Socjologia – wywodzi się z 2 terminów socjetas – społeczeństwo, greckiego logos –człowieka. Słowo to zostało pierwszy raz użyte przez Francuza w 1842 Augusta Comte’a.

Socjologia – nauka o społeczeństwie, badanie społecznych uwarunkowań, badanie relacji między ludźmi. My nabywamy doświadczenia, uczymy się od rodziców, od środowiska, w jakim żyjemy.

Przedmiotem socjologii jest wykrywanie prawd, zmian społecznych rozwoju społecznego.

Socjologia bada struktury społeczne (struktura zawodowa, klasowa, ze względu na wykształcenie) i jak ona wpływają na ludzi., ( Np. bada zachowanie jednostki, człowieka pod wpływem zbiorowości-pojawienie się innych ludzi powoduje zmianę zachowania zatraca swoja osobowość, liczy się z opinia innych, udzielają się emocje), opisuje i wyjaśnia społeczne uwarunkowania i skutki ludzkiej działalności.

Definicja wg Szczepańskiego. Przedmiotem socjologii są zjawiska i procesy tworzenia się różnych form zbiorowego życia ludzi, struktury tych zbiorowości, zjawiska i procesy zachodzące w tych zbiorowościach wynikające ze wzajemnego oddziaływanych ludzi na siebie, siły skupiającej i siły rozwijającej te zbiorowości oraz zmiany i przekształcenia zachodzące w tych zbiorowościach.

Funkcje:

1) poznawcze – bada –jest nauką empiryczna

2) diagnostyczne, – co jest przyczyna zmian

3) praktyczne –wiedzę socjologiczna można wykorzystać w praktyce-( np.. w zwalczaniu patologii społecznej)

4) apologetyczna(dworska, służebna)-pokazywanie jednostronne, tylko dobre strony, np. partie polityczne)

5) demaskatorska- pokazywanie tego, co złe

Przyrodnicze podstawy socjologii:

a)       biologiczne

b)       demograficzne

c)       geograficzne

a)Biologiczne – Za biologiczne podstawy życia społecznego ludzi uznajemy: cechy budowy organizmu ludzkiego , cech zachodzących w nim procesów fizjologicznych , mechanizm dziedziczenia cech, popędy i odruchy , skłonności i potrzeby wynikające z cech organizmu i procesów fizjologicznych.

Cechy organizmu człowieka, cech budowy naszego organizmu, funkcjonowanie narządów, gruczołów, dziedziczenie cech. To, co dziedziczymy:

*wyprostowana postawa

*wzrok skierowany na przód (trójwymiarowy wymiar)

*wysoce zorganizowany mózg,

*możliwość wydawania dźwięków -rozbudowany aparat głosowy – możliwość porozumiewania się przy pomocy słów

*budowa dłoni – chwytliwość ręki, przeciwstawny kciuk)

*długa zależność od dorosłych

b)Warunki geograficzne

Klimat, roślinność, rzeźba terenu, nawodnienie rodzaj gleby, trzęsienia ziemi.

Środowisko geograficzne jest zespołem czynników oddziaływujących na życie człowieka, na jego rozwój gospodarczy, na jego możliwości rozwoju politycznego i ekspansji. Jednakże nie jest to zespól czynników decydujących.

c)demograficzne

*płeć – rozdział kobiet i mężczyzn

*struktura wieku(np. odsetek ludzi starych, ile osób na 100 jest pracujących)

Ekonomiczne podstawy socjologii:

Przez zespół warunków ekonomicznych rozumiemy sposoby użytkowania zasobów środowiska, narzędzia i maszyny, którymi się ludzie posługują w toku wykonywania pracy środki zaspakajania potrzeb, umiejętności i sprawności, jakie się rozwijają wśród pracujących, organizacje pracy.

Proces celowej działalności człowieka, w toku, której przekształca on za pomocą narzędzi znajdowane w przyrodzie surowce na środki zaspakajania swoich potrzeb nazywamy procesem produkcji.

Człowiek nie żyje tylko dobrem przyrody, produkcja stała się dobrem człowieka

Proces produkcji zawiera 3 zasadnicze elementy

a) celowa działalność człowieka, czyli samą pracę

b)przedmiot , który człowiek przez pracę przekształca

c)narzędzia ,którymi się w toku pracy posługuje

Siły wytwórcze – narzędzia produkcji i siła robocza danego społeczeństwa. Poziom rozwoju sił wytwórczych decyduje o ogólnym poziomie rozwoju społeczeństwa. Do sił wytwórczych należy także wiedza naukowa techniczna, umiejętności praktyczne, umiejętność organizacji pracy. W procesie produkcji ludzie oddziaływają nie tylko na surowce, na siebie samych, lec także na innych ludzi. Produkcja jest zawsze praca zbiorową. Siły wytwórcze określają w ogólny sposób charakter stosunków produkcji.

