Fitopatologia (grec. Phyton- roślina, patos-choroba, logos – nauka) jest to nauka o chorobach roślin. Zajmuje się przyczynami przebiegiem i skutkami chorób, a także opracowaniem metod ochrony roślin przed chorobami
Fitopatologia leśna- jest nauką o chorobach drzew leśnych i biologicznym niszczeniu drzew
Etiologia-dział fitopatologi, zajmuje się przyczynami chorób drzew leśnych
1. Czynniki abiotyczne (nieinfekcyjne)
2. Czynniki biotyczne (infekcyjne)
1. Czynniki abiotyczne
· Niskie lub wysokie temperatury
· Deficyt lub nadmiar wody
· Niekorzystne odżywianie
· Niekorzystny odczyn gleby
· Zaburzenia atmosferyczne
· Zanieczyszczenia powietrza
2.Czynniki biotyczne
· Bakterie
-OPM (organizmy. Mykoplazmopodobne)
-ORP (organizmy Riketsiopodobne)
-Bakt. Właściwe
· Grzyby
· Niecienie
· Rośliny kwiatowe
STRUKTURA GRZYBÓW ZBUDOWANYCH Z TKANKI STRZĘPKOWEJ
· Owocniki
· Sklerocja
· Sznury grzybowe (ryzomorfy)
· Pokładniki
OWOCNIKI- w owocnikach powstają zarodniki. Owocniki grzybów mogą mieć rozmiary 1mm-0,5m
Owocniki wielkowocnikowe (MAKROMYCETES)
Owocniki mikroskopijne (MICROMYCETES) pon. 5mm
SKLEROCJA- utwory przetrwalnikowe grzybów np. gdy w podłożu ukończy się składnik odżywczy. Najmniejsze wielkość pon. 1mm do 2 cm. Małe grzybki cytoplazmatyczne osłonięte ścianą komórkową. Po ikresie spoczynku sklerocja kiełkują w strzępkę albo na nich tworzą się owocniki. Odmianą sklerocji jest MUMIA- tkanka rośliny przerośnięta grzybnią. Mumifikacji ulegają owoce. Na mumii tworzy się najczęściej owocnik i rozprzestrzenia choroby.
SZNURY GRZYBNIOWE- twory długie nawet kilkadziesiąt metrów. Średnica 1mm- 1cm. Ryzomorfy tworzą opieńki, grzyby mikoryzowe.
FUNKCJE: przewodzenie wody i substancji pokarmowych.
W środku albo jest pusta alco strzępka przewodząca. Na zewnątrz strzępka wzmacniająca. Mają grube ściany i małe światło.
Mogą prowadzić funkcje propagacyjne, przetrwalnikowe, infekcyjne
PODKŁADNIKI – tworzą się w roślinie pod skórką. Rozmiary w mm do cm. Mogą się na nich tworzyć owocniki albo trzonki koloidalne
UTWORY POWSTAJĄCE Z POJEDYŃCZYCH STRZĘPEK GRZYBNI
-przyciski (przylgi, appresoria)
-strzępki infekcyjne
-ssawki
-chlamidospory
PRZYCISKI-grzyb wykorzystywany w procesie infekowania. Główne zadanie to utrzymanie grzyba na powierzchni (przylgi). Mają kształt najczęściej rozpłaszczonego pęcherzyka. Wydziela kleistą substancję która mocno je trzyma
STRZĘPKI INFEKCYJNE- najczęściej są to strzępki cieńsze , jeśli np. infekcja następuje przez naturalne otwory.
*FIZYCZNY NACISK- nawet do 7 atmosfer
*CHEMICZNE – strzępki mogą wytwarzać enzymy które mogą rozkładać XXXXXXXX
SSAWKI – grzyb pobiera substancje pokarmowe z komórki. Ssawka najczęściej wyrasta z przylgi. Pierwszym zadaniem to przerwanie ściany komórkowej, natomiast błona cytoplazmatyczna się rozciąga tak jak rośnie ssawka
Brodawka – tworzy się w reakcji obrony rośliny. Tworzy się ona w miejscu gdzie……xxxx
CHLAMIDOSPORY- pojedyńcza komórka grzyba przetworzona w zarodnik. Kolor czarny, otoczona grubą ścianą komórkową. W środku jest odwodniona cytoplazma.
ODŻYWIANIE GRZYBÓW
SPOSOBY ŻYCIA GRZYBÓW (FORMY TROFICZNE)
· Symbionty
· Pasożyty
· Nadpasożyty
· Saprotrofy
Symbionty- wchodzą w symbiozę z innymi grzybami. Mogą wchodzić w symbiozę z glonami i tworzą się porosty. Grzyb zapewnia ochronę a glon zapewnia substancje odżywcze.
-Symbioza z korzeniami rośli (mikoryza)
-Symbioza z owadami
Pasożyty – substancje pokarmowe są pobierane z żywych tkanek
- pasożyty bezwzględne (obligatoryjne)-Są w stanie pobrać substancje pokarmowe z żywej rośliny. Ginie razem z rośliną z którą pasożytuje (pasoż. Monofagiczne). Mączniaki, rdze.
- pasożyty względne (fakultatywne) – atakują żywą roślinę i w momencie śmierci rośliny wytwarza enzymy i pobiera z martwej. Atakują rośliny osłabione. Opieńka, gruzełek cynobrowy.
Nadpasożyty – pobierają substancje pokarmowe pasożytując na innych grzybach XXX
Saprotrofy – pobiera substancje z martwej materii organicznej
ROZMNAŻANIE
SYSTEMATYKA
Systematyka grzybów jest bezimienna, wszystko zaczęło się zmieniać gdy rozpoczęto badania molekularne (genetyka)
PROKARYOTA (organizmy bezjądrowe)
EUKARYOTA (organizmy jądrowe)
EUKARYOTA
Królestwa
-animalia (zwierzęta)
-plantae (rośliny)
-mycoprotista (grzyborośla)
-chromista (grzybopławki)
-fungi (grzyby właściwe)
Podział następuje na podstawie
- sposób pobierania pokarmu
Mycoprotista – pobierają pokarm w całości
Chromista, Fungi – na podstawie absorpcji
-obecność lub brak ściany komórkowej i jej budowa
Mycoprotista- nie mają ściany tylko błonę cytoplazmatyczną
Chromista, Fungi – posiadają ścianę .
· Chromista – mają w ścianie celulozę i betaglutan
· Fungi – mają w ścianie hitynę i betaglutan
Królestwo CHROMISTA (grzybopławki)
Gromada:
Oomycota (lęgniowe)- należą organizmy które pobierają okarm przez absorpcję.
PYTHIUM
PHYTOPHTHORA – występuje na szkółkach i powoduje zgorzel grzybową siewek. Rozmnażanie płciowe: rozpoczyna się od zalania zawartości plemni. Zapłodniona oosfera przekształca się w oosporę. Po pewnym czasie kiełkuje w zarodnie pływkową lub strzępkę. W zarodni pływkowej powstają zoospory.XXXX…
Królestwo FUNGI (grzyby właściwe)
GROMADA
Chytridiomycota (skoczkowe)
Zygomycota (sprzężniowe)
Ascomycota (workowe)
Basidiomycota (podstawkowe)
Grzyby mitosporowe – grupa utworzona sztucznie dla którego nie poznano sposobu rozmnażania
Ascomycota (workowe) – w zarodni powstaje zarodnik w procesie płciowym. Strzępki są podzielone ścianami poprzecznymi. Cechą charakterystyczną jest specjalna budowa ściany komórkowej. Workowe mają ścianę komórkową warstwową (lameralną). Ściana jest zbudowana z warstw. Zewnętrzna jest cienka ale nie przenikliwa dla elektronów. Wewnętrzna jest gruba, ale przenikliwa dla elektronów. Skład chemiczny – chityna i betaglutan
Proces płciowy- zaczyna się od haploidalnej zarodni workowe. Powstaje grzybnia, która wytwarza organy rozmnażania męskiego i żeńskiegoXXX…….
