MAKROEKONOMIA – WYKŁADY – PROF. WALENTYNA KWIATKOWSKA
Dyżury: środa 16-17.30 ul. Sienkiewicza 9 pok. 406
Makroekonomia – dział ekonomii, zajmuje się badaniem całej gospodarki, analizuje procesy makroekonomiczne, gospodarcze dotyczące funkcjonowania państwa, jego roli w gospodarce, dotyczy równowagi makroekonomicznej, efektów polityki budżetowej czyli fiskalnej i polityki pieniężnej. Cykliczny rozwój gospodarki analizuje jego przyczyny oraz politykę zagraniczną państwa, która odzwierciedlona jest w kształtowaniu się stanu bilansu obrotów bieżących i obrotów kapitałowych.
Rola państwa w gospodarce:
Państwo oznacza złożoną, zróżnicowaną wewnętrznie i wieloszczeblową strukturę administracyjną społeczeństwa na danym terytorium, która dysponuje władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Państwo obejmuje centralne i samorządowe instytucje i urzędy publiczne, których działalność związana jest z funkcjonowaniem danego systemu społeczno – ekonomicznego. Występują zwolennicy szerokiej roli państwa w gospodarce. Wówczas przekonują oni do konieczności interwencjonizmu państwowego czyli integracji państwa w życie gospodarcze. Przeciwnicy nadmiernej roli państwa w gospodarce określani są jako ekonomiści liberalni (liberałowie). Uważaną oni, że procesy gospodarcze powinny być regulowane przez mechanizm rynkowy, który ma wpływ na decyzje samodzielnych podmiotów gospodarczych tj. przedsiębiorcy, gospodarstwa domowe itp. Rynek dostarcza tym podmiotom informacji niezbędnych do efektywnego działania.
Funkcje państwa:
Funkcja legislacyjna ta oznacza, że państwo tworzy porządek prawny (ład prawny) oraz porządek instytucjonalny. Państwo precyzuje w ramach tej funkcji prawa i obowiązki obywateli ale także wszelkich podmiotów gospodarczych. Chroni własność prywatną, określa przesłanki zakładania i likwidacji przedsiębiorstw a także zobowiązania osób fizycznych i podmiotów gospodarczych (zobowiązania fiskalne) a także dysponuje informacjami dla tych podmiotów.
Funkcja alokacyjna oznacza rozmieszczenie zasobów gospodarczych i przemieszczanie tych zasobów między poszczególnymi zasobami gospodarki. Procesy alokacji mają sprzyjać wzrostowi efektywności wykorzystania zasobów czynników wytwórczych. Państwo ma tworzyć do tego warunki, tzn. ma chronić konkurencyjność na rynku poprzez podejmowania działań antymonopolowych. Ma wspomagać rozwój nauki a także prowadzenie prac badawczo rozwojowych czyli alokować tutaj środki gdyż jest to przesłanka wzrostu innowacyjności gospodarki. Państwo ma sprzyjać budowie gospodarki opartej na wiedzy i społeczeństwa informacyjnego. W ramach funkcji alokacyjnej państwo ma zabezpieczyć produkcję i konsumpcję tzw. dóbr publicznych. Uczestnictwo państwa ma być koncepcyjne, organizacyjne i finansowe.
Funkcja stabilizacyjna polega na przezwyciężaniu sytuacji pogorszenia koniunktury w gospodarce czyli stabilizowaniu koniunktury gospodarczej. Państwo dysponuje określonymi instrumentami stabilizacji koniunktury, może zapewnić pomoc finansową i rzeczową. Działalność państwa skupia się na przezwyciężeniu kryzysów pieniężnych , przezwyciężaniu bezrobocia a także procesów inflacji czyli procesu wzrostu cen. Działalność państwa polega na wspomaganiu agregatowego popytu (popytu w skali globalnej) od którego zależy wielkość produkcji globalnej. Im większy popyt tym większa produkcja, powstają wówczas miejsca pracy, rosną wynagrodzenia co stymuluje dalej produkcje ale także rosną dochody budżetowe państwa, które mogą być przeznaczone na poprawę sytuacji zagrożonych części gospodarki. Obecnie funkcja ta jest rozumiana jako dążenie do zrównoważonego wzrostu społeczno – gospodarczego i zapewnienie zjawisk rozwojowych w gospodarce. Chodzi o to, aby zmniejszyć amplitudę wahań cyklicznych czyli głębokości i częstotliwości wahań a także ten wzrost musi być połączony z realizacją celów ekologicznych.