Stosunki produkcji są stosunkami społecznymi, powstającymi w procesie produkcji, są zależne od stanu rozwoju narządzi produkcji, od stanu i rozwoju siły roboczej i one stanowią zasadniczy układ stosunków społecznych w każdej zbiorowości, gdyż są bezpośredni związane z gospodarką.

  Kultura -termin wieloznaczny, znanych jest ponad 70 definicji kultury.

Przez kulturę w szerokim i wąskim ujęciu rozumiemy ogół wytworów działalności ludzkiej, materialnych i niematerialnych, wartości, uznawanych sposobów postępowania, zobiektywizowanych i  przyjęte w dowolnych zbiorowościach i przekazywanych innym zbiorowościom i następnym pokoleniom..

To wszystko, co nie wyrasta samo przez się z przyrody, lecz powstaje dzięki pracy człowieka, co jest wytworem celowej reelekcji i działalności ludzkiej, obejmujące wszystkie materialne i niematerialne wytwory człowieka.

(to, co nie należy do przyrody należy do kultury)

Jakie musza być spełnione warunki:

*aby było wytworzone przez człowieka

*aby było zobiektywizowane- utrwalone przez człowieka

*przyjęte w określonej zbiorowości.

Kultura jest zawsze zlokalizowana w czasie i w przestrzeni oraz w zbiorowości społecznej. Nie istnieje poza grupą społeczną.

Subkultura – kultura przyjęta przez określona grupę, np. więźniowie

Kultura regionalna-kultura mająca swój zakres w określonym regionie -np. górale

Kultura może mieć różny zakres – może być regionalna, krajowa, światowa.

Wpływ kultury na życie społeczne

Najważniejszy mechanizm wpływu kultury to

1.Socjalizacja – uspołecznienie. Socjalizacja to cześć całkowitego wpływu środowiska, która wprowadza człowieka w kulturę, uczy określonych wzorów zachowań, wychowuje, uczy dyscypliny, panowania nad popędami i potrzebami przygotowuje do określonych ról społecznych. W toku socjalizacji jednostka przyswaja sobie wiedzę , wpaja aspiracje, dążenia aby osiągnąć pewne rzeczy, pragnienia.    I tak np.. wychowujemy się na obraz tego środowiska, w którym przebywamy, ważny jest nasz osobisty obraz, nasze określone wzorce zachowań”, z kim się zadajesz takim się stajesz”

2) Hierarchia wartości. Ustanawia ona systemy wartości i kryteria określające wartości

–każda kultura stwarza własna hierarchę wartości. Inne są wartości w określonych czasach. Np. w Polsce Ludowej, inne w wartości obecnie

3)wzory zachowań- kultura kształtuję wzory zachowań. Ustala wzory zachowań, czyli reagowanie na określone sytuacje.

4)modele zachowań(ideał)- jakimi powinniśmy być. Model jest pewnym symbolicznym przedstawieniem czy tez obrazem pewnego pożądanego stanu rzeczy, o który wiadomo, że w rzeczywistości nie występuje., a który służy do oceny zjawisk i stanów rzeczy zachodzących rzeczywiście.

Więź i grupy społeczne

Ogół stosunków, połączeń, zależności łączących ludzi w trwałe zbiorowości socjologowie nazywają więzią społeczną.

Instytucje społeczne

Kontrola społeczna

Organizacje społeczne

2.Formy skupienia ludzi: zbiór, kategoria społeczna, zbiorowość społeczna, grupa społeczna

Klasyfikacje grup(rodzaje grupo)

Wpływy grupy na jednostkę

Elementy więzi społecznej:

1.Styczność przestrzenna-polega ona na tym ze jednostki spostrzegają innych ludzi, lokalizują ich w przestrzeni, uświadamiają sobie ich obecność w danej przestrzeni. W toku styczności przestrzennej ludzie uświadamiają sobie, że w danej przestrzeni, w której żyją i działają występuje także pewna ilość innych ludzi i ich obecność na tej przestrzeni posiada dla nich jakieś znaczenie, może wpływać na ich działanie czy możliwość zaspakajania potrzeb

2. Styczność psychiczna-wzajemne zainteresowanie- może być bezpośrednia lub pośrednia. Styczność psychiczna może przekształcić się w łączność psychiczną, kiedy wzajemne zainteresowanie prowadzą do powstania wzajemnych sympatii, koleżeństwa, itp.

3. Styczność społeczna-Styczności społeczne są to te układy złożone przynajmniej z 2 osób oraz pewnej wartości, która jest przedmiotem tej styczności oraz pewne czynności dotyczą tej wartości.

