45. Nauczanie a samokształcenie młodzieży.
W pracy oświatowej z dorosłymi i młodzieżą bardzo ważne jest rozbudzenie chęci do uprawiania samokształcenia. Nie jest to proste zadanie, gdyż w człowieku dorosłym trudniej jest rozbudzić odpowiednie zainteresowania i nauczyć go właściwych form samodzielnej pracy z książką. Trzeba akcentować zasadę aktywności i kłaść nacisk na potrzebę rozwijania samodzielności i twórczości. Bez samokształcenia nie jest możliwe nieustanne śledzenie postępu w nauce i technice, czy podążanie za prądami kulturalnymi i społecznymi.
NAUCZANIE - planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniami mająca na celu wywołanie pożądanych trwałych zmian w ich postępowaniu, dyspozycjach i całej osobowości — pod wpływem uczenia się i opanowywania wiedzy, przeżywania wartości i działań praktycznych. Nabywając wiedzę o otaczającej go rzeczywistości uczeń staje się zdolny do podejmowania decyzji regulujących jego stosunek do tej rzeczywistości. Jednocześnie poznając liczne wartości moralne, estetyczne, społeczne i przeżywając je w procesie n. kształtuje swój stosunek do nich i tworzy własny system wartości. Tak szeroko rozumiane n. umożliwia uczniom nie tylko zdobycie wiadomości, umiejętności i nawyków oraz rozwinięcie zdolności i zainteresowań, lecz także ukształtowanie przekonań i postaw oraz trwałych dyspozycji do uczenia się.
Nauczanie – działalność nauczyciela, o charakterze planowej, celowej pracy, ukierunkowanej na wyposażenie uczniów w wiadomości, umiejętności i nawyki oraz rozwijanie ich zdolności. Nauczanie związane jest z uczeniem się, obydwa pojęcia tworzą wspólnie pojęcie kształcenia. Nauczanie jest przedmiotem badań dydaktyki. Pojęcie nauczanie zadomowiło się na stałe w słowniku pedagogów w XVII wieku, po ukazaniu się dzieła Wielka Dydaktyka, czyli sztuka nauczania wszystkiego wszystkich – J. A. Komeńskiego.
Ø Samokształcenie, samodzielna praca nad sobą w zdobywaniu lub pogłębianiu wiedzy, samodzielne kształtowanie cech osobowości. Podstawowym warunkiem samokształcenia jest dojrzałość osobowości osiągana wraz z rozwojem oraz pod wpływem oddziaływań wychowawczych.
Ø Samokształcenie według Okonia, samouctwo, osiągnięcie wykształcenia poprzez działalność, której cele, treść, warunki, środki ustala sam podmiot. W procesie samokształcenia jego cele się dynamizują, osiągnąwszy wyższy stopień świadomości uczeń dokonuje często ich przewartościowania i doskonalenia. Samokształcenie osiąga optymalny poziom wtedy, gdy przekształca się w stałą potrzebę kształcenia ustawicznego. Proces samokształcenia rzadko występuje w postaci czystej, dość często natomiast bywa powiązany w szkole z kształceniem korespondencyjnym czy wychowaniem równoległym. Pojęcie samokształcenia jest związane z pojęciem samouctwa, niektórzy pedagogowie utożsamiają te pojęcia, inni wiążą pojęcie ze zdobywaniem wykształcenia ogólnego. Cele samokształcenia utylitarne mają przynieść określone korzyści praktyczne, materialne.
Ø Stanisław Karaś określa samokształcenie jako proces oświatowy prowadzony świadomie i aktywnie przez osoby podejmujące określone zadania poznawcze i kształcące. Jest to samodzielne, świadome, celowe i poddane własnej kontroli zdobywanie i modernizowanie wiedzy ogólnej bądź kwalifikacji zawodowych. Samokształcenie jest przedłużeniem bądź uzupełnieniem kształcenia i wychowania szkolnego. (...) Jest ono realizowane nie pod kierunkiem nauczyciela, lecz pod swoim własnym kierunkiem. Jego efektów nie sprawdza nauczyciel bądź wychowawca, lecz wystawia je życie, współtowarzysze pracy, bliższa i dalsza rodzina.
Ø Za J. Półturzyckim można przytoczyć pełną definicję procesu samokształcenia: Samokształcenie, zatem należy rozumieć jako proces uczenia się prowadzony świadomie, z możliwością wykorzystania różnych form pomocy innych osób lub instytucji. Jest to proces samodzielnie prowadzonego uczenia się, którego cele, treść, formy, źródła i metody dobiera i ustala osoba ucząca się.
Warunki skutecznego samokształcenia:
· odczuwanie potrzeby uczenia się- ważne jest emocjonalne zaangażowanie do podjęcia nauki,
· rozumienie tego, co się poznaje - myślowe ujmowanie zależności między elementami wchodzącymi w skład materiału,
· myślowe opracowanie materiału - samodzielne wyodrębnienie elementów składowych i wiązaniu ich w nową całość przez ucznia, całość nauki powinna być stale uzupełniana i wzbogacana, opanowywana logicznie i rozumowo oraz podbudowywana pamięcią dosłowną,· świadomość przydatności przyswajanego materiału - uczący powinien wiedzieć, czemu ma służyć jego nauka, że będzie potrzebna w rozwiązywaniu różnych zadań i w pracy zawodowej, trwałość można wzmocnić poprzez świadome i sensowne powtarzanie,· stała aktywność umysłowa- decyduje o możliwościach uczenia się i nabywania nowej wiedzy i umiejętności.
O powodzeniu w pracy samokształceniowej decyduje:
- właściwa organizacja warsztatu pracy samokształceniowej w domu,
- umiejętność doboru odpowiednich źródeł samokształcenia i korzystania z nich,
- dobór właściwych w stosunku do celów metod samokształcenia,
- umiejętność wystrzegania się błędów w samokształceniu,
- stan zdrowia samouka - jego kondycja psychiczna
· umiejętność planowania pracy samokształceniowej,
· umiejętność poprawnego rozumowania,
· krytycyzm,
· umiejętność obserwacji,
· samokontrola i samokrytycyzm,
· umiejętność koncentracji
Samokształcenie będzie przynosić efekty, gdy uczeń zaangażuje się w nie emocjonalnie i aktywnie. Przez to wiedza szybciej się utrwali i zostanie trwale zapamiętana.
ŹRÓDŁO: Stanisław Karaś: Samokształcenie w zawodzie. Warszawa 1980.
Stanisław Karaś: Dydaktyka oświaty pozaszkolnej. Warszawa- Radom 1995.
Józef Półturzycki: Dydaktyka dla nauczycieli. Płock 2002.
Wincenty Okoń: Nowy słownik pedagogiczny. Warszawa 2001.
1
cyganeczka1