Funkcja redystrybucyjna polega na tym, iż gospodarka rynkowa powoduje występowanie dużych zróżnicowań dochodowych i majątkowych między członkami społeczeństwa. Państwo ma przeciwdziałać nadmiernemu zróżnicowaniu dochodowemu społeczeństwa stosując określoną politykę podatkową w postaci progresji podatkowej a także poprzez pieniężne świadczenia społeczne i świadczenia rzeczowe zabezpieczać co najmniej minimalny poziom życia.
Argumenty przemawiające przeciw interwencyjnej roli państwa w gospodarce:
- interwencja państwa zmniejsza elastyczność systemu gospodarczego i prowadzi do większej biurokratyzacji życia gospodarczego
- osłabiona zostaje inicjatywność (aktywność) gospodarcza różnych podmiotów
- ograniczona zostaje wolność jednostek
- koszty interwencjonizmu państwowego są bardzo wysokie w relacji do efektów działań, skuteczności działań
- w wyniku interwencji państwa mogą być utrzymywane stany nierównowagi rynkowej na różnych rynkach, zwłaszcza gdy ustalone są odgórnie poziomy dopuszczalnych cen czy określona wielkość podaży produktów wytwarzanych w gospodarce
Argumenty przemawiające za interwencją państwa w gospodarce:
- konieczność zapewnienia produkcji i konsumpcji dóbr publicznych
- występowanie osób nieaktywnych zawodowo np. ze względu na stan zdrowia, wiek produkcyjny które wymagają zabezpieczenia określonego minimum socjalnego
- rynek działa w sposób niedoskonały czego wyrazem są cykliczne wahania w związku z czym potrzebna aktywna polityka państwa w tej dziedzinie
- w gospodarce wytwarzane są dobra korzystne społecznie, co do których państwo może tworzyć bodźce dla konsumpcji tego typu dóbr np. szczepienia ochronne, tanie książki i podręczniki.
Istnieją również dobra niekorzystne społecznie, których konsumpcja nadmierna nie jest wskazana lub musi być zabroniona.
RÓWNOWAGA W GOSPODARCE RYNKOWEJ
Zapewnienie równowagi w gospodarce umożliwia złagodzenie jej cyklicznego rozwoju. W procesie rozwoju istotną rolę odgrywają poprawa ilościowa głównych wskaźników gospodarczych jak również zmiany ilościowe w gospodarce.. Zmiany ilościowe o charakterze pozytywnym są charakteryzowane przez wzrost PKB, wzrost inwestycji, wzrost konsumpcji, wzrost eksportu, natomiast zmiany jakościowe określane są przez podniesienie standardu życia czego wyrazem jest wzrost PKB na jednego mieszkańca, ochrona środowiska naturalnego, wzrost poziomu wykształcenia społeczeństwa oraz wysoki poziom innowacyjności gospodarki, który określony jest przez wprowadzenie postępu technicznego, organizacyjnego i produktowego.
Problem równowagi w gospodarce przedstawia słynny model ekonomiczny ISLM. Model tez zwraca uwagę na równowagę na dwóch głównych rynkach w każdej gospodarce: na rynku towarów i na rynku pieniężnym.
Równowaga na rynku towarowym w skali całej gospodarki zachodzi wówczas, gdy agregatowy popyt (popyt globalny) jest równy agregatowej podaży. Agregatowa podaż towarów w danym czasie jest określana w ekonomi jako wytworzony dochód narodowy.
Równowaga na rynku towarów (Pp popyt = Pd podaż)
A – agregatowa
APp = APd
APd = Y – dochód narodowy ( wyrażony w jednostkach pieniężnych)
APp = C+I+G+X – suma wszystkich planowanych w gospodarce wydatków
C – wydatki konsumpcyjne (dobra konsumpcyjne)
I – wydatki inwestycyjne
G – wydatki rządowe
X eksport netto
X = Ex – Im /eksport – import
Y = C+I+G+X
Na rynku towarowym oddziałowuje polityka fiskalna państwa (polityka budżetowa) poprzez wysokość podatków, opłat i wydatków budżetowych wpływa na określone zmiany po stronie agregatowego popytu i agregatowej podaży.
