zdazyc_przed_panem_bogiem_streszczenie.pdf

Zdążyć przed Panem Bogiem – streszczenie - str 1

Zdążyć przed Panem Bogiem – streszczenie

Tego dnia Marek miał na sobie czerwony sweter z angory, „po bardzo bogatym Żydzie”. Na skrzyżowanych

na piersi pasach wisiały dwa rewolwery. Był chłodny dzień, 19 kwietnia . Obudzony strzałami, dobiegającymi

z daleka, ubrał się dopiero o dwunastej. Był z nimi chłopak, Zygmunt, który przyniósł broń i poprosił go, aby

zaopiekował się po wojnie jego córką, która ukrywała się w klasztorze w Zamościu. Wyszli, aby rozejrzeć się

po okolicy i na podwórku dostrzegli kilku Niemców. Wtedy jeszcze nie mieli wprawy w zabijaniu, więc ruszyli

dalej. Po trzech godzinach strzały umilkły. Ich terenem było tak zwane getto fabryki szczotek –

Franciszkańska, Świętojańska i Bonifraterska.

Następnego dnia wysadzono bramę i wybuch zabił kilkudziesięciu Niemców. Po wybuchu Niemcy zaczęli

szturmować getto, którego broniło czterdzieści osób. Wieczorem trzech Niemców z białą flagą zaczęło

przekonywać ich do podania się, obiecując, że zostaną wysłani do specjalnego obozu. Broniący zaczęli

strzelać, co później zanotowano w raportach Stroopa. Nikogo nie zabili, ale w tamtej chwili nie było to ważne

– najważniejszą kwestią było samo strzelanie, uważane za bohaterstwo. Dziewiętnastego kwietnia miała

odbyć się likwidacja getta. Informacja o tym dotarła do nich dzień wcześniej. Osiemnastego kwietnia sztab,

złożony z pięciu osób, zebrał się u Anielewicza.

Przydzielili zadania – Anielewicz miał zająć się gettem centralnym, Geller i Edelman – szopami Toebbensa i

fabryką szczotek. Anielewicz był ich komendantem. Nigdy nie widział, jak ładuje się ludzi na Umschlagplatzu

do wagonów. W dniu akcji nie spotkali się. Nazajutrz Marek zobaczył Anielewicza, który był już zupełnie

innym człowiekiem – siedział i powtarzał, że wszyscy zginą. Zawsze twierdził, że idą na śmierć w imię

honoru i historii. Miał dziewczynę, Mirę, z którą zjawił się 7 maja na Franciszkańskiej. Ciągle miał nadzieję,

że zwyciężą, że nadejdą jakieś posiłki. Następnego dnia, na Miłej, zastrzelił najpierw ukochaną, a później

popełnił samobójstwo. Tego dnia 80 osób popełniło samobójstwo.

Marek dowodził czterdziestoma żołnierzami , lecz żaden z nich nie pomyślał, by popełnić samobójstwo.

Przez dwadzieścia dni wydawał rozkazy i nauczył się wielu rzeczy. Potrafił uderzyć w twarz, kiedy ktoś

zaczynał histeryzować. Potrafił spać, gdy Niemcy wiercili w murach dziury, by wysadzić getto. Stracił pięciu

ludzi w walce i nie czuł wyrzutów sumienia. Przedzierali się w południe, kiedy Niemcy szli na obiad. Wtedy

nie denerwował się, ponieważ nic większego niż śmierć nie mogło ich spotkać. Za murem, sięgającym

pierwszego piętra, widzieli stronę aryjską. Widzieli ludzi, kręcącą się karuzelę. Słyszeli też muzykę, bojąc się,

że zagłuszy ona ich krzyki i odgłosy walki, a wówczas nikt niczego nie zauważy.

W tamtych czasach Marek był gońcem w szpitalu . Stawał przy bramie, prowadzącej na Umschlagplatz i

wyprowadzał chorych. Zawsze stał z tej samej strony, bojąc się, że zostanie zabrany razem z tłumem.

