2003-1-napomoc.pdf

KAJAKARSTWO GÓRSKIE

Na pomoc!

Sprzêt i techniki asekuracji

na wodzie p³yn¹cej

£ukasz £oter, Tomasz Kuku³a (Szumek)

2002) pisaliśmy o zasadach, które po−

zwalają przygotować bezpieczny spływ

nawet na bardzo trudnej rzece. Przestrzeganie

tych zasad pozwala zminimalizować ryzyko wy−

padku, ale nigdy nie zmniejszymy tego ryzyka do

zera. Nawet na najłatwiejszych szlakach mogą się

zdarzyć sytuacje, w których tylko szybkie, zdecy−

dowane i umiejętne postępowanie pozwala unik−

nąć utraty sprzętu, zdrowia, a nawet życia. Wa−

runkiem bezpiecznego uprawiania kajakarstwa

jest więc nie tylko umiejętność minimalizacji za−

grożeń, ale też znajomość technik niezbędnych

do przeprowadzenia w razie potrzeby szybkiej

i fachowej akcji ratunkowej.

Technik ratownictwa nie da się opanować jedy−

nie na podstawie opisu. Potrzebny jest także prak−

tyczny trening, który zresztą należy powtarzać dość

często. Zachęcając do ćwiczenia opisywanych tu

sposobów, zwracamy uwagę na zachowanie szcze−

gólnej ostrożności podczas zajęć na wodzie.

Ratownictwo to temat, który wymaga więcej

miejsca niż jeden artykuł. Rozpoczniemy od ana−

lizy wypadków, które mogą wydarzyć się na rze−

ce. W przypadku wody płynącej, zwłaszcza gdy

nurt jest silny, różnorodność zagrożeń jest znacz−

nie większa niż to, co może przydarzyć się na je−

ziorach. Wypadkom na wodzie stojącej poświęci−

my jeden z kolejnych artykułów. Mamy nadzieję

zainicjować tym tekstem stały dział poświęcony

ratownictwu. Będziemy adresować go do wszyst−

kich kajakarzy, nie tylko do pływających w gó−

rach. Wiedza zawarta w tym artykule może się

przydać każdemu.

Rzutka

Stosowana w kajakarstwie rzutka to odcinek

około 20 metrów pływającej liny o średnicy 8−10

mm, który z jednej strony przymocowany jest do

pływaka schowanego w worku, służącym do

transportu całości, a z drugiej strony ma zawiąza−

ną pętlę.

Koniec liny przywiązany do pływaka ma także

zawiązaną pętle, która wystaje z worka. Uzupeł−

nieniem rzutki są dwa lekkie karabinki alpini−

styczne przypięte do pętli na obu końcach. Pożą−

dane jest, aby kolory liny i worka były jaskrawe.

Najczęściej spotyka się kombinacje żółtego, czer−

wonego i pomarańczowego.

Zastosowanie rzutki bywa bardzo różnorodne:

od najpowszechniejszego użycia sugerowanego

przez nazwę, do konstrukcji wyciągów do rato−

wania sprzętu, a nawet wspinaczki i opuszczania

się do miejsca akcji.

Rzutka powinna być zawsze zadbana: czysta,

starannie zwinięta i sucha, gdy to tylko jest moż−

liwe. Linę należy często przeglądać, nie pozosta−

wiać na dłużej zaciągniętych węzłów (które osła−

biają linę) i usuwać piasek (który przeciera włