Nauka Prawa 11 X 2001
Nauka – można o niej mówić w sensie czynnościowym (pragmatyczna) i w sensie wynikowym (apragmatyczna). Jest to rezultat zdobywania wiedzy, jest zbiorem twierdzeń, który spełnia następujące wymagania:
- twierdzenie należycie uzasadnione
- twierdzenie w odpowiednim stopniu ogólne
- twierdzenie nawzajem nie sprzeczne
- twierdzenie uporządkowane
Zbiór twierdzeń = teoria naukowa
Nauka w sensie pragmatycznym – ujęcie nauki jako procesu zdobywania wiedzy
Klasyfikacja nauk – współcześnie brak jest konkretnej klasyfikacji nauk, trudno odnaleźć powszechnie uznawane definicje i kryteria nauk
Wyróżniamy podziały nauk:
- społeczne – kryterium wyróżniającym jest społeczeństwo i wytwory kultury
- przyrodnicze – kryterium wyróżniającym jest przyroda
- teoretyczne – ta klasyfikacja odwołuje się przede wszystkim do sposobu i rodzaju stawiania pytań. Zadaniem tych nauk jest wyjaśnienie i opisywanie różnego rodzaju procesu i zjawisk. Nauki teoretyczne to np. biologia, socjologia, fizyka etc. Pytanie „jak jest?”
- praktyczne – formułowanie i uzasadnione rozmaitych dyrektyw ocen, norm („jak być powinno” – medycyna, nauki inżynieryjne)
NAUKI TEORETYCZNE = NAUKI DESTRUKTYWNE
NAUKI PRAKTYCZNE = NAUKI NORMATYWNE
- empiryczne – sposób uzasadniania twierdzeń, konieczność odwołania się do doświadczenia, odwołanie się do prostych zadań opisowych
- formalne – dowodzenie twierdzeń, twierdzenia wyprowadza się w oparciu o zespół reguł inferencyjnych (wnioskowania); jedne twierdzenia z innych
Umiejscowienie nauk prawnych:
Należą do nauk humanistycznych, nauki prawne są pewnym rodzajem nauk społeczno – humanistycznych. W odróżnienia nauk teoretycznych i praktycznych, nauki prawne należałoby zaliczyć do nauk praktycznych (normatywnych). W naukach prawnych celem jest formułowanie i uzasadnianie norm przepisów (uzasadnienie dla norm postępowania).
Podstawowym problemem nauk prawnych jest także opis, zajmują się one opisem zjawiska prawnego, relacji między przepisami. W naukach prawnych formułowane są uzasadnienia.
Odróżnienie nauk empirycznych i formalnych.
Prawoznawstwo = nauki prawne
Podejmuje zarówno problemy o tematyce empirycznej oraz socjologii prawa, badanie postrzegania prawa, uzasadnianie teorii.
W naukach prawnych podejmowane są kwestie z wyprowadzeniem z jednych twierdzeń innych – wyprowadzenie polega na zastosowaniu wnioskowania, tzn. obowiązują konsekwencje wypowiedzi.
CHARAKTERYSTYKA NAUK PRAWNYCH
Charakteryzując nauki prawne mamy do czynienia z pewnymi naukami .................. (?)
Jedna z podstawowych klasyfikacji tych nauk jest klasyfikacja: dogmatyki, teorii i historii prawa.
W zakresie problematyki prawoznawczej wyróżniamy trzy działy:
- teoretyczny – obejmuje dwie grupy problemów
1) nauka prawa zmierza do ogólnych twierdzeń o zjawiskach prawa – zjawiska te są badane w różnych aspektach: językowym, społecznym, psychologicznym.
2) Problem metodologii – te problemy, w których zauważamy jak uprawiane są nauki prawne
- dogmatyczny – jakie normy obowiązują w konkretnym systemie prawnych, będą to pytania w odniesieniu do zachowań: „jakie czyny są popełniane?”
- historyczny – problematyka dogmatyki prawa odwołuje się do określonej koncepcji źródeł prawa, tego co obowiązuje – odpowiedź na to pytanie odwołuje się właśnie do koncepcji źródeł prawa (ten który stosuje prawo musi wiedzieć, czy to obowiązuje – jest to odpowiedź pierwotna)
- walidacyjne – pytanie dotyczy obowiązywania norm prawnych (np. jakie przepisy obowiązują w danym systemie prawnym)
- interpretacyjne – interpretacja prawa; jakie znaczeie ma coś co obowiązuje
W dogmatyce prawa wyróżniamy typy rozważań:
DE LEGE WATA – problematyka odwołująca się do prawa obowiązującego w danym miejscu i czasie
DE LEGE FERENDA – rozważanie postulatów zawierających określone zmiany (nie zajmuje się tym, jakie prawo być powinno, ale oceną prawa tj. pojęcie tradycyjne – pozytywizm prawa)
NAUKOWOŚĆ DOGMATYKI PRAWA
Podstawową funkcją każdej nauki jest wyjaśnienie. Funkcją n. prawa nie jest wyjaśnienie, nie spełniają one tych samych kryteriów, które spełniają inne nauki. Nauka prawa jest uzależniona od podstaw. Jeśli idzie o prawa innych nauk, to są to prawa obiektywne (bez względu na kulturę i obyczaje) – nauki te mają zastosowanie wszędzie. Nauki prawne zależne są od ocen interpretatorów. W innych naukach oceny są nieistotne, w n. prawa oceny są istotne dla formułowanych twierdzeń.
Sezonowość – wszystko zależy od woli ustawodawcy (jeśli zmieni się prawo to wszystkie
dotychczasowe twierdzenia zostaną zmienione)
Berlińskie Towarzystwo Prawnicze (1840) – wykład o bezwartościowości norm prawa (iuris pradencia) jako nauki prawa
Teza: nauki prawne nie są naukami, gdyż mają na celu wyjaśnienie, nauki są zależne od potrzeb, w przeciwieństwie do innych nauk
Falsyfikacja następuje wtedy gdy są te nauki ograniczone.
Zarzut sezonowości jest uzasadniony wobec nauk prawnych, w innych naukach sezonowość jest nadal adekwatna do rzeczywistości.
Kirchman – przyjmuje założenia naturalistyczne, problem czy istnieje jeden wzorzec nauki i to czy coś jest naukowe bądź nie jest może być określone nauką – musi spełniać wzorzec .
Cztery tezy odwołujące się do kryteriów naukowości:
- dogmatyką prawa jest uzależnienie od ocen
- dogmatyka prawa nie wyjaśnia niczego, nauki przyrodnicze wyjaśniają zjawiska
- jest sezonowa – w dogm. prawa uczeni zajmują się tym na co wskazuje ustawodawca
- w dogmatyce prawa brak postępu metodologicznego
Dwa stanowiska:
- naturalistyczne – nauka jest jedna, stąd kryteria powinny być takie same
- antynaturalistyczne – pewna specyfika odrębnych przedmiotów naukowych, powinniśmy stosować inny wzorzec naukowy
Z punktu widzenia naturalistycznego Kirchman miał rację, z pkt. Antynaturalistycznego racji nie miał. Bez względu czy coś jest naukowe rozstrzygnięcia są niezbędne.
Kotija