Zakończenie zimnej wojny należy uznać za punkt zwrotny w historii z perspektywy zmian w ramach systemu międzynarodowego ( upadek komunizmu położył kres na istnienie dwubiegunowej rywalizacji USA – ZSRR), państwa narodowego (byłe państwa komunistyczne ZSRR, Jugosławia, Czechosłowacja doświadczyły transformacji od załamania się gospodarki po rozpad państwa, natomiast państwa które utrzymały komunizm tj Kuba, Chiny i Korea Północna musiały zmierzyć się z narastającą marginalizacją) oraz organizacji międzynarodowych (nowa przestrzeń dla funkcjonowania org. Międzynarodowych, rozwiązanie Układu Warszawskiego).
Definicje „zimnej wojny”:
- termin odnoszący się do rywalizacji amerykańsko – radzieckich (głównie nuklearnej) od końca lat 40. do końca 80. modyfikacja warunków strukturalnych, ideologiczny antagonizm między kapitalizmem a komunizmem i przeniesienie konfliktu supermocarstw na kraje Trzeciego Świata.
- okres między wprowadzeniem doktryny Trumana (1947) a odwilżą w latach 50., okres ten przeplatany był latami odwilży – odprężenia w trakcie których prowadzono negocjacje i zmniejszano napięcia w dwubiegunowych stosunkach.
Przyczyn zakończenia zimnej wojny należy się doszukiwać we wzajemnych oddziaływaniach upadającego bloku wschodniego i środowiska zewnętrznego.
Przejęcie władzy przez Michaiła Gorbaczowa w 1985 r. było ważnym wydarzeniem, które doprowadziło do upadku komunizmu. Reprezentował on dynamizm nowej klasy wykształconych urzędników różnił się od swoich poprzedników ery Breżniewa.
Wewnętrzne przyczyny rozpadu ZSRR:
Przyczyny długofalowe
-strukturalny kryzys gospodarki
-sztywny system centralnego planowania
-niezdolność do modernizacji
-nieefektywność oraz brak chęci do poprawiania produkcji rolnej
Przyczyny krótkofalowe
-stagnacja gospodarcza lat 70. i 80.
Słabe zbiory pod koniec lat 70. i na początku 80.
Polityczne i gospodarcze reformy Gorbaczowa
Reformy Gorbaczowa:
- głasnot czyli jawność, pozwalała krytycznie wypowiadać się na temat radzieckiej rzeczywistości. Miała za zadanie zyskać poparcie publiczne dla reform Gorbaczowa, w żadnym natomiast wypadku nie była pomyślana jako środek służący krytyce samego systemu. Zelżała cenzura w radiu, telewizji, prasie i przemyśle filmowym. Dopiero teraz można mówić o zaistnieniu opinii publicznej. Wolność słowa dała szanse na wyrażanie własnej opinii, wolność wyznania
- pieriestrojka dotyczyła restrukturyzacji politycznej i ekonomicznej:
* reforma legislatywy, zgodnie z którą zaledwie jedna trzecia mandatów byłaby zarezerwowana dla członków partii komunistycznej, pozostałą zcęść zgromadzenia Zjazdu Deputowanych Ludowych byłaby wyłaniana w wyborach bezpośrednich( w wyniku wyborów przeprowadzonych w 1989 dokonała się transformacja systemu politycznego)
* stworzenie stanowiska prezydenta, które Gorbaczow zachował dla siebie, miało mu pomóc utrzymać kontrolę nad kierunkiem zmian
*zerwanie z kierowniczą rolą partii komunistycznej
Prawo przedsiębiorstw, zezwalające przedsiębiorstwom państwowym na sprzedaż części produkcji na wolnym rynku
*prawo spółek joint venture, zezwalające na przejmowanie radzieckich przedsiębiorstw przez kapitał zachodni
Upadek Związku Radzieckiego:
- problem narodowościowy, który Gorbaczow przeoczył, nie był skłonny zaspokoić żądań przedstawicieli różnych narodowości ale z drugiej strony chciał zachować wiarygodność liberalnego przywódcy
- Gorbaczow postawiony postawiony przed faktem w postaci aktów secesji przede wszystkim republik bałtyckich nie chciał używać całego dostępnego potencjału militarnego ZSRR, taka postawa naraziła go na krytykę i liberałów i konserwatystów
Gorbaczow w roku 1990 i 1991 oscylował pomiędzy zaspokajaniem żądań konserwatystów i liberałów. Pierwszym obiecał powstrzymywanie nacjonalistów, drugim przedstawił propozycję nowego „traktatu związkowego”, na mocy którego istotną władzę otrzymałyby władze republik radzieckich. Wobec tego wybuchł pucz konserwatystów, który został stłumiony przez Borysa Jelcyna. Gorbaczow nie był świadom siły jaką dzięki jego reformie zyskała opinia publiczna. W kilka miesięcy później logika pierestrojki oraz ruchów narodowościowych doprowadziła do rozpadu Związku Radzieckiego, zastąpiono go Wspólnotą Niepodległych Państw.