Klasyfikacje styczności:- przelotne lub trwał, prywatne i publiczne, osobiste i rzeczowe, pośrednie i bezpośrednie.

Działania społeczne- maja powodować określone zachowania do innych osób, są często wzajemne.

Każde działanie jest układem takich elementów jak przedmiot działania, narzędzie działania, metoda i reakcji przedmiotu.

Można wyodrębnić:

a)podmiot

b) przedmiot, na który działamy

c) metoda działania (negatywny przymus i pozytywne nakłanianie

d)narzędzia działania

e)wynik działania    (Wynikiem działania jest zawsze społeczna reakcja przedmiotu działania.)

Wzory działań

Wzory pozytywnego nakłaniania ( zaproszenie lub zachęcanie do wykonywania jakiegoś czynu)

Wzory negatywnego przymusu(np. szantaż, bicie)

Stosunki społeczne –stosunek społeczny jest to system unormowanych wzajemnych oddziaływań między partnerami na gruncie określonej platformy.

Określają relacje pomiędzy danymi grupami bądź osobami np. Stosunki małżeńskie, stosunki sekretarka a dyrektor).

Są uporządkowane, wprowadzaj pewien ład i określone zachowania.

Zależność (między ludźmi) społeczne:

-przyczynowe

-funkcjonale,

-strukturalne

-statystyczne

Inżynieria społeczna. Przez inżynierie społeczną rozumie się zespół metod działania skutecznego, pozwalającego na wysoce prawdopodobne osiągania zamierzonych skutków przez działanie na motywy, postawy, aspiracje ludzi przez stwarzanie sytuacji środowiskowych, w których ludzie zachowują się w sposób pożądany.

Instytucja społeczna Przez instytucję społeczna rozumiemy ogół urządzeń i ludzi, którzy maja określone uprawnienia do wykonywania określonych funkcji w imieniu szerszych zbiorowości dla zaspakajania określonych ich potrzeb (żyjąc w określonych grupach, kulturze wiemy, jaka instytucja, urząd daną rzecz załatwia)

Warunki skutecznego działania:

1)jasno określony cel

2)sprawna organizacja- racjonalny podział czynności i obowiązków

3)prestiż- skuteczność działania jest tym większa im większym cieszymy się prestiżem.

4)depersonalizacja czynności- każdego traktujemy tak samo, niezależnie od tego, jakie łącza nas stosunki, niezależnie od osobistych korzyści., Nie możemy z tego czerpać korzyści

5)klarowna kompetentność instytucji-, aby nie krzyżowały się zadania.

Klasyfikacja:

* Formalne i nieformalne

*wg zadań: ekonomiczne, polityczne, wychowawcze i kulturalne, socjalne, religijne

Kontrola społeczna:

Każda grupa, każda zbiorowość społeczna rozwija szereg miar, sugestii, sposobów przekonywania, nakazów i zakazów, system perswazji i nacisku, sankcji aż do przymusu fizycznego, system sposobów wyrażania uznania, wyróżniania, nagród dzięki któremu doprowadza zachowania jednostki i  podgrup do zgodności z przyjętymi wzorami działania, do respektowania kryteriów wartości, przy pomocy którego kształtuje konformizm członków. System ten nazywamy systemem kontroli społecznej.

W zespole środków kontroli społeczne wyróżniamy dwa rodzaje mechanizmów:

a) Psychospołeczna –polega na internalizacji norm i wartości tak że jednostka odczuwa posłuszeństwo wobec nich jako wewnętrzny moralny przymus

b) Materialnospołeczna –polega na przymusie zewnętrznym stosowanym przez instytucje

Na pograniczu pomiędzy mechanizmami psychospołecznymi a materialno – społecznymi kontroli, znajduja się zwyczaje i obyczaje.

aaaaaaaaaaaaaaaaaaa

Organizacje – system uporządkowanych zależności.

W pierwszym znaczeniu przez organizacje rozumiemy ludzi zorganizowanych, tzn. połączonych dla osiągnięcia określonych celów w sposób racjonalny, ekonomiczny, skoordynowany. W drugim znaczeniu przez organizacje rozumiemy sposoby zarządzania i kierowania ludźmi oraz różnymi środkami działania, sposoby koordynowania czynności, harmonizowania wysiłków i sprawdzania wysiłków dla osiągnięcia określonego celu przez większa ilość ludzi, wykonujących zadania cząstkowe.

Organizacja społeczna dowolnej zbiorowości to taki układ wzorów zachowań, instytucji, ról społecznych, środków kontroli społecznej, kory zapewnia współżycie członków zbiorowości, przystosowuje ich dążenia i działania w procesie zaspakajania potrzeb i rozwiązuje problemy i konflikty wynikające w toku współżycia

Formalny charakter(regulują)

Nieformalny charakter(zwyczajowy)

Zbiór – ogół ludzi mających wspólną cechę wyodrebniną przez obserwatora zewnętrznego bez względu na to czy ludzie ci uświadamiają sobie posiadanie tej cechy.