Równowaga na rynku pieniężnym <=> M = Lsp+ Ltr
M - podaż pieniądza – ilość pieniądza w obiegu
L – popyt na pieniądza – ilość pieniądza na jaką istnieje zapotrzebowanie w społeczeństwie
L = Ltr + Lsp
Ltr – popty transakcyjny
Lsp – popyt spekulacyjny
Lsp = f(r)
f – funkcja
r – stopa procentowa
Ltr = f(r) funkcja dochodu narodowego
Równowaga na rynku pieniężnym zachodzi wówczas gdy popyt na pieniądz ze strony różnych podmiotów jest równy podaży pieniądza.
L=S gdzie
L – popyt na pieniądz
S – podaż pieniądza
Dwie ważne polityki makroekonomiczne w każdej gospodarce polityka budżetowa i polityka pieniężna. Wielkości które wiążą te dwa rynki to stopa procentowa i dochód narodowy. Model ISLM pokazuje role polityki pieniężnej i fiskalnej w kształtowaniu stopy procentowej i dochodu narodowego, które mają wpływ na zapewnienie równowagi na rynku towarowym i na rynku pieniężnym.
Polityka monetarna (pieniężna) Polityka fiskalna (budżetowa)
ma wpływ na stopę procentową ma wpływ na dochód narodowy
W krótkim czasie wielkość wytworzonego dochodu narodowego Y zależy od wielkości agregatowego popytu. W długim czasie na wielkość dochodu narodowego oddziaływują możliwości wytwórcze gospodarki określane przez jej potencjał inwestycyjny.
Równowaga na rynku towarowym – krzywa IS
APp = Apd
I=S
APp = C+I+G+X
X - eksport netto
Istotną rolę w procesie rozwoju gospodarczego odgrywają inwestycje. Oddziaływują one mnożnikowo na wzrost dochodu narodowego. Inwestycje rozpoczęte w gospodarce dają większe zatrudnienie i dochody dzięki czemu rozwija się w gospodarce nie tylko dział produkcyjny, dział surowcowy ale także dział konsumpcyjny, ponieważ wzrastające dochody i popyt stanowią podstawę rozwoju produkcji w tym dziale.
Inwestycje w gospodarce zależą od wysokości stopy procentowej. Im wyższa stopa procentowa tym niższe inwestycje. Wysoka stopa procentowa powoduje, że droższy jest kredyt inwestycyjny, który stanowi podstawę działalności inwestycyjnej. Wysoka stopa procentowa obniża przewidywaną potencjalną rentowność inwestycji (opłacalność). Wysoka stopa procentowa powoduje wyższą opłacalność lokowania środków pieniężnych w bankach niż inwestycjach, które obarczone są ryzykiem.
Część inwestycji nie zależy od stopy procentowej. Są to tzw. inwestycje autonomiczne (czyli niezależne), których podstawą są optymistyczne przewidywania producentów co do ich opłacalności w najbliższym czasie zwłaszcza w związku z poprawą koniunktury.
I = IA – Wir *
IA - inwestycje autonomiczne
minus oznacza odwrotną zależność między zmianą stopy procentowej a zmianą inwestycji
Wi – współczynnik wrażliwości inwestycji na zmiany stopy procentowej
Wysoki współczynnik Wi oznacza wysoką wrażliwość inwestycji na zmiany stopy procentowej. Nawet niewielka zmiana stopy procentowej powoduje duże zmiany po stronie inwestycji.
Niski współczynnik Wi oznacza, że nawet stosunkowo duże zmiany stopy procentowej wywołują niewielkie zmiany w rozmiarach inwestycji.
Podstawą działalności kredytowej banków są oszczędności podmiotów gospodarczych. Oszczędności są podstawą działalności inwestycyjnej. Oszczędności są nieskonsumowaną częścią dochodu narodowego. Dochody, które otrzymują otrzymują gospodarstwa domowe (Y) przeznaczone są na konsumpcję i oszczędności.