Restrukturyzacja gospodarcza
-reforma Gorbaczowa miała oddzielić sferę ekonomiczną od politycznej
-reforma doprowadziła do podkopania starego systemu
-ceny uległy destabilizacji
-rezultatem pierwszych 5 lat pierestrojki i głasnostii była inflacja, spadek produkcji i barki w zaopatrzeniu
-wzrosła ilość przestępstw i niepokojów
- następca Gorbaczowa Jelcyn odziedziczył problemy gospodarcze, jego próba wprowadzenia mechanizmów gospodarki rynkowej przy zastosowaniu „terapii szokowej” w latach 1992-93 doprowadziła do szalejącej inflacji
Upadek komunizmu w Europie Środkowo-Wschodniej
-ZSRR podjęło decyzję o niepodejmowaniu interwencji zbrojnych w celu stłumienia rewolucji, które objęły Europę Środkowo – Wschodnią latem i jesienią 1989
-powstanie w Polsce Solidarności w 1980 miała duże znaczenie wpływające na wydarzenia w 1989, utworzona w Stoczni Gdańskiej jako związek zawodowy przerodził się w quasi-polityczną jednostkę niezależną od partii komunistycznej
-czechosłowacka Karta 77, grupa, która zyskała zainteresowanie na zachodzie, służyłą jako instrument nacisku na rządy bloku wschodniego. Jej celem było pilnowanie by rząd dotrzymywał złożonych w Helsinkach obietnic dotyczących praw człowieka, podobna grupa istniała nawet w Moskwie
-skutki reform wprowadzonych przez Gorbaczowa miały oddziaływanie w innych krajach, przede wszystkim w Polsce i na Węgrzech. W połowie 1988 roku węgierska opozycja zmusiła do odejścia sekretarza partii komunistycznej Janosa Kadara, a w styczniu 1989r generał Jaruzelski uległ naciskom i ponownie zalegalizował Solidarność, zgodził się także na przeprowadzenie częściowo wolnych wyborów. Po zdecydowanej wygranej Solidarności Jaruzelski oddał władzę w ręce rządu uformowanego przez Solidarność
Koniec Doktryny Breżniewa
-Gorbaczow miał świadomość, że zdławienie reform w krajach Europy Środkowo-Wschodniej całkowicie zaprzeczy ideom zmian rozpoczętych przez niego w samym ZSRR. W krajach Europy Ś-W reformy miały charakter oddolny a dążenia głęboko zakorzenione w społeczeństwach niemal natychmiast zagroziły komunistycznemu przywództwu i doprowadziły do rewolucji
- Gorbaczow czuł niechęć do realizacji doktryny Breżniewa, miał on wizję wspólnego europejskiego domu, który miał zakończyć podział Europy. System komunistyczny miał przejść serię reform oraz podjąć realizację umiarkowanej polityki pokojowego współistnienia z Zachodem. Odstąpienie Gorbaczowa od doktryny Breżniewa wykluczyło kontrolę ZSRR nad procesami zmian w Europie Ś-W
Choć nagły upadek komunizmu w E Ś-W był zaskoczeniem, protesty przeciwko komunistycznym rządom nie były zjawiskiem nowym.
ZSRR zawsze był świadomy istnienia różnic narodowych pomiędzy krajami E Ś-W oraz ich dążenia do niezależności. Z uwagi na to przywódcy ZSRR starali się zachować równowagę pomiędzy utrzymaniem jedności bloku wschodniego a dopuszczeniem pewnego stopnia różnorodności.
Odstąpienie od doktryny Breżniewa przez M. Gorbaczowa – głoszącej ograniczoną suwerenność krajów E Ś-W – przyśpieszyło procesy rewolucyjne w tych państwach. Niepowodzenia w zapobieżeniu rewolucji, które stały się udziałem partii komunistycznych państw E Ś-W, pomimo zmian personalnych na najwyższych stanowiskach, świadczyły o systemowym charakterze kryzysu komunizmu.
ZSRR a USA
Zachód nie wygrał dzięki geopolitycznemu powstrzymywaniu oraz militarnemu odstraszania przeciwnika. Jeszcze mniejszy wpływ na zakończenie zimnej wojny miał nowy wyścig zbrojeń zainicjowany przez Reagana. Doktryna Trumana, którą kontynuował Reagan przyczyniła się do zniweczenia radzieckich prób poszerzenia swojej hegemonii za pomocą środków militarnych. Polityka Reagana przyczyniła się do przedłużenia okresu zimnej wojny
W roku 1983 Reagan określił ZSRR mianem imperium zła. W swojej pierwszej kadencji wspierał grupy bojowników w krajach Trzeciego Świata(Nikaragua i Afganistan). Nowe myślenie Gorbaczowa i uznanie istnienia wspólnego interesu bezpieczeństwa, współzależności oraz wspólnych globalnych wyzwań zaprzeczało tradycyjnemu radzieckiemu przekonaniu o nieuniknionym konflikcie pomiędzy kapitalizmem a komunizmem. Gorbaczow podjął decyzję w sierpniu 1989 o wycofaniu wojsk z Afganistanu, zapowiedział dokonanie rozbrojenia nuklearnego do końca 2000r oraz jednostronną redukcję radzieckich sił zbrojnych o pół miliona żołnierzy. Ustępstwa poczynione przez Gorbaczowa doprowadziły do podpisania traktatu INF oraz ogólnego ocieplenia stosunków dwustronnych
Zimną wojnę można postrzegać jako zjawisko składające się z 2 różnych systemów:
- systemu zimnej wojny, zdeterminowanego przez wrogość w stosunkach radziecko-amerykańskich, sytuacje patową w zakresie broni nuklearnej oraz rozprzestrzenianie się tego konfliktu z centrum na peryferie systemu międzynarodowego
- globalnego systemu kapitalistycznego, kształtowanego przez ekspansje produkcji i handlu oraz wzrastające współzależności ekonomiczne.
Izolacja bloku wschodniego od świata kapitalistycznego, choć do lat 70. zdawała się nie mieć negatywnego wpływu na komunizm, przyczyniła się do tego, że późniejsze porównania między Wschodem a Zachodem wypadały zdecydowanie na niekorzyść krajów komunistycznych. Wzrastająca świadomość różnic między blokami była czynnikiem wpływającym na upadek komunizmu.