Wybierano tych, których należało ratować, a on wyprowadzał ich jako chorych. Potrafił być wtedy

bezwzględny. Jedna kobieta błagała go, by wyprowadził jej czternastoletnią córkę, a on mógł wziąć tylko

jedną osobę. Wybrał Zosię, która była najlepszą łączniczką. Pewnego dnia mijali go ludzie, którzy nie

posiadali numerków życia. Niemcy obiecywali, że każdy, komu dadzą taki numerek, przetrwa. Mieszkańcy

getta mieli wówczas jeden cel – zdobycie numerka. Potem ogłoszono, że prawo do życia mieli mieć

pracownicy fabryk, w których były potrzebne maszyny do szycia. Ludzie kupowali więc maszyny, sądząc, że

to ich ocali, lecz zabierano również i ich.

Wreszcie Niemcy ogłosili, że każdy, kto zgłosi się do pracy , otrzyma trzy kilogramy chleba i marmoladę.

Rozdawali rumiane bochenki, a ludzie odbierali chleb i posłusznie wchodzili do wagonów. Zgłosiło się tyle

osób, że każdego dnia odjeżdżały dwa transporty do Treblinki. Powstańcy wiedzieli o tym, co się działo. W

1942 roku posłali Zygmunta, by zorientował się, co działo się z transportami. W Sokołowie dowiedział się, że

codziennie bocznicą do obozu jedzie pociąg towarowy z ludźmi i wraca pusty. Po jego powrocie do getta

opisali wszystko w gazetce, lecz nikt nie uwierzył. Nie wierzono, że Niemcy mogliby posyłać ludzi na śmierć i

marnować tyle chleba.

Akcja wywożenia ludzi trwała przez sześć tygodni – od 22 lipca do 8 września 1942 roku . Przez ten czas

Marek stał w bramie. Odprowadził na plac czterysta tysięcy ludzi. Ósmego września Niemcy zlikwidowali

szpital, mieszczący się w budynku szkoły zawodowej. Zanim weszli na górne piętro, gdzie leżały dzieci,

lekarka zdążyła podać małym pacjentom truciznę. Uratowała je przed komorą gazową i ludzie uważali ją za

bohaterkę. Wtedy należało umierać publicznie, na oczach świata. Różne mieli pomysły na śmierć. Dawid

radził, aby wszyscy rzucili się na mury, przedostali się na stronę aryjską, usiedli na wałach Cytadeli i tam

czekali, aż zostaną rozstrzelani. Estera chciała, by podpalili getto, żeby wszyscy w nim spłonęli. Większość

jednak chciała powstania, ponieważ umieranie z bronią jest piękniejsze niż śmierć bez broni.

W ŻOB-ie zostało tylko 220 osób i wszyscy zgodnie stwierdzili, że należy wszcząć powstanie. Mieli

świadomość, że nie wygrają, lecz nie chcieli biernie czekać na moment, kiedy Niemcy po nich przyjdą.

Chodziło głównie o wybór sposobu umierania .

Zdążyć przed Panem Bogiem – streszczenie - str 2

Wywiad, w którym Marek opowiadał o wydarzeniach z powstania w getcie, został przetłumaczony na języki

obce i wywołał oburzenie . Pan S., literat ze Stanów Zjednoczonych, napisał trzy artykuły, broniące wyznania

„ostatniego dowódcy getta warszawskiego”. Ludzie pisali do gazet, a największy protest wywołała opowieść

o rybach, których skrzela malował na czerwono Anielewicz. Pewien Niemiec napisał do Marka list, w którym

wyznał, że w czasie wojny przebywał w warszawskim getcie jako żołnierz Wehrmachtu i widział na ulicach

ciała ludzi, okryte papierami. Uważał siebie za ofiarę wojny i prosił o kilka słów w odpowiedzi.

Marek odpisał, że rozumie uczucia młodego niemieckiego żołnierza, który po raz pierwszy widział ciała

przykryte papierem. Historia z literatem S. przypomniała mu podróż do USA, którą odbył w 1963 roku.

Spotkał się tam z przywódcami związków zawodowych , które podczas wojny dawały pieniądze dla getta.

Rozpoczęła się dyskusja o ludzkiej pamięci, o tym, w jaki sposób uczcić pamięć tych, którzy zginęli w czasie

wojny. Widział łzy w oczach ludzi, pamiętał, że dawali pieniądze na broń i chodzili do Roosevelta, by

dowiedzieć się prawdy o tym, co działo się w getcie. Marek przypuszczał, że działo się to po jednym z

pierwszych raportów „Wacława”, którego Tosia Goliborska wykupiła z gestapo za dywan perski.