S= Y-C
Ten związek między konsumpcją, oszczędnościami i dochodem można przedstawić w następujący sposób:
C= Ca +KskY
S= Ca + (1- Ksk)Y
S=Sa + Ksk Y
C – konsumpcja w skali makroekonomicznej (wszystkich gospodarstw)
Ca – konsumpcja autonomiczna nie zależna od bieżącego dochodu
Jest to konsumpcja tych osób, które nie mają bieżącego dochodu, ich konsumpcja opiera się na nagromadzonych wcześniej oszczędnościach przez nich samych lub oszczędnościach innych osób.
Warunki równowagi I=S
S= -Ca(1-Ksk)Y – związek z konsumpcją
Ca – konsumpcja autonomiczna z nagromadzonych oszczędności.
-Ca=Sa
Sa – oszczędności autonomiczne, które są zależne od bieżącego dochodu. Tylko oszczędności nagromadzone wcześniej. Z niej realizowana jest konsumpcja autonomiczna. Przy dochodzie bieżącym oszczędności równe 0.
1-ksk – końcowa skłonność do konsumpcji, przedstawiona jest do ilorazu ksk=delta c/deltaY. Wzrost konsumpcji wywołany wzrostem dochodu o jednostkę.
Ksk=0,9 – wzrost dochodu o jednostkę powoduje (1zł) wzrost konsumpcji, 0,9 czyli o 0,90 groszy z każdej złotówki dochodu 0,9 przeznaczają na wzrost konsumpcji. Cechuje kraje słabiej rozwinięte.
Ksk=0,6 czyli 0,60 groszy przeznacza się na konsumpcję.
1-ksk = kso, czyli krańcowa skłonność do oszczędzania.
Dochody dzielą się na dochody i oszczędności. Wzrost dochodu przeznaczony jest na wzrost konsumpcji i wzrost oszczędności deltaY=deltaC+delta
Kso=delta/deltaY to relacja wzrostu oszczędności do wzrostu dochodu o jednostkę. Mówi nam jaką część wzrostu dochodu gospodarstwa domowego przeznaczają na wzrost oszczędności. Całość ma dawać wzrost o jednostkę.
Kso=0,1 skłonność do oszczędzania 0,10 groszy kso=0,4 (0,60 groszy przejada 0,40 groszy odkłada się w banku).
S=sa+kosy równanie oszczędności.
I=Ia-WiE, Ia-Wir=Ca+(1-ksk) – równanie równowagi na rynku towarowym.
Y=ca+Ia-Wir/1-ksk w tym równanie chodzi nam o stopy procentowe i dochód.
Ilustrację graficzną warunku równowagi na rynku towarowym jest krzywa Is. Krzywa ta wyznacza tylko takie kombinat je dochodu i stopy procentowej, które zapewniają równość inwestycji i oszczędności. Krzywa Is opada w dół, co oznacza, że niższym stopom procentowym muszą odpowiadać wyższe poziomy dochodu narodowego o ile ma wystąpić równowaga na rynku towarowym. Przy wyższej stopie procentowej r2 dochód narodowy musi być niższy o ile ma wystąpić równowaga. Stopa procentowa r1 jest niższa to przyczynia się do wyższych inwestycji I1, którym muszą odpowiadać większe oszczędności S1 a one mogą być zapewnione przy wyższym dochodzie narodowym Y1. wyższa stopa procentowa r2 zapewnia niższe inwestycje I2 dla ich realizacji potrzebne są niższe oszczędności S2, które wymagają niższego dochodu Y2.
WYKRES
Nierównowaga oznacza agregatowy popyt na towary. Przewyższa wyznaczony dochód narodowy. Popyt inwestycyjny wysoki.
Punkt F jest punktem nierównowagi, która określa inwestycje na poziomie I2. Punkt r wyznaczony jest przy dochodzie Y1, któremu odpowiadają oszczędności S1. Wysoki dochód, wysoka stopa procentowa. Występuje wówczas nadwyżka oszczędności nad inwestycjami.
Równowaga na rynku pieniężnym zachodzi wówczas, gdy realny popyt na pieniądz równy jest realnej podaży pieniądza. Realna podaż pieniądza określona jest przez relacje nominalnej podaży pieniądza przez ogólny poziom cen towarów. Realny popyt na pieniądz to popyt wyrażony w ilości produktów i usług, jakie można kupić za pieniądz ...
kina_tczew