Z zakończeniem zimnej wojny powstały warunki umożliwiające zaistnienie nowego ładu światowego, w którym USA we współpracy z innymi członkami Rady Bezpieczeństwa ONZ pełniłyby funkcje globalnego czynnika stabilizacji. ONZ z silnym poparciem USA miała pełnić funkcję organizacji bezpieczeństwa zbiorowego. Państwa mogły przeznaczyć teraz mniej środków na zbrojenia oraz realizację polityki zagranicznej a skupić się na rozwoju wewnętrznym. Z drugiej strony pojawiły się głosy, że zimna wojna przysłużyła się do stabilizacji polityki międzynarodowej i w rzeczywistości pomogła utrzymać tzw. długi pokój w okresie powojennym, rozumiany jako brak wojny pomiędzy mocarstwami
-nacisk ze strony Stanów Zjednoczonych
-kryzys gospodarczy z ZSRR
-nadmierne rozciąganie i przeciążanie radzieckiego imperium
-niezdolność komunizmu do dalszej rywalizacji z kapitalizmem
-nieudane reformy Michaiła Gorbaczowa, mające na celu odbudowanie pozycji radzieckiego systemu
(obie nie są złe, pytanie wymaga raczej dobrze sformułowanej argumentacji)
Liberalna (bardziej optymistyczna). Główne założenia:
-demokracje nie walczą ze sobą, stawiają bardziej na pokojowe formy rozwiązywania sporów (wg teorii Kanta)
-instytucje są zdolne przezwyciężyć logikę anarchii, usprawniają organizację współczesnego świata
-nowoczesny, zglobalizowany kapitalizm łączy kraje coraz silniejszymi więzami poprzez np. handel światowy, tworzenie więzi finansowych między regionami gospodarczymi, wzajemne powiązania inwestycyjne
Realistyczna (silniej zakorzeniona w historii): Wizja chaosu i konfliktów, złe doświadczenia z historii dotyczące bezpieczeństwa, mnożenie się państw upadłych
3 głównych przedstawicieli:
-Mearsheimer, koncepcja „powrotu do przeszłości” która mówi, że skoro dwubiegunowy system zimnowojenny zapewnił „długi pokój”, to jego rozpad może ową stabilizację zakłócić (dalsze rozpowszechnianie się broni jądrowej, nowe waśnie etniczne)
-Kaplan, teoria „nadchodzącej anarchii”, obojętność Zachodu na kraje „ginące” (Trzeciego Świata, głównie obszar Afryki) może być dla niego zagrożeniem (konflikty o dostęp do zasobów, wyczerpywanie się zasobów, gwałtowny wzrost liczby ludności w krajach biedniejszych, napięcia powstałe na skutek szerzącej się biedy, masowe migracje)
-Huntington, koncepcja „zderzenia cywilizacji” <tutaj to już dacie sobie rade>, paradygmat nieuchronnego konfliktu na tle różnic kulturowych (a nie ekonomicznych czy ideologicznych)
(podobnie jak w poprzednim)
Koncepcje radykalne wypracowane na uboczu głównego nurtu nauki, a nawet w opozycji do niej.
3 przedstawicieli:
-Noam Chomsky, krytyka „amerykańskiego imperium” stwierdzenie iluzoryczności nowego ładu światowego, w którym jedyną poważną zmianą jest wzrost swobody USA w ich postępowaniu na arenie międzynarodowej
-Robert Cox – 4 tezy o nowym ładzie międzynarodowym:
1)polityka światowa przekształciła się w połowie lat 70-tych (nie w 1989 czy 1991), kiedy po światowym kryzysie gospodarczym odwróciła się w kierunku wolnego rynku (do tego czasu preferowano keynesowską politykę wzrostu przemysłowego, dla budowy państwa dobrobytu)
2)z jednej strony ogromne zyski dla zamożnych i krajów rozwiniętych gospodarczo, z drugiej wzrost nędzy i niedostatku
3)zwodnicze ideologie, różne formy kontroli czy aparaty państwowe po zimnej wojnie nie zmieniły się
4)globalizacja jest ciągle narażona na wyzwania emancypacyjne
-Naomi Klein, nie bada stosunków międzynarodowych w sposób naukowy. Jej teksty i wystąpienia, wpisujące się w ruch antyglobalistyczny, podyktowane są raczej pragnieniem sprzeciwu wobec konsumeryzmu i rozwoju bezdusznych korporacji.
Koniec zimnej wojny otworzył drzwi hamowanemu wcześniej przez komunizm kapitalizmowi. Proces globalizacji został wyzwolony i zasady rynkowe szybciej upowszechniają się na świecie (brak kontroli, ograniczeń). Katalog zasad ekonomicznych jest powszechnie narzucany państwom, bez względu na wpływ tych zasad na dobrobyt. Rozwinięte kraje kapitalistyczne prowadzą znacznie bardziej niż dotąd ekonomicznie zdeterminowaną politykę zagraniczną. Mimo wszystko, nie można znaleźć poważnej ekonomicznej alternatywy dla rynku.
Po 1989r Stany Zjednoczone przeżywały renesans swojej pozycji w świecie. Po okresie kryzysu gospodarczego i wygranych przez B. Clintona wyborach prezydenckich USA zaczęły rosnąc w siłę, nie tylko ekonomiczną ale i militarną. Przyczyniły się do tego poniekąd wydarzenia na arenie międzynarodowej tj. rozpad ZSRR a tym samym upadek komunizmu oraz wyzwalanie się Europy Środkowo-Wschodniej spod wpływów radzieckich. Po wyeliminowaniu jedynego, równego konkurenta polityka amerykańska kształtowała się w kierunku rozwoju potencjału ekonomicznego a następnie militarnego państwa. Ameryka rozwijała się w tak szybki sposób, że po kilku latach od wyboru Clintona, jej krajowa produkcja wynosiła około 30% produkcji światowej. Ten wynik pozwolił USA zainwestować w rozwój militarny. Udana interwencja sił amerykańskich w Iraku, Indiach i Pakistanie potwierdziła ich hegemonię. Zatem to siła zapewniła dominującą pozycję USA w świecie. Nawet pesymistyczne teorie o nieuniknionym upadku wielkich imperiów okazały się nieadekwatne do pozycji USA kształtującej się po 1989 roku.
Próby stworzenia w Rosji sprawnie działającej i powszechnej gospodarki rynkowej jak dotąd się nie powiodły. Stanowi to niemały problem dla Zachodu. Co jest lepszym rozwiązaniem: odsunięcie czy aprobata nowej Rosji? Zachód ryzykowałby zbyt dużo, odsuwając od siebie obecną Rosję – zgodził się więc z łamaniem praw człowieka w Czeczenii czy wyborem na prezydenta byłego oficera KGB Władimira Putina. Nadzieją wydaje się fakt, że pomimo niepowodzenia odbudowy gospodarczej Rosja jest obecnie zbyt słaba, by stanowić poważne zagrożenie dla systemu międzynarodowego.
Chiny nie były zapewne dobrym sojusznikiem USA, ale też nie trudno było widzieć w nich wroga. Rozwój Chin w latach 90 był zasługą systemu gospodarczego, w dosyć oryginalny sposób łączącego elementy kapitalizmu i komunizmu. Zatem w kształcie polityki USA wobec Chin zadecydują perspektywy związane z wymianą gospodarczą niż względy wolności politycznej. Fakt włączenia Chin do światowego systemu gospodarczego oraz reformy rynkowe doprowadzą do nieodwracalnych zmian politycznych w tym kraju. Należy jednak pamiętać, że w regionie Azji i Pacyfiku Chiny często uważa się za główne zagrożenie w tej części świata.
Aż do drugiej połowy lat 90 przyjmowano za pewnik, ze region Azji i Pacyfiku, zwłaszcza Japonia, ma przed sobą dynamiczny rozwój gospodarczy, oczekując przy tym nadejścia „wieku Pacyfiku”.
Jednak kryzys gospodarczy w Azji Wschodniej, jaki wybuchł w 1997 roku, wywołał potężny wstrząs i dalekosiężne skutki społeczne i polityczne. Kryzys wywarł też silny wpływ na stabilność
światowego systemu finansowego. Dopiero po 2000 roku region zaczął powracać do równowagi gospodarczej, ale jego motorem ekonomicznym stały się w dużej mierze Chiny, nie Japonia.
Głównym problemem politycznym, przed jakim stanęła Europa po 1989 roku, było przeprowadzenie procesu zjednoczenia Niemiec. Upadek Jugosławii ukazał ponadto, że UE powinna przyspieszyć, nienadążający za poszerzaniem i integracją europejską, rozwój Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa. Poza granicami Europy, pomimo końca zimnej wojny, kraje Trzeciego Świata dalej pogrążają się w swoim niedorozwoju, a kraje rozwinięte (do których zaliczamy również kraje europejskie) nie są w stanie odgrodzić się od napięć politycznych wywoływanych przez niedorozwój.
Konflikt już od pewnego czasu wisiał w powietrzu. Autorzy spisku od dawna zapowiadali, że zaatakują USA. Dokonali nawet wcześniejszego zamachu bombowego na WTC w 1993 roku i nie pozostawiali wątpliwości, że uderzą ponownie. Dlatego było wysoce prawdopodobne, że mogli ponownie przyczynić się do katastrofy jaka miała miejsce 11 września.
USA uznała katastrofę 11 września jako definitywny początek zaciętej wojny z terroryzmem. Po słynnym przemówieniu Busha na temat osi zła rozszerzyło się waszyngtońskie pojęcie wroga, wzmocniła idea interesu narodowego i rozumienie strategii. Powstał plan wojny, oparty na założeniu, że najlepszą obroną jest zbrojny atak. Dopuszczono do myśli stosowanie wobec bezwzględnego wroga nieetycznych środków walki. Prowadzenie nowej polityki zagranicznej przez USA spotkało się z krytyką opinii międzynarodowej, która nadała jej przydo
ROZDZIAŁ 19
Państwo (w stosunku do trzech róznych zjawisk):
1. W rozumieniu Prawa Mnr: państwo – jednostka , której istnienienie zostaje uznane gdy rząd sprawuje kontrolę nad wspólnota ludzi zamieszkującą dane terytorium.
2. W sferze SM każde państwo to kraj czyli wspólnota ludzi zyjąca w jednym syst. politycznym , podzielająca wspólne wartości.
3. W ujęciu filozoficznym i socjologicznym: aparat rzadowy (w szerszym rozumieniu: wł. Wykonawcza, ustawodawcza i sądownicza, administracja, siły zbrojne i policja)
Suwerennośc: stan, w którym państwo nie jest pod rządami innej władzy.
Aktor niepaństwowy: aktor niebędący państwem (nierozwiązana kwestia np. ONZ – aktor transnarodowy, org. Międzynarodowa)
Naród: gr. Ludzi posiadająca tą samą tożsamość i związanych ojczyzną.
Państwo narodowe: podmiot taki nie istnieje, przedstawiciele jednego narodu zorganizowani w systemie jednego państwa.
Społeczeństwo obywatelskie:
· Jednostki w obrębie jednego społeczeństwa, które nie należą do rządu bądź jego agendy
· Ogól wszystkich jednostek, które nie uczestnicza beżpośrednio w rządzeniu, nie reprezentują interesów żadnej org. Handlowych.
Te dwa znaczenia wzajemnie się wykluczają. ( w książce stosowany termin pierwszy)
Aktor transnarodowy/ponadnarodowy: każdy aktor społeczeństwa obywatelskiego powiązany z innym aktorem bądź organizacją.
RÓŻNORODNOŚĆ KRAJÓW:
Jednorodność podmiotów: nadanie wszystkim państwom jednakowego statusu prawnego.
Państwa to jednostki równe w świetle prawa, ale politycznie zróżnicowane.
SYSTEMY PAŃSTW, A SYSTEMY MNR.:
Państwo – spójny podmiot działający dla wspólnego interesu i celu, stanowiący coś więcej niż sumę swoich części składowych.
System międzynarodowy- zbiorowośc, której elementy składowe (państwa) traca część swej niezależności (podejście państwo centryczne).
Nadmierne uwypuklanie spójności państw przy pomniejszeniu spójności polityki globalnej prowadzi do redukcji znaczenia stosunków transnarodowych i międzyrządowych.
RÓŻNICA MIEDZY PAŃSTWEM A NARoDEM:
Tożsamość grupowa do zbiorowości lokalnej, przez narodowe, do jeszcze bardziej ogólnych , a więc poczucie przynależności (lojalności) pojawia się zarówno na poziomie grup lokalnych jak i ciał międzyrządowych (np. UE)
Lojalnośc narodowa – domena państw narodowych.
SM i transnarodowe: obejmuja interakcje zachodzące w poprzek granic – słowa te można odnieśc do relacji narodowych. W rzeczywistości sprzeczny punkt widzenia, gdyż żaden kraj nie może twierdzić, że jego prawie wszyscy obywatele należą do tego samego narodu – wyjątki: np. Polska, Islandia, Japonia.
Wiele krajów jest heterogenicznych pod względem narodowości, a znaczna ilość narodów zamieszkuje rózne kraje (obie tezy tycza się np. USA)
Lojalność narodowa różni się więc od lojalności wobec kraju.
KORPORACJE NARODOWE JAKO AKTORZY POLITYCZNI:
Import i eksport ---> automatyczne włączenie w transnarodowe przedsięwzięcia gospodarcze.
Aktywność lobbingowa rządów ---> stanie się transnarodowym aktorem politycznym
Otwarcie oddziału lub fili za granicą państwa ---> czyni z przedsiębiorstwa korporację ponadnarodową
(pierwszy: filie rolnicze, górnicze, paliwowe na terenach kolonii europejskich)
Przemysł w skali światowej tworzy globalne struktury
Handel wewnątrz korporacyjny: handel mnr. Prowadzony miedzy filiami tej samej korporacji
Cena transferowa: cena ustalona przez korporację w ramach handlu towarowego lub usługowego wewnątrzkorporacyjnego
Triangulacja: zjawisko zachodzące, gdy dwa kraje dokonują obrotów handlowych przy udziale trzeciego. (np. zakaz wymiany dwustronnej pomiędzy Argentyna a WB – firmy to omijały prowadząc handel za pośrednictwem Brazylii lub krajów Europy Zachodniej)
Arbitraz regulacyjny: (w bankowości) proces dóbr lub czynności gospodarczej z jednego kraju do drugiego celem zwiększenia zysków przez uniknięcie ograniczeń wprowadzonych decyzją rządową.
Eksterytorialność: występuje w momencie prób realizowania przez rząd swej władzy na terytorium innego państwa. (najczęściej odnosi się do rządu federacji USA)
PRZEPŁYWY FINANSOWE A UTRATA SUWERENNOŚCI:
Gospodarki współczesnych państw nie są do końca autonomiczne, utraciły one dwie podstawy suwerenności:
1) Wyłączną kontrolę nad walutą
2) Oraz nad handlem zagranicznym
Tzn. nie SA w stanie w pełni nadzorowac przepływów finansowych
Wyższa stawka podatkowa – zmiana ceny transferowej (by obniżyć cene należnych podatków)
ARBITRAŻ REGULUJĄCY A UTRATA SUWERENNOŚCI:
Przedsiębiorstwo może wpływać na rząd poprzez np. groźbę zmniejszenia lub całkowitego zamknięcia jakiejś produkcji, przeniesienie jej do innego kraju --> czynnik konkurencyjności oferty krajowej – państwo, które zaproponuje najmniej wygórowane standardy w zakresie zdrowia, bezpieczeństwa, spraw socjalnych czy ekologii, przyciągnie do siebie inwestorów. De facto uniemożliwia to rządom utrzymanie wysokich standardów przy jednoczesnym pobieraniu wysokich podatków.
EKSTERYTORIALNOŚĆ I SUWERENNOŚĆ:
Przykład:
Firma „matka” – USA
Każdy z rządów akceptuje jednocześnie pewien zakres kontroli firmy
nad jej polityką zakupów, produkcji, i sprzedaży
Firma „córka” (filia) – WB
Jeżeli np. rząd amerykański wyda decyzję obejmująca globalne funkcjonowanie korporacji, dojdzie w ów czas do zderzenia suwerenności kompetencji państw
Jest to problem eksterytorialności każdej korporacji ponadnarodowej
Czy dyrektorzy firmy-matki ponosza odpowiedzialność za akty (np. przekupstwa) w ich filaich? Odpowiedzi ma dostarczyć w przyszłości globalna standaryzacja Pol. Wew.
Struktura kontroli nad korporacjami ponadnarodowymi przyczynia się do powstania złożonych konfliktów między rządami, w momencie gdy prawo jednego państwa ma charakter eksterytorialny i wpływa na suwerennośc drugiego.
OD DEREGULACJI DO GLOBALNEJ PONOWNEJ REGULACJI:
Deregulacja zachodzi przy równoczesnej globalizacji dzialaności gospodarczej – problem znajdujący się w czołowce zagadnien politycznych
Ponowna regulacja (Re-regulation) – próby odzyskania przez rząd kontroli nad rynkiem
Czynniki związane z korporacjami ponadnarodowymi prowadzace do globalizacji polityki:
· Państwa mogą odzyskac kontrole, jedynie koordynując swoje działania, a więc działając zbiorowo
· Naciski ze str. Konsumentów prowadza do akceptowania przez korporacje i wdrażania globalnych kodeksów postępowania, co odbywa się przy współpracy org. Pozarządowych
· Dażenia do poddania firm globalnych audytowi w wymiarze społecznym i ekologicznym
Działania pojedynczych rządów skierowanych przeciwko transnaro...
kicek147