Zmikrofilmowany raport został przewieziony do Londynu pod plombą w zębie kuriera, a następnie trafił do

USA. Nikt nie mógł uwierzyć, że tysiące ludzi przerabiano na mydło i wywożono do obozów.

Przekłady na obce języki sprawiały, że opowieści o powstaniu w getcie nie można było traktować poważnie.

Słowa w obcych językach, łagodziły całą historię. Ludzie nie rozumieli, że tłumaczenia odbierały powagę

wypowiadanym słowom i nie chcieli, aby takie rzeczy mówiono o Anielewiczu. Dlatego należało staranniej

dobierać słowa, by nie zranić ludzi. Pewnego dnia zadzwonił pan S. z wiadomością, że jest w Warszawie i

widział się z Antkiem i Celiną. Chciał również spotkać się z Markiem. Marek uznał, że to poważna sprawa,

ponieważ nie mógł lekceważyć opinii Antka, zastępcy Anielewicza i przedstawiciela ŻOB-u po stronie

aryjskiej.

Edelman denerwował się przed spotkaniem, lecz okazało się, że niepotrzebnie. Antek, który do tej pory

milczał, zapewnił pana S. o przyjaźni, łączącej go z Markiem i aprobacie wywiadu. Miał jednak pewne

zastrzeżenia – mówił, że w powstaniu walczyło znacznie więcej ludzi, pięciuset bądź sześciuset. Marek

zaprzeczył, wyjaśniając, że było ich dwustu dwudziestu. Wtedy pan S. odparł, że Antkowi bardzo zależy na

tym, by powstańców było więcej i zapytał, czy można to zmienić w wywiadzie. Była jeszcze sprawa ryb,

należało sprostować, że to nie Antek, a jego matka malowała skrzela na czerwono. Marek odpowiedział, że

teraz przecież nie ma to już znaczenia. Dla pana S. było to jednak ważne.

W trzy dni po opuszczeniu getta, Celemeński zaprowadził Marka do przedstawicieli partii politycznych, którzy

wysłuchali sprawozdania z powstania. Edelman był jedynym żyjącym członkiem sztabu powstańczego i

zastępcą Komendanta . W raporcie wyraził przekonanie, że przez 20 dni walki mogli zabić więcej Niemców i

ocalić więcej Żydów, lecz nie byli odpowiednio wyszkoleni. Przedstawiciele partii popatrzyli na niego w

milczeniu, jeden z nich stwierdził, że należy okazać wyrozumiałość, ponieważ Marek jest strzępem

człowieka. Okazało się, że nie mówił o powstaniu tak, jak tego oczekiwano – z nienawiścią, patosem,

krzycząc.

Jako jedyny, który przeżył, nie nadawał się na bohatera , ponieważ nie krzyczał. Po tej rozmowie zamilkł na

trzydzieści lat, a kiedy wreszcie przemówił, zrozumiał, że lepiej byłoby, gdyby nie przerywał swojego

milczenia na temat powstania w getcie. Na spotkanie z przedstawicielami partii jechał tramwajem. Nagle

pomyślał, że nie chciałby mieć twarzy, ponieważ przypominała ona twarz z plakatu „ ŻYDZI – WSZY –

TYFUS PLAMISTY” , czarną i odrażającą. Wszyscy wokół mieli jasne twarze, byli ładni i spokojni. Wysiadł

na Żoliborzu, starał się tak iść, by być jak najmniej widocznym. Brzydcy i czarni żyli i umierali w strachu.

Wszystko, co ich otaczało, było szare. Ich dzieci wyrywały na ulicy przechodniom paczki z rąk w nadziei, że

znajdą coś do jedzenia.

Rywka Urman , trzydziestoletnia kobieta, odgryzła kawałek swego zmarłego z głodu dziecka, Berka. Ludzie

patrzyli na nią w milczeniu, kiedy policja spisywała protokół. Inna matka, Chudesa Borensztajn , porzuciła

na ulicy swoje zmarłe dziecko, ponieważ gmina nie chciała chować ludzi bez pieniędzy. Lekarze w getcie

prowadzili badania nad mechanizmem śmierci głodowej. Dysponowali obfitym materiałem badawczym. W

pracach naukowych nie napisano jednak, co powodowało powstawanie obrzęków w chorobie głodowej. Nie

mogli dokończyć badań, ponieważ „uległ zniszczeniu surowiec naukowy – materiał ludzki”. Wyniki badań

zostały opublikowane w pracy: „Choroba głodowa. Badania kliniczne nad głodem wykonane w getcie

warszawskim w 1942 roku”.

W tym czasie chirurgiem w radomskim szpitalu św. Kazimierza był Profesor . Do szpitala każdego dnia

przywożono rannych powstańców. Latem 1944 roku zaczęto przywozić rannych w klatkę piersiową, a

podczas ofensywy styczniowej – rannych w głowę. Wojna okazała się doskonałą szkołą dla młodego

chirurga. Najważniejsza dla Profesora była jednak Warka, kiedy to podczas wareckiego przyczółka po raz

Zdążyć przed Panem Bogiem – streszczenie - str 3

pierwszy ujrzał otwarte, bijące serce. Tego dnia tylko Profesor wiedział, jak wygląda bijące serce, a pięć lat

później – 20 czerwca 1952 roku – zoperował serce Genowefy Kwapisz .

Umiejętność operowania na otwartym sercu zyskał dzięki doświadczeniu, jakich nabył podczas wojny.

Pomimo tego bał się każdej operacji i miał nadzieję, że w ostatniej chwili wydarzy się coś, co przeszkodzi w

wykonaniu zabiegu. Bał się nie Pana Boga czy też śmierci pacjenta, lecz tego, że koledzy powiedzą, iż

eksperymentuje na człowieku . Było to najgorsze oskarżenie, jakie mogło paść. Etyka lekarska

komplikowała życie kardiochirurga.

Pewnego dnia operował prezesa Rzewuskiego po zawale, jaki przeszedł. Gdyby pacjent zmarł po operacji,

ktoś mógłby uznać, że Profesor podjął zbyt lekkomyślną decyzję. Przed operacją Rzewuskiego odczuwał

największy lęk. Siedział w swoim gabinecie, rozmyślając nad tym, że nie lubi operować serc inteligenckich.

Operacji podjął się przede wszystkim dlatego, że doktor Edelman, siedzący w tamtej chwili przy drzwiach

gabinetu, powiedział, że można operować Rzewuskiego, choć wszystkie podręczniki kardiochirurgii

stwierdzały, że nie należy tego robić. Gdyby nie słowa Marka nie doszłoby również do operacji Rudnego i

pani Bubnerowej, której odwrócono krwiobieg.

Po jednej z operacji Edelman wrócił do domu i zaczął zastanawiać się, co stałoby się, gdyby Profesor w

czasie zabiegu pomylił żyłę z tętnicą. Naszkicował na papierze rysunek, który następnego dnia pokazał

Profesorowi. Po rozmowie Marek wrócił do swego szpitala, a Profesor wieczorem, w domu, zaczął studiować

jego szkic. Potem narysował własny rysunek i kilka dni później zapytał, co będzie ze zużytą krwią jeśli żyła

przejmie funkcję tętnicy. Próbują przekonać Profesora, robiąc próbę na sercach trupów. To też nie stanowi

dla niego dowodu na twierdzenie o odwróceniu krwiobiegu, ponieważ tak naprawdę nie wiadomo, jak

zachowa się serce żywego człowieka.

W chwilach wątpliwości niezwykle pomocna okazuje się Aga Żuchowska , która udaje się do biblioteki i

wyszukuje odpowiedni artykuł. Tym razem również przynosi informację o amerykańskim lekarzu, który przed

trzydziestoma laty przeprowadzał podobne zabiegi, lecz zrezygnował z nich ze względu na dużą

śmiertelność pacjentów. Do tej pory nie udało się uratować żadnej osoby, która przeszła zawał przedniej

ściany serca. Któregoś dnia do szpitala przywieźli kobietę z takim zawałem. Edelman zadzwonił do

Profesora, mówiąc, że w tym przypadku konieczna jest operacja odwrócenia krwiobiegu, ponieważ kobieta

może umrzeć. Pacjentka umarła po kilku dniach.

W jakiś czas później przywieźli mężczyznę z zawałem. Ponownie Marek zadzwonił do Profesora,

wspominając o operacji. Sytuacja powtarzała się kilkanaście razy. Za każdym razem Profesor przychodził do

pacjentów i pytał Edelmana, czego od niego wymaga. Marek odpowiadał, że są w stanie uratować kolejnego

człowieka i tylko Profesor może podjąć się takiej operacji. W ciągu roku zmarło trzynaście osób. Za

czternastym razem Profesor zgadza się przeprowadzić operację. Pacjentką jest starsza kobieta, Bubnerowa.

W dniu operacji Rzewuskiego Profesor siedział w swoim gabinecie. Miał świadomość, że nie może opuścić

pomieszczenia, ponieważ doktor Edelman zajął miejsce tuż przy drzwiach. Profesor wyszedł z gabinetu tuż

przed operacją Rudnego. Gdy wrócił wieczorem, pacjent nadal czekał na zabieg w bloku operacyjnym, a

Edelman, Chętkowska i Żuchowska czekali na niego w poczekalni.

Przeprowadził operację i ocalił życie mężczyzny. Także Bubnerowa przeżyła. Teraz, przez zabiegiem

Rzewuskiego, Profesor przypomina sobie operację kobiety i to dodaje mu otuchy. Przeprowadzał zabieg w

zupełnej ciszy, zmieniając metodę Clauda Becka. Serce w końcu drgnęło i zaczęło bić. Wcześniej nikt nie

podejmował się operacji na sercu w stanie zawału, ale jeśli medycyna ma się rozwijać, to należy podjąć takie

ryzyko. Profesor przemyślał zabieg w najdrobniejszych szczegółach i ma pewność, że operacja powiedzie

się. Woła internistów i pyta ponownie, czy Rzewuski umrze, jeśli nie zostanie zoperowany. Odpowiadają, że

to już drugi zawał, a Edelman dodaje, że pacjent został przewieziony z Warszawy, żeby go uratowali.

Profesor pyta go, dlaczego był przekonany, że należy przeprowadzać poprzednie operacje. Marek wyjaśnia,

iż wiedział, że mają sens i muszą się udać. Według niego każdy, kto jest oswojony ze śmiercią tak jak on,

ma większą odpowiedzialność za życie. Profesor wzywa docent Wróblównę, kardiolog z jego kliniki. Ma

nadzieję, że kobieta doradzi, aby jeszcze poczekali, lecz ona odpowiada, że należy operować.

Zrezygnowany, idzie do bloku operacyjnego, na którym leży uśpiony Rzewuski.

Wszystko to, co tej pory napisała narratorka, nie podoba się ludziom. Nie wiedzą, w jaki sposób Edelman

uratował się, a nagle znajduje się w gabinecie Profesora, bez odpowiedzi na to pytanie. Gdyby jednak Marek

nie siedział w poczekalni w towarzystwie Agi i Elżbiety Chętkowskiej, to Profesor byłby już dawno w domu,

oglądając dziennik w telewizji. W chwili, kiedy narratorka opisuje to czekanie, Elżbieta nie żyje. Pozostała

nagroda jej imienia, przyznawana za wybitne osiągnięcia z zakresu kardiologii i ufundowana z honorariów za

pracę „ Zawał serca” .

Zdążyć przed Panem Bogiem – streszczenie - str 4

Edelman opisał w niej wszystko, czego dowiedział się o ludziach chorych na serce. W pracy o chorobie

głodowej nie mógł nic napisać, ponieważ pracował jako goniec. W szpitalu nie wymagano od niego wiele,

zdając sobie sprawę z tego, że miał jeszcze inne, ważniejsze, zajęcia. Każdego dnia odnosił do stacji

sanitarno-epidemiologicznej krew chorych na tyfus, a następnie stawał przy wejściu na Umschlagplatz.

W filmie „ Requiem dla 500000” widać, jak ludzie idą do wagonów, trzymając w rękach bochenki chleba.

Niemiecki operator fotografował tłum, biegnący w stronę dziennikarzy szwedzkich, którzy przyjechali, by

zebrać materiały o getcie. Nagle rozlegają się strzały i spiker informuje o wybuchu powstania. Narratorka

mówi, że pomysł ze strzałami był dobry, ponieważ wybuchy przysłoniły tłum ludzi. W odpowiedzi Marek

zaczyna krzyczeć. Zarzuca kobiecie, że uważa biegnących do wagonów za gorszych od tych, którzy do nich

strzelali. Tak przecież uważają wszyscy, a pewien amerykański profesor stwierdził, że „szli jak barany na

śmierć”. Edelman próbuje wyjaśnić, że śmierć w komorze gazowej nie jest gorsza od śmierci,

poniesionej w walce . Niegodnym jest przeżycie cudzym kosztem. Tłumaczy, że ci ludzie szli spokojnie i

godnie na śmierć. O wiele łatwiej było umierać tym, którzy walczyli w powstaniu niż tym, którzy odjechali

wagonami i musieli wykopać sobie dół.

Pewnego dnia Marek widział na ulicy Żelaznej zbiegowisko ludzi, którzy zebrali się wokół beczki. W beczce

stał stary Żyd. Tuż obok stali dwaj niemiecki oficerowie, którzy, śmiejąc się głośno, wielkimi nożycami

krawieckimi obcinali mężczyźnie brodę. Zebrani wokół ludzie również śmiali się. Edelman pomyślał

wówczas, że najważniejszą rzeczą było nie dać się wepchnąć w beczkę . W tamtych dniach getto nie

istniało jeszcze, więc nikt nie czuł grozy tego wydarzenia. Był początek wojny, a jego koledzy uciekli za

zieloną granicę.

Marek nie należał jednak do tego towarzystwa. Uczył się gorzej, nie miał domu, ponieważ jego matka

zmarła, kiedy miał czternaście lat. Przed wojną przekonywał Żydów, aby zostali w Polsce, gdyż wkrótce

będzie tu socjalizm. Dlatego też nie mógł uciec z kraju, kiedy zaczęła się wojna i zaczęły się ciężkie dni dla

Żydów. Po wojnie dowiedział się, że jego koledzy, którzy uciekli za granicę, sprawowali ważne funkcje.

Zapraszali go do siebie, lecz nie mógł ich odwiedzić, ponieważ to on odprowadził na Umschlagplatz

czterysta tysięcy osób. Każdego roku, w rocznicę powstania dostawał bukiet kwiatów, nie wiadomo od kogo.

Do tej pory zebrał trzydzieści jeden wiązanek. Tylko jeden raz, w roku 1968, nie dostał kwiatów i wtedy było

mu przykro.

Na stronę aryjską Edelman chodził legalnie codziennie. Jako goniec ze szpitala przenosił krew na ulicę

Nowogrodzką. Miał jedną z nielicznych przepustek i kiedy wychodził na ulicę, ludzie spoglądali na jego

przepaskę z ciekawością. Przez parę lat wychodził tak na ulicę i nic mu się nie stało. Przed wojną był nikim,

a w trzy lata później był członkiem komendy ŻOB-u, jednym z pięciu ludzi wybranych z trzystu tysięcy. Miał

świadomość, że na jego miejscu powinien znaleźć się „Adam”, mężczyzna, który skończył przed wojną

podchorążówkę i brał udział w kampanii wrześniowej.

Przez wiele lat podziwiał go za odwagę. Z dnia na dzień stał się jednak innym człowiekiem i przestał działać.

Na pierwszym posiedzeniu Komendy nie nadawał się do tego, by wziąć udział i dlatego Marek poszedł.

„Adam” miał dziewczynę – Anię, która została zabrana na Pawiak. Kiedy została aresztowana, „Adam”

załamał się ostatecznie. Należało działać, bo to było jedyną szansą przetrwania. Marek zajął się

wyprowadzaniem z Umschlagplatzu tych, którzy byli najbardziej potrzebni. Ludzie czekali na załadowanie do

wagonów w budynku szkoły. Wyciągano ich tam kolejno piętrami, więc ci, którzy byli na parterze uciekali

wyżej. Na trzecim, ostatnim piętrze, kończyła się ich aktywność i leżeli na podłodze sali gimnastycznej.

Numerki na życie – białe kartki z pieczątką – Niemcy dali w Gminie i kazali rozdzielić między mieszkańcami

getta. Każdy, kto miał taki numerek, zostawał w getcie, a pozostali szli na Umschlagplatz. Było to we

wrześniu, na dwa dni przed końcem akcji likwidacyjnej. Hercelowa, lekarz naczelny szpitala, otrzymała

kilkanaście numerków, lecz nie chciała ich rozdawać. Wszyscy jednak uważali, że kobieta da je tym osobom,

którym się należały. Dopiero pod wpływem próśb delegacji zaczęła rozdawać kartki.

Numerek dostała również Frania , która miała jeszcze siostrę i matkę. Matka nie chciała od niej odejść i

dziewczyna odsunęła ją ręką. Frania przeżyła. Później uratowała kilkanaście osób, jednego chłopaka

wyniosła z powstania warszawskiego. Numerek dostała również przełożona pielęgniarek, Tenenbaumowa .

Oddała go córce, a sama poszła na górę i połknęła fiolkę luminalu. Dziewczyna zginęła kilka miesięcy

później, lecz przed śmiercią przeżyła szczęśliwe dni. Zakochała się w pewnym chłopcu i chodziła

uśmiechnięta. W chwili rozpoczęcia akcji likwidacyjnej Niemcy zaczęli wypędzać ludzi z piętra szpitala.

Jedna z kobiet urodziła dziecko. Lekarz podał je pielęgniarce, która udusiła je poduszką. Pielęgniarka

przeżyła wojnę i jest wybitnym pediatrą. Marek również otrzymał numerek życia. Stał w kolumnie z Franią i

córką Tenenbaumowej, kiedy dostrzegł swoją przyjaciółkę i jej brata. Przyciągnął ich do siebie, ale inni

również to robili i wkrótce w kolumnie stało czterdzieści cztery tysiące osób. Niemcy policzyli ludzi i odesłali

cztery tysiące na Umschlagplatz.

Zdążyć przed Panem Bogiem – streszczenie - str 5

W getcie jednym ze sposobów na przeżycie była miłość . Związek z drugą osobą dawał poczucie znikomej

normalności życia i świadomość, że nie jest się samotnym. Ludzie szukali w tamtych dniach bliskości

drugiego człowieka, a podczas ostatniej akcji likwidacyjnej pobierali się i szli na Umschlagplatz już jako

małżeństwo. Siostrzenica Tosi poszła do rabina ze swoim chłopakiem, a po ślubie zgarnęli ją Ukraińcy.

Jeden przystawił lufę pistoletu do brzucha dziewczyny. Wtedy jej mąż zasłonił dziewczynę własną ręką. Ona

została wysłana do transportu, a on – z urwaną dłonią – uciekł na stronę aryjską i zginął w powstaniu

warszawskim.

Ludzie z ŻOB-u wiedzieli, co oznaczała likwidacja getta. W nocy, 22 lipca 1942 roku, po tym, jak Niemcy

ogłosili rozporządzenie o „przesiedleniu ludności na wschód”, naklejali na plakaty kartki z napisem:

„Przesiedlenie to śmierć” . Następnego dnia zaczęto wywozić starców i więźniów z aresztu – łącznie sześć

tysięcy osób. Ludzie stali na chodnikach i obserwowali wszystko w milczeniu. Każdego dnia, do godziny

czwartej po południu, na Umschlagplatz trzeba było dostarczyć dziesięć tysięcy ludzi. Zajmowała się tym

żydowska policja pod nadzorem Niemców. Na niektórych policjantów potem wydano wyroki.

Drugiego dnia akcji, 23 lipca , odbyło się zebranie przedstawicieli wszystkich stronnictw politycznych. Po raz

pierwszy mówiono o walce zbrojnej. Po paru godzinach usłyszeli, że akcja wysiedlania getta została

przerwana i dlatego nie podjęto ostatecznych decyzji. Większość nie mogła jeszcze uwierzyć w to, że

Niemcy chcą wymordować cały naród. Pierwszego dnia akcji samobójstwo popełnił prezes Gminy, Adam

Czerniaków.

Wilczkowski zastanawiał się nad swoimi szansami. Do tej pory nie miał żadnego wypadku, ale ta

świadomość go nie uspokajała. Rudny myślał o działce, którą należało skopać i o letnim domku, na

postawienie którego namawiała go żona. Pani Bubnerowa rozmyślała o długopisach, które musiała skręcić i

dostarczyć do „Domu Książki”. Zawału dostała po powrocie z rozprawy sądowej, na której skazano ją na rok

z zawieszeniem na trzy lata. Doktor Edelman podszedł do niej, mówiąc, że musi poddać się operacji.

