wyklad 5 biofarmacja.docx

BIOFARMACJA - WYKŁAD 5

Eliminacja leków z organizmu

Na eliminację leków z ustroju składają się metabolizm i wydalanie

! Metabolizm = biotransformacja

ü       zachodzi przede wszystkim w wątrobie, ale także w innych narządach:

§      jelitach (flora bakteryjna i enzymy)

§      nerkach

§      płucach

§      śledzionie

§      mięśniach szkieletowych

§      elementach morfotycznych krwi

§      ośrodkowym układzie nerwowym (OUN)

ü       metabolizm przekształca:

Substancje rozpuszczalne w lipidach

Substancje niezdysocjowane

Substancje drobnocząsteczkowe

w:

substancje wielkocząsteczkowe

substancje zdysocjowane

substancje rozpuszczalne w wodzie

efekt: substancje łatwiej są wydalane z moczem i trudniej przechodzą przez błony biologiczne

Biotransformacja może prowadzić do:

§         osłabienia działania leku

§         całkowitej inaktywacji leku ( detoksykacji)

§         bioaktywacji:

·         powstaje  aktywny farmakologicznie metabolit – pro leki

·         powstaje toksyczny metabolit

              I faza                    II faza

LEK                                                                                   METABOLITY I FAZY                                                  METABOLITY II FAZY              utlenianie, redukcja, hydroliza                 aktywne lub nieaktywne                   sprzęganie                            nieaktywne

              ze związkami endogennymi

              kwasem glukuronowym

              kwasem siarkowym

              kwasem octowym

              aminokwasami

              innymi związkami

! Efekt pierwszego przejścia:

Wątroba

Ściana

(żołądka)

jelita

Światło przewodu pokarmowego

rozpuszczanie

Naczynia krwionośne

                   Stężenie                   we krwi             

Wychwyt, biotransformacja

biotransformacja

Stała postać leku

ü       efekt pierwszego przejścia  w świetle lub ścianie przewodu pokarmowego:

§         reakcje utleniania np. werapamilu, cyklosporyny

§         reakcje koniugacji  np.  hormonów płciowych, morfiny

ü       indukcja enzymów przewodu pokarmowego wywołana przez rifampicynę może prowadzić do znacznego zwiększenia efektu pierwszego przejścia

ü       związki o dużym lub względnie dużym efekcie pierwszego przejścia:

§         propranolol i alprenolol

§         lidokaina

§         nitrogliceryna

(należy więc podać  takie leki drogą by uniknąć efekt pierwszego przejścia, lub podać wyższą dawkę aby wyrównać straty)

ü       efekt farmakologiczny jest uwarunkowany :

§         czy i w jakim stopniu lek jest metabolizowany podczas pierwszego przejścia przez błonę śluzową przewodu pokarmowego

§         czy i jaka cześć jest wychwytywana i metabolizowana przez wątrobę

! Indukcja enzymatyczna

ü       niektóre leki (długo pozostające w wątrobie) mogą nasilać tworzenie enzymów biorących udział w biotransformacji – są to induktory enzymatyczne

ü       induktory enzymatyczne dzieli się na różne typy :

§         fenobarbiturowy

§         metylocholantrenolowy

§         rifampicynowy

ü       induktory typu fenobarbitalu mają szczególne znaczenie w metabolizmie leków

ü       induktory typu metylocholentenów, do których należą zwłaszcza aromatyczne węglowodory oraz niektóre herbicydy, przyśpieszają metabolizm w ciągu kilku godzin

ü       konsekwencje:

§        przy długotrwałym stosowaniu leku wywołującego indukcję enzymatyczną dochodzi do obniżenia stężeń leków w osoczu uzyskanych na początku leczenia z użyciem określonych dawek

§        jeśli metabolity są mniej aktywne od macierzystego związku działanie ulega osłabieniu, jeśli natomiast są one bardziej aktywne ulega ono nasileniu

§        osoczowe stężenie endogennych związków mogą ulec obniżeniu poniżej wartości prawidłowych

§        po dostawieniu induktora stężenie leku w e krwi mogą wzrosnąć powyżej wartości toksycznych

! Inhibicja enzymatyczna

ü       lek powoduje zmniejszenie syntezy lub zwiększenie rozkładu enzymów siateczki endoplazma tycznej

ü       dwa leki lub więcej  konkurują o miejsce wiązania z enzymem i na tej drodze dochodzi do kopetetywnego hamowania rozkładu jednego z nich

ü       powoduje to wydłużenie i nasilenie działania

! Czynniki wpływające na metabolizm substancji leczniczej:

ü       różnice gatunkowe (badania na zwierzętach)

ü       różnice osobnicze (podłoże genetyczne)

ü       płeć (szybciej metabolizm zachodzi u samców ze względu na pobudzający wpływ testosteronu na czynności enzymów mikrosomalnych, progesteron jest inhibitorem glukuronylotransferazy)

ü       wiek

ü       stany chorobowe (schorzenia wątroby)

ü       dieta (np.ubogobiałkowa, awitaminoza)

ü       inne równocześnie podawane leki (interakcje farmakokinetyczne)

! Wydalanie

ü       jest  to nieodwracalny proces usuwania substancji leczniczej z organizmu

ü       ba wydalanie mają wpływ:

§         właściwości fizyczne leku:

·         masa cząsteczkowa

·         wartość pKa

·         rozpuszczalność

·         ciśnienie parcjalne

§         białka transportowe

ü       wydalanie związków – ich transport przez błony biologiczne do światła narządów

ü       drogi wydalania:

§         drogą nerkową ( z moczem) – główna!!!

§         z żółcią lub drogą jelitową (z kałem)

§         drogą oddechową

§         z mlekiem

§         przez skórę

! Wydalanie przez nerki

ü       nerki- najważniejszy organ wydalniczy

ü       szybkość i wielkość wydalania nerkowego warunkuje:

§         przesączanie kłębuszkowe

§         zwrotne wchłanianie kanalikowe (reabsorpcja  zwrotna)

§         sekrecja kanalikowa

1-kłębuszek nerkowy              2- kanalik proksymalny                   3- kanalik dystalny

! Filtracja kłębuszkowa

ü       filtracji nie ulegają:

§         białka

§         substancje lecznicze związane z białkami krwi

§         elementy morfotyczne osocza

ü       ...