean Monnet. Bez powołania na początek demokratycznych instytucji federalnych obrona interesów narodowych zawsze weźmie górę nad tendencjami integracyjnymi. J. Monnet działał na rzecz zwiększenia uprawnień Zgromadzenia Parlamentarnego Wspólnot Europejskich.

FEDERALIZM MONNETA- WOKÓŁ FUNKCJI EUROPY

Postać J. Monneta, głównego autora Deklaracji Schumana, jest potocznie kojarzona z podejściem funkcjonalnym.

Dla niego federalizm był nie tylko metodą budowania zjednoczonej Europy, ile skutkiem jej tworzenia na drodze konkretnych kroków, które oddawać będą, sektor po sektorze, działalność publiczną pod kontrolę organów o charakterze ponadnarodowym.

ð      największym odstępstwem od klasycznych idei było powierzenie władzy ekspertom, a nie osobom pochodzącym z wyborów, a więc pozbawienie ośrodka władzy na poziomie europejskim legitymizacji demokratycznej. Usprawnieniem dla jej istnienia i uprawnień miała być skuteczność, a nie prawomocność.

ð      Decyzje dotyczące podziału kompetencji pomiędzy nią a części składowe- państwa europejskie, wynikałaby z ekonomicznej skuteczności i sprawności, a nie mniej lub bardziej apriorycznych czy ideologicznych założeń początkowych.

Można powiedzieć, że dla Spinellego przeszłe ,,dokonania” państw narodowych były wystarczająca przesłanką, aby przebudować ład europejski na metodę federalną: dla Monneta należało najpierw przekonać siebie i ludzi, że istnieje coś skuteczniejszego i lepszego w działaniu niż państwa. Oby polityków łączył wspólny cel- pokój w Europie, dzieliła natomiast metoda jego zapewnienia.

Federalizm Monneta okazał się skuteczny.. Federacja ma być, zdaniem Monneta, kulminacją Europy. Słychać głosy, że przyszłość UE leży w modelu federalnym.

FEDERALIZM INTERGALNY- WOKÓŁ CZŁOWIEKA EUROPY

Federalizm integralny był związany z filozofia personalistyczną, która rozwijała się przede wszystkim we Francji w latach 20’ i 30’ XX wieku. Jej najwybitniejszych przedstawicieli łączyło przede wszystkim chrześcijaństwo oraz pojmowanie człowieka jako osoby. Człowiek jest osobą, która istnieje i realizuje się w różnorakich związkach i wspólnotach i właśnie bogactwo tych instytucji, w które jest włączony, świadczy o jego realizacji, a jednocześnie broni przed uniformizacją czy zdominowaniem przez ogół.

Federalizm ma być zrealizowany na poziomie przedsiębiorstwa, regionu, gminy, a także przy budowaniu jedności europejskiej. Szczególnie ważna jest zasada subsydialności- wspólnoty wyższego rzędu powinny ingerować wtedy i tylko wtedy, gdy te niższego rzędu nie potrafią dobrze wypełniać swoich funkcji. Wedle tej koncepcji Europa ma polegać na służeniu i ochronie różnorodności.

FEDERALNE ELEMENTY KONSTRUKCJI EUROPEJSKIEJ

UE mieści w sobie liczne elementy konstrukcji federalnej.

1)       Prawo wspólnotowe

Prawo wspólnotowe ma bezwzględnie pierwszeństwo przed prawem krajowym. W praktyce w państwach członkowskich UE funkcjonują dwa systemy prawne- wspólnotowy i krajowy, łączone licznymi więzami, lecz z przewaga poziomu europejskiego.

2)       Instytucje o charakterze ponadnarodowym

Wybór deputowanych w poszczególnych państwach członkowskich UE oraz ich stowarzyszanie się według opcji ideologicznej, a nie przynależności narodowej, wskazuje bezpośrednio na realizowanie modelu federalnego.

- istnienie organów wymiaru sprawiedliwości, Europejski Trybunał Sprawiedliwości oraz Sąd Pierwszej Instancji zostały obdarzone o wiele szerszymi kompetencjami (od krajowych). Niezwykle ważna jest konieczność zapewnienia jednolitego stosowania prawa na całym obszarze Wspólnot.

3) unia walutowa- realizacja unii monetarnej jest istotnym elementem łączącym państwa europejskie w jedną całość.

Jak jest teraz z ta UE?

Wśród teoretyków integracji europejskiej można dostrzec rosnące zainteresowanie federalizmem. Nie ulega wątpliwości, że wraz z utworzeniem UE oraz problemem jakościowo nowego rozszerzenia z 2004 roku o 10 państw. Pojawiły się głosy, że model wspólnotowy (model Monneta) wyczerpał swoje możliwości. Stąd coraz więcej głosów, iż Europa zmierza w stronę zastosowania modelu federalnego bliskiego A. Spinellemu. Pewną nową tendencją jest wiązanie modelu federalnego ze względnie nowym podejściem badawczym zwanym wielopoziomowym zarządzaniem.

Wydaje się, że aby przekonać do siebie obywateli Europy, musi ona kumulować w sobie prawomocność projektu Spinellego oraz skuteczność wizji Monneta.