Królestwo FUNGi
Gromada: Basidiomycota (podstawkowe)
Klasa :
Basidiomycetes (podstawczaki)
Urediniomycetes (różaki)
Ustilagniomycetes (głowniaki)
Podstawczaki : w procesie płciowym na podstawczaku tworzy sięzarodnik. Strzępki są podzielone ścianami poprzecznymi. ściana z chityny i betaglutanu
Proces płciowy: biorą udział strzępki męskie i żeńskie. Wywołane z haploidalnych zarodników. Strzępki się ze sobą zrastają. Po zrośnięciu następuje wymieszanie cytoplazmy. Jądra tworzą jądra sprzężone i następuje dikariofaza. Dikariofaza tworzy całe życie osobnicze.
Typy podstawek
-holobazydia (niepodzielone)
-fragmobazydia (podzielone)
Podstawczaki tworzą owocniki chymenialne i astralne
-chymenialne- jak borowik lub pieczarka
-gastralne – jak purchawka
Chymenialne- jest wydzielona część owocnika, hymenofor otoczony obłocznią. Obłocznia składa się z podstawek
Typy hymenoforu
-rurkowy
-blaszkowy
-kolczasty
-gładki
CHOROBY ROŚLINY
Jest to wszelkie dłużej trwające naruszenie równowagi w czynnościach życiowych rośliny przez jakikolwiek czynnik chorobotwórczy
FAZY PROCESU CHOROBOWEGO
1. zakażenie (infekcja)
2. wylęganie (inkubacja)
3. ujawnienie się choroby ( symptomacja)
4. wyzdrowienie
5. wyrównanie
1. zakażenie – okres od zetknięcia się zarazka z gospodarzem do nawiązania z tym ostatnim trwałego stosunku pasożytniczego
2. wylęganie – okres od końca infekcji do wystąpienia na roślinie-gospodarzu pierwszych objawów choroby
3. ujawnienie się choroby – okres od pojawienia się na gospodarzu pierwszego symptomu choroby do jego śmierci lub wyzdrowienia
4. wyzdrowienie – powrót gospodarza do normalnych funkcji fizjologicznych
5. wyrównanie – odrobieni strat poniesionych przez gospodarza na skutek przebytej choroby (np. odtworzenie utraconych narządów)
INFEKCJA BIERNA – jeżeli czynnik chorobotwórczy jest przenoszony na roślinę bez własnego udziału (np. przez owady ). Wirusy, znaczna część bakterii.
INFEKCJA CZYNNA – patogen wykazuje aktywność np. wydzielanie enzymów. Pewna część bakterii i grzybów
MATERIAŁ INFEKCYJNY- stanowią cząsteczki wirusa, komórki bakterii które zostały przeniesione na roślinę
INFEKCJA –(można podzielić na 3 etapy)
· Przygotowawczy
· Infekcja właściwa
· Nawiązanie kontaktu pasożytniczego z rośliną
Przygotowawczy- niezbędna do kiełkowania zarodników. Kiełkowanie jest podobne do kiełkowania nasion. Dla większości grzybów niezbędna jest woda w postaci kropli infekcyjnej która dostatecznie długo się będzie utrzymywała na powierzchni (wilgotność)XXX…
SPOSOBY WNIKANIA GRZYBÓW PASOŻYTNICZYCH DO ROŚLIN
· Przez zranienia
· Przez naturalne otwory
· Bezpośrednio t.j. przez nieuszkodzoną tkankę okrywającą
· Zranienia
- przez zwierzęta. Od owadów do dużych zwierząt
-przez czynniki atmosferyczne (gradobicie, złamania wierzchołka)
-przy prowadzeniu prac pielęgnacyjnych (odarcia kory)
-przez przechodzonych przez roślinę chorób
Przez taką ranę może nastąpić infekcja czynna i bierna. Ranowe infekcje są charakterystyczne dla grzybów pasożytniczych. Groźniejsze są rany swieże ponieważ znajdują się atrakcyjne substancje odżywcze. Na starych ranach może być rana zalana żywicą i będzie to stanowić barierę
-aparaty szparkowe (grzyby osutkowe są rypowe)
-przepchlinki- dużo bardziej niż szparki (przechowywane owoce lub części roślin
-blizny liściowe (np. rak modrzewia)
loczekandkedzior