Kategorię społeczne- zbiór osób wyodrębnionych ze względu na ważna cechę społeczną(np. poziom wykształcenia, zawód, płeć, miejsce zamieszkania)

Zbiorowość społeczna- to dowolne skupienie ludzi, w którym wytworzyła się i utrzymuje się chociażby przez krótki czas , pewna więź społeczna.

-terytorialna(wieś miasto)

-kultury(lud, plemię, naród)

- odrębności zachowania(zbiegowisko, tłum)

- zbiorowość audytoryjna(np. studenci)

Zbiorowości rządzą się własnymi prawami. Człowiek zachowuje się inaczej w zbiorowości. Zachowania w tłumie są zaraźliwe- odpowiedzialność zbiorowa)

Grupa społeczna-(wg Szczepańskiego) Grupa społeczna nazywamy pewną ilość osób (przynajmniej 3) powiązanych systemem stosunków uregulowanych przez instytucję, posiadających wspólne wartości i oddzielonych od innych zbiorowościwyraźna zasada odrębności.

Rodzaje grup(jest ich wiele):

a) Grupy pierwotne i wtórne. Kryterium jest tutaj rodzaj styczności, kreowanie osobowości, kształtowania osobowości. Pierwotne-rodzina sąsiedztwo, grupy rówieśnicze. Wtórne -szkoła, różne organizacje

b)rodzaj organizacji : typ grup

-formalne –organizacja ma charakter formalny, wg określonych przepisów, regulaminów, organizacja jest narzucana

-nieformalne -tworzą się w sposób spontaniczny. Organizacja nie jest narzucania, sami ustalamy role, hierarchię

c)grupy małe i wielkie:

Decyduje tutaj liczebność i rodzaj styczności (bezpośrednia)

Wpływ grupy na jednostkę:, Każda grupa określa:

*wzory swoich członków, mniej lub bardziej wyraźnie-zewnętrznie – wzrost wygląd

*wzory moralne, – czyli zespół cech moralnych, jakie członek winien przejawić w swoim postępowaniu

* funkcje członka, – czyli zakres czynności wykonywanych dla utrzymania ciągłości życia grypy i jej rozwoju.

Inna jest rola, czynności poszczególnych członków, z racji pewnej pozycji mamy określone role zadania do wykonania. Grupa wpływa na nasze zachowania, na nasze poglądy. Pod wpływem grupy nasze poglądy się kształtują.

Problem stratyfikacji społecznej:

1. Czynniki zróżnicowania społecznego

Bogactwo (jest coraz większe zróżnicowanie), władza, wykształcenie (różne są poziomy wykształcenia, prestiż- szacunek, zdrowie.

Stratyfikacja społeczeństwa-podział społeczeństwa na niższe i wyższe pozycje.

Teoria stratyfikacji społecznej

a) wg Davisa Moore’a

b) wg Warrnera

Wg Davisa Moore’a Przyjął założenie, że nierówne pozycje są funkcjonalnie konieczne dla dobrego funkcjonowania, społecznie są konieczne i uniwersalne obecnie- były, są i będą, (aby ludzie chcieli zajmować wyższe pozycje społeczne należy im dać prestiż, większe zarobki))W systemach demokratycznych ta koncepcja jest realizowana.

wg Warrnera.-   Przyjął 2 metody badania społeczeństwa

*oceniania społeczeństwa-co ludzie sądzą innych, o sobie- w skali

*indeks cech charakteryzujące pozycje społeczne

- Bogactwo, źródło dochodu, wykonywany zawód, typ domu, dzielnica zamieszkania.

Klasy

1. Klasa wyższa wyższa (arystokracja)

2. Klasa wyższa niższa (bogaci, nowobogaccy)

3. Klasa średnia wyższa (zamożni, dyrektorzy))

4. Klasa średnia niższa (ludzie średni zarabiający zw., białe kołnierzyki kłopotów materialnych nie mają, ale też nie maja zbytnich oszczędności nie maja wpływu na władzę – ok. 40 % społeczeństwa)

5. Klasa niższa wyższa –robotnicy często niewykwalifikowani-z wynajętym mieszkaniem, z trudem wystarcza im na życie

6. Klasa niższa niższa (biedota)

Ruchliwość społeczna

1)ruchliwość horyzontalna – pozioma. Przejście z grupy do grupy, ale na tej samej pozycji

2)ruchliwość wertykalna –pionowa. Awans, degradacja

3)ruchliwość międzypokoleniowa(międzygeneracyjna)-pozycja dzieci w stosunku do pozycji rodziców.