Kiedy pan Rudny wrócił do pracy po operacji, przeniesiono go na inne stanowisko ze względów

zdrowotnych. Pani Bubnerowa po powrocie do domu zlikwidowała warsztat, zachowując po jednym

długopisie z każdego wzoru. Pan Rudny cieszy się życiem i nie martwi się już maszynami. Do szpitala

przychodzi prywatnie, 5 czerwca w rocznicę swojej operacji i przynosi dwa bukiety kwiatów: dla Profesora i

doktora Edelmana. Trzeci natomiast kładzie na grobie doktor Elżbiety Chętkowskiej na Radogoszczu.

Jakiś czas temu Edelmanowi złożyła wizytę córka zastępcy komendanta Umschlagplatzu, na którego został

wyznaczony wyrok. Chciała dowiedzieć się, dlaczego go zastrzelili. Marek odparł, że mężczyzna nie chciał

im dać pieniędzy na broń. Kobieta wyjaśniła, że jej ojciec nie mógł tego zrobić, ponieważ płacił ludziom,

którzy ukrywali ją po stronie aryjskiej. Rozgoryczona stwierdziła, że ludziom z ŻOB-u chodziło o dwa

pistolety albo o cztery miesiące jej życia. Spytała, czy znał jej ojca. Odpowiedział, że widywał go każdego

dnia na Umschlagplatzu, jak stał i liczył ludzi.

Po odliczeniu dziesięciu tysięcy osób wracał do domu. Jego praca nie miała znaczenia dla powstańców –

wyrok wydali dlatego, że nie chciał dać im pieniędzy na broń. Po wyznaczonym terminie zapukali do drzwi

jego mieszkania dwaj chłopcy i zastrzelili go. Dla niego śmierć zastępcy komendanta miała sens – po tym już

nikt nie odmówił dawania pieniędzy na broń.

Skończyła się akcja wywożenia ludzi do obozów. W getcie zostało sześćdziesiąt tysięcy Żydów. Ci, którzy

ocaleli z „wysiedlania” rozumieli, że nie wolno im czekać. Stworzono jedną organizację wojskową dla całego

getta – Żydowską Organizację Bojową – ŻOB. Liczyła ona pięćset osób. W styczniu, po kolejnej akcji,

zostało osiemdziesięciu. W styczniowej akcji ludzie już nie szli dobrowolnie na śmierć. Grupa Anielewicza,

prowadzona na Umschlagplatz, zaczęła bić Niemców rękoma.

Grupa Pelca, odmówiła wejścia do wagonów i komendant Treblinki rozstrzelał ich na miejscu. Radiostacja

Kościuszki nadawała w tych dniach apele wzywające do walki. Wtedy już mieli 60 pistoletów od AK i PPR.

Pewnego dnia Anielewicz postanowił zdobyć broń i na Miłej zabił werkszuca. Ludzie z ŻOB-u zaczęli

gromadzić broń . Przenosili ją ze strony aryjskiej, siłą zabierając pieniądze od różnych instytucji i osób

prywatnych. Jeden pistolet kosztował od trzech do piętnastu tysięcy. Za takie pieniądze można było opłacić

cztery tygodnie ukrywania Żyda po stronie aryjskiej.

Antek jako pierwszy na spotkaniu Komendy stwierdził, że Niemcy podpalą getto . Wszyscy uznali, że plecie

głupstwa, lecz drugiego dnia powstania Niemcy rzeczywiście podłożyli ogień. Siedzieli wtedy w schronie i

ktoś wbiegł, krzycząc, że getto płonie. Wybuchła panika i Marek uderzył jakiegoś chłopca, by się uspokoił.

Wyszli na podwórko i stwierdzili, że getto centralne jeszcze się nie paliło. Pozostali rzucili się do ucieczki i

dotarli do muru na Franciszkańskiej. W murze była wyrwa, oświetlona reflektorem. Część ludzi została, bojąc

się, że Niemcy powystrzelają wszystkich. Zygmunt strzelił w reflektor, dzięki czemu zdołali przedrzeć się

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: