2
BIBLIOFILSKA EDYCJA REPRINTÓW
SPIS SZLACHTY
KRÓLESTWA
POLSKIEGO
REPRINT WYKONANO
Z EGZEMPLARZA ZE ZBIORÓW PRYWATNYCH
W DRUKARNI INTERDRUCK GmbH W LIPSKU
WARSZAWA 1991
3
Tower Press 2000
Copyright by Tower Press, Gdańsk 2000
4
SPIS
SZLACHTY
KRÓLESTWA POLSKIEGO,
Z DODANIEM
KRÓTKIÉJ INFORMACYI
O DOWODACH SZLACHECTWA.
WARSZAWA.
W DRUKARNI STANISŁAWA STRĄBSKIEGO.
1851.
5
Ogłaszający się niniejszém Spis Szlachty Królestwa Polskiego obejmuje imiona, nazwiska
i herby nietylko głów familij którym ostateczne zatwierdzenie szlachectwa nastąpiło, ale zarazem
ich dzieci którym oddzielne świadectwa szlacheckiego pochodzenia zostały wydane, i
które z tego powodu w księgach szlacheckich pod oddzielnemi pozycyami są zapisane. Sporządzony
był pierwotnie po 1 Stycznia 1850 r.; ponieważ jednak wydrukowanie onego znacznego
czasu wymagało, w ciągu którego zwiększyła się liczba osób wylegitymowanych, przeto
osoby nowo przybyłe, w oddzielnym Dodatku zamieszczone zostały.
Liczba przy imeiniu szlachcica położona, znaczy numer pod którym tenże w księdze szlacheckiéj
właściwéj litery jest zapisanym; gwiazdka oznacza, że szlachectwo służy mu z tytułu, po
ogłoszeniu prawa nabytego; a dwie gwiazdki, że rodzina taka, albo pojedyncze onéj członki,
podwójny tytuł do szlachectwa udowodnili, tojest przed ogłoszeniem prawa i po ogłoszeniu
prawa nabyty. W ostatnim razie powoływane są dwie liczby, z których piérwsza oznacza numer
we właściwéj Księdze Szlachty dawniejszéj, następna zaś numer takiéjże Księgi Szlachty
nowéj.
Aby uniknąć nieporozumień mogących miéć miejsce z podobieństwa imion i nazwisk osób
niewylegitymowanych z imionami osób, spisem niniejszym objętemi, i spis ten w użyciu
zwłaszcza przy badaniach sądowych zrobić praktycznym, dodawane są przy imionach
szlachty zarazem imiona ich ojców, a gdzie i to jeszcze okazało się niedostateczném, imiona
dziadów są powoływane.
Wreszcie dodana „Krótka informacya” o sposobach udowadniania szlachectwa; może służyć
za skazówkę dla osób legitymujących się ze szlachectwa.
6
KRÓTKA WIADOMOŚĆ
O DOWODACH SZLACHECTWA
I SPOSOBIE ROZPOZNAWANIA TYCHŻE
W KRÓLESTWIE POLSKIÉM.
I. O dowodach szlachectwa nabytego po ogłoszeniu Prawa o szlachectwie, w dniu 25 Czerwca
(7 Lipca) roku 1836 nadanego.
Dowodami temi są:
1) Wydane akta i dyplomata na szlachectwo.
2) Patenta na stopnie oficerskie i stany służby wojskowych w formie przepisanéj sporządzone.
3) Nominacye na urzęda cywilne i stany służby cywilnéj1.
4) Reskrypta Najwyższe tudzież Patenta Kapituły Rossyjskich Cesarsko-Królewskich
Orderów, na otrzymane Ordery, a w braku tych dowodów poświadczenia Kapituły.
5) Postanowienia Najwyższe nadające szlachectwo bądź dziedziczne, bądź osobiste.
Szlachectwo nabyte z mocy powyższych dowodów może być w każdym czasie udowadniane
za pośrednictwem Deputacyi Szlacheckiéj téj Gubernii, w któréj księgi szlachty proszący
zapisanym być pragnie; w tym celu winien złożyć którykolwiek z wyżéj wymienionych
dowodów wraz ze stanem służby należycie poświadczonym.
Jeśli zaś pochodzi od osoby, która nabyła stanu szlacheckiego na zasadzie rzeczonych tytułów,
winien jest złożyć dowody stwierdzające pochodzenie jego od téjże osoby.
II. O dowodach szlachectwa nabytego przed ustanowieniem Prawa z roku 1836.
1) Dyplomata Panujących lub Konstytucye Sejmów szlachectwo albo herb nadające.
Dokumenta tego rodzaju mogą być przedstawiane: w oryginale lub kopiach wyjętych z
aktów znajdujących się w dawnych metrykach Koronnéj i Litewskiéj. Kopie powyższe powinny
być stwierdzone i poświadczone: co do aktów wyjętych z dawnéj metryki Koronnéj w
Kommissyi Rządowéj Sprawiedliwości, a co do aktów z dawnéj metryki Litewskiéj w 1ym
wydziale 3go Departamentu Rządzącego Senatu. W tym ostatnim przypadku świadectwo okazaném
być winno w Sekretaryacie Stanu Królestwa Polskiego. Mogą być również przedstawiane
w kopiach lub wypisach z aktów umieszczonych w Zbiorze Praw zwanym Volumina
Legum, tudzież w Dzienniku Praw Księztwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego.
1 Nominacye tymczasowe, stosownie do Postanowienia Rady Administracyjnéj z d. 24 Listopada (6 Grudnia)
1836 r. udzielane na pełniących obowiązki, nie są uważane ani za dowody szlachectwa dziedzicznego, ani osobistego.
7
2) Dokumenta stwierdzające:
a) Że osoba która dowodzi szlachectwa albo jéj przodkowie posiadali tytuł Książęcia,
Hrabiego lub Barona.
Wspomnione tytuły honorowe są przyjmowane za dowód szlachectwa wtedy, jeśli prawa
do posiadania onych zostały w swoim czasie rozpoznane przez b. Senat Królestwa Polskiego,
a następnie osoby, którym w skutek zamieszczenia onych na liście w r. 1824 Najwyżéj zatwierdzonéj,
dozwolono używać tychże tytułów, lub jeżeli tytuły powyższe nadane są Postanowieniami
Cesarzy Rossyjskich Królów Polskich.
b) Że osoba, która dowodzi szlachectwa, jéj ojciec, dziad lub pradziad byli przed r.
1795 Dygnitarzami Koronnymi, Członkami Senatu, albo Izby Poselskiéj, że sprawowali Poselstwo
przy Zagranicznych Dworach, lub téż przed tymże rokiem tojest 1795 byli mianowani
na urząd ziemski w kraju.
Dowodem posiadania Dygnitarstwa albo sprawowania urzędu jest akt nominacyi, a w braku
onego, inne dokumenta z których bezpośrednio wypływa, że osoba w dokumencie
wzmiankowana posiadała Dygnitarstwo albo sprawowała urząd.
Dygnitarstwami zowią się te urzędy do których dodawano wyrazy Koronny albo Litewski
np. Kanclerz Wielki Koronny, Referendarz Koronny, Hetman Polny Litewski, Oboźny Litewski
i t p. Senatorami byli Wojewodowie i Kasztelani. Za Posłów zaś uważają się ci, którzy na
mocy uchwał czyli laudów sejmikowych, wysyłani byli na wszelkie Sejmy, nie zaś szlachta w
ogólności na wybór Króla głosująca i podpisująca suffragia wyborcze.
Urzędami ziemskimi nadającemi prawo do szlachectwa są:
Assessor prowincyj Litewskich i Inflant, Budowniczy w Prowincyach Litewskich, Chorąży,
Cywun, Cześnik, Delegat na elekcyą Króla, Deputat na Trybunały Koronne lub Litewskie,
Horodniczy, Komornik Graniczny, Koniuszy Ziemski i Powiatowy, Krajczy, Łowczy, Marszałek
Ziemski i Powiatowy, Miecznik, Mostowniczy w prowincyach Litewskich, Namiestnik
Ziemski i Grodzki, Oboźny, Pisarz Trybunalski Ziemski, Powiatowy lub Grodzki, Rotmistrz
Ziemski i Powiatowy, Sekretarz prowincyj Litewskich, Sekretarz Sejmowy, Sędzia Kapturowy,
Ziemski lub Grodzki, Skarbnik, Starosta Grodowy, Stolnik, Strażnik Ziemski lub Powiatowy,
Subdelegat, Vice-Regent Ziemski, Powiatowy lub Grodzki, Wojski, i Komissarz Generalny
Województw Wielkopolskich.
c) Że osoba która dowodzi szlachectwa, jéj ojciec, dziad lub pradziad, byli ozdobieni orderem
Orła Białego lub ś. Stanisława przed r. 1795, albo téż orderem ś. Stanisława 1széj klassy
od dnia 2 (14) września 1829 roku.
Otrzymanie orderu Orła Białego lub ś. Stanisława, udowadnia się oryginalnym Patentem
na tenże order, albo świadectwem z dawnych metryk: Koronnéj i Litewskiéj, z aktów Sekretaryatu
Stanu Królestwa Polskiego lub z Kapituły Rossyjskich Cesarsko-Królewskich orderów.
d) Że sam dowodzący, jego ojciec, dziad lub pradziad przed r. 1795 posiadali całe wsie z
zupełném prawem własności. Dokumenta wszakże stwierdzające prawo własności dóbr ziemskich,
w których zachodzi wątpliwość czyli ściągają się do całości lub części wsi, tłumaczone
być mają na korzyść osoby udowadniającéj szlachectwo.
Posiadanie zupełném prawem własności całych wsi, udowadnia się wyciągami z aktów
metryk dawnych: Koronnéj i Litewskiéj, lub z archiwów gubernij obecnie Królestwo Polskie
składających. Wyciągi z dawnych metryk: Koronnéj i Litewskiéj powinny być poświadczone
8
sposobem wyżéj wspomnionym, a w art. 18tym Prawa oznaczonym; wyjęte zaś z Archiwów
Gubernialnych, powinny być sprawdzone i poświadczone przez Prezesów Trybunałów Cywilnych
i ostatecznie legalizowane w Kommissyi Rządowéj Sprawiedliwości.
Oprócz tego, do rzędu dowodów posiadania całych wsi z zupełném prawem własności, zaliczają
się składane przez mieszkańców Królestwa Polskiego wypisy z aktów znajdujących się
w archiwach tak powróconych Rossyi od Polski gubernij, jako i Galicyi Austryackiéj, tudzież
W. Księztwa Poznańskiego.
Wypisy te powinny być stwierdzane:
a) wydane z archiwów gubernij Rossyi powróconych, przez właściwych Generał-
Gubernatorów za poświadczeniem ich podpisów w Ogólnéj Kancellaryi Namiestnika Królestwa.
b) Wydane z archiwów Galicyi lub W. Księztwa Poznańskiego, przez właściwą Naczelną
władzę tameczną, za uznaniem przez nią rzetelności onych podług form i przepisów miejscowych;
lecz podpisy téj władzy powinny być legalizowane przez Konsulów Austryackiego i
Pruskiego, w czém do którego należy, a samychże Konsulów przez Kancelaryą Dyplomatyczną
Namiestnika Królestwa.
Gdyby z dokumentów posiadanie dóbr ziemskich udowadniających, okazywało się, że
wieś całkowita przeszła na dziedzictwo jakiegoś rodzeństwa, jako własność spólna, bądź z
mocy spadku pobocznego, bądź z mocy testamentu osób trzecich, bądź nareszcie, kiedy jeden
z braci wieś całkowitą od matki swojéj nabywa, w takim razie, wszyscy potomkowie całego
rodzeństwa tojest tak posiadacza wsi całkowitéj, jak i rodzonych jego braci z tych dokumentów
pod względem szlachectwa korzystać mogą.
c) Że osoby dowodzące szlachectwa otrzymały stopień oficera polskiego poczynając od
Kapitana, i że w r. 1815 lub późniéj weszły w skład byłych wojsk Królestwa Polskiego, a następnie
nie miały udziału w ostatnim rokoszu.
Dowodem posiadania wspomnionych stopni, są patenta na też stopnie. Należenie zaś od r.
1815 do składu byłych Wojsk Polskich i niemienie udziału w ostatnim rokoszu, udowadnia
się świadectwem Zarządzającego Wydziałami po b. Kommissyi Rządowéj Wojny pozostałemi
2.
Dzieci pomienionych osób, oprócz dowodów pochodzenie swego, winne również złożyć
świadectwa o nie mieniu udziału w rokoszu.
d) Że osoby które dochodzą szlachectwa albo ich wstępni w linii prostéj, posiadali w b.
administracyi wojennéj Królestwa Polskiego w wydziałach: Lekarskim, Audytoryatu, Kommissoryatu
i innych, stopnie assymilowane do rang sztabs-oficerskich; jeżeli wszakże też
osoby albo ich wstępni należeli do składu byłych Wojsk Polskich po r. 1815 i w ostatnim rokoszu
1830 i 1831 r. tak one same, jako i ciż wstępni udziału nie mieli.
Od osób udowadniających szlachectwo według tego ustępu, wymagane są podobneż dowody
jak legitymujących się na zasadzie ustępu c).
2 Stopnie aktualnych Poruczników Gwardyi b. Wojska Polskiego uważają się na równi ze stopniami kapitańskiemi
w témże liniowém wojsku.
9
III. O dowodach Szlachectwa Rossyjskiego.
Szlachectwo mieszkańców Cesarstwa udowadnia się w Królestwie Polskiém świadectwami
Naczelników Gubernij i Prowincyj, stwierdzającemi, że osoby których się też świadectwa
dotyczą, uznane są za szlachtę przez Heroldyą; szlachectwo zaś mieszkańców Księztwa Finlandzkiego
udowadnia się świadectwami tamecznego Generał-Gubernatora. Rzeczywistość
powyższych świadectw, powinna być stwierdzona przez Sekretaryat Stanu Królestwa Polskiego.
W przypadkach zanoszonych prośb przez byłych wojskowych i urzędników cywilnych
niezapisanych do ksiąg szlachty Cesarstwa w żadnéj gubernii, o przyznanie im szlachectwa
Królestwa Polskiego, bądź z powodu otrzymania w Cesarstwie stopnia, bądź orderu; Heroldya
Królestwa wydawać ma decyzye swoje na zasadzie świadectw Ministra Sekretarza Stanu,
który udzielać winien takowe po uprzedniém zniesieniu się z kim wypadnie.
IV. O dowodach stwierdzających pochodzenie.
Dowody pochodzenia odnoszą się:
a) albo do epoki poprzedzającéj wprowadzenie do kraju Kodexu Cywilnego;
b) albo do epoki następnéj.
Piérwsza epoka dla części kraju, które były pod panowaniem pruskiém i z których Księztwo
Warszawskie zostało utworzone, kończy się z dniem 1 maja 1808 r.; dla części zaś które
zpod panowania austryackiego w r. 1809 do tegoż księztwa wcielone zostały, kończy się z
dniem 15 sierpnia 1810 r.
Dowodami pochodzenia z téj epoki mogą być:
a) Tranzakcye i inne akta urzędowe, w których komparycyi według dawnego zwyczaju
zamieszczaném było, czyim stawający jest synem, a niekiedy, czyim nawet wnukiem. Podobne
akta znajdują się w archiwach akt dawnych.
b) Metryki chrztu z ksiąg kościelnych wydawane.
Piérwszego rodzaju dowody winny być przedstawione w formie dla dokumentów zasadniczych
przepisanéj, z odpowiednią legalizacyą Władz tych krajów z których pochodzą. Dla
metryk zaś dostateczną jest legalizacya bądź konsystorza Duchownego, bądź Rządu Gubernialnego,
bądź nakoniec Trybunału Cywilnego. Wszakże, gdy dowody te pochodzą z zagranicy,
winny być ulegalizowane sposobem dla zagranicznych aktów przepisanym.
Dowodami pochodzenia od wprowadzenia Kodexu Cywilnego są:
a) Akta urodzeń na mocy przepisów obowiązującego prawa cywilnego spisane, a w braku
lub niedostateczności takowych;
b) Wywody rodu sporządzone we właściwym Sądzie Pokoju z świadków pod przysięgą
wysłuchanych, na mocy poprzedniego wyroku Trybunału Cywilnego.
Akta urodzeń i wywody rodu, winny być legalizowane przez władze sądowe, ostatecznie
zaś przez Prezesa Trybunału Cywilnego.
V. O dowodach dodatkowych.
10
Legitymujący się winien udowodnić że jest poddanym Królestwa i nie znajdował się w
przypadkach utratę szlachectwa za sobą pociągających.
Poddaństwo Królestwa udowadnia się świadectwami władzy miejscowéj, jakoto: osób
mieszkających w Warszawie, świadectwem Ober-Policmajstra Warszawskiego; zaś mieszkających
w guberniach, świadectwem naczelników powiatowych. Świadectwa te obejmować
powinny, że proszący zapisanym jest w księgi stałéj ludności Królestwa, i że się znajduje w
kraju, lub téż z dozwolenia rządu za granicą w charakterze poddanego Królestwa; przy tém,
jeśli jest pełnoletnim, że przysięgę wierności Tronowi wykonał. Ostatnia okoliczność może
byś stwierdzoną oddzielném świadectwem wydaném przez tę władzę, przed którą wykonanie
przysięgi nastąpiło.
Na dowód niezostawania w przypadkach utratę szlachectwa za sobą pociągających, wymagane
są świadectwa:
a) Sądu Policyi Poprawczéj właściwego wydziału.
b) Sądu Kryminalnego właściwej gubernii.
Osoby w Cesarstwie zamieszkałe, które z tytułu urodzenia się swego w Królestwie Polskiém,
mają prawo legitymowania się w tutejszéj Heroldyi, obowiązane są złożyć wszystkie
podbneż świadectwa od władz właściwych, w Cesarstwie uzyskać się mające.
Osoby zostające w służbie cywilnéj, przez złożenie należycie poświadczonego stanu swéj
służby, zastąpić mogą wszelkie wyżéj wymienione świadectwa.
Podobny stan służby mogą złożyć osoby zostające w służbie wojskowéj w stopniu oficerskim;
o wojskowych zaś niższych stopni, Heroldya sama potrzebne ściąga wiadomości.
Obok wszystkich wyżéj wymienionych dowodów, winien każdy legitymujący się złożyć
rysunek herbu familii swéj właściwego.
VI. O sposobie przedstawiania dowodów pod rozpoznanie Heroldyi.
Dowody winny być Heroldyi królestwa złożone przy stosownéj prośbie na papierze stęplowym
ceny 45 kop. sr. spisanéj, w któréj proszący oznajmić powinien, do któréj gubernii
ksiąg szlachty pragnie być wpisanym, a nadto gdzie zamieszkuje.
Każdy oryginalny dowód winien być obłożony papierem stęplowym ceny 7½ kop. sr., kopie
zaś, wyciągi i wypisy na właściwym stęplu pisane. Co do dowodów zagranicznych, te
również winny być obłożone papierem stęplowym ceny 7½ kop. sr.
Do podania dołącza się podpisana przez podawcę w dwóch exemplarzach specyfikacya
przedstawiających się Heroldyi dowodów na stęplu ceny 7½ kop. sr., z których jedna przez
właściwego urzędnika poświadczona, zwraca się podawcy, a druga przy dowodach pozostaje.
Tym sposobem złożone dowody rozpoznaje Heroldya Królestwa.
Decyzye Heroldyi któremi złożone przez proszących dowody uznane są za dostateczne,
przedstawiają się pod zatwierdzenie Ogólnego Zebrania Warszawskich Departamentów Rządzącego
Senatu.
Wyrzeczenia zaś Heroldyi, któremi szlachectwo strony interesowanéj nie będzie uznane za
należycie udowodnione, podaje się do wiadomości téjże strony i uważa się za ostateczne. Powtórne
w téj mierze prośby nie przyjmują się, wyjąwszy gdy złożone zostaną nowe dowody,
do czego udzielanym bywa stronie interesowanéj, dodatkowy sześciomiesięczny przeciąg
czasu, poczynający się od dnia podania do jéj wiadomości wyrzeczenia Heroldyi.
Oprócz osób które w terminie przepisanym zaniosły do Heroldyi swe prośby, mają prawo
legitymowania się:
11
1) Osoby które udowodnią, iż są w prostéj linii braćmi lub stryjami tych krewnych, którzy
główne legitymacyjne swe dowody przed upływem zakreślonego prawem terminu złożyły.
2) Osoby które chociaż stale w Cesarstwie Rossyjskiém zamieszkują, lecz w Królestwie
Polskiém są zrodzone.
3) Osoby, którym na mocy szczególnych rozkazów J. O. Księcia Namiestnika Królestwa
dozwoloném jest legitymowanie się ze szlachectwa, pomimo upłynionego terminu prekluzyjnego.
4) Osoby które weszły do wojska Cesarsko-Rossyjskiego przed wydaniem prawa o szlachectwie
z r. 1836 jako i te, w przedmiocie szlachectwa których, władze wojskowe uczyniły
lub uczynią przedstawienia swe do Heroldyi.
5) Małoletni, jak niemniéj ci, którym nie upłynął termin prawem zakreślony po dojściu ich
do pełnoletności.
VII. O Legitymacyi dzieci szlacheckich.
Aby dzieci szlachcica wylegitymowanego przywilejów szlachectwa używać mogły, winny
być przedewszystkiém zapisane do ksiąg genealogicznych szlachty właściwéj gubernii.
Zapisanie do ksiąg takowych następuje w skutek prośby do Deputacyi zaniesionéj przez
ojca lub matkę, albo na żądanie samychże dzieci, jeśli rodzice nie żyją lub dopełnienia téj
formalności zaniedbują.
Do prośb o zapisanie w księgi genealogiczne załączają się następne dowody:
1) Świadectwo przyznanego szlachectwa przez Heroldyę udzielone, które bądź za pośrednictwem
właściwéj Deputacyi Szlacheckiéj, bądź wprost z Heroldyi wylegitymowanemu doręczone
zostało, albo przynajmniéj powołanie onego z daty i numeru.
2) Akt zawartego małżeństwa między osobą wylegitymowaną a matką dzieci do ksiąg genealogicznych
zapisać się mających.
3) Akt urodzenia każdego z dzieci, które do tychże ksiąg wniesione być mają.
4) Dowody pomocnicze tak jak przy legitymacyi szlachectwa, tojest:
a) dowód poddaństwa i obecności w kraju.
b) dowód niezostawania w przypadkach utraty szlachectwa.
Dowód zaś przysięgi jest wymagany tylko od pełnoletnich. Małoletni którzy nie mają lat
10 wieku, wolni są od składania świadectw sądowych względem nieznajdowania się w przypadkach
utraty szlachectwa. Małoletni pobierający wychowanie w Gimnazyach, szkołach
powiatowych i innych Instytutach rządowych, w miejsce wspomnionych świadectw, świadectwa
tychże Instytutów szkolnych składać mogą. Zostający zaś w służbie rządowéj, też
świadectwa zastąpić mogą stanem swéj służby, lub świadectwem swéj zwierzchności.
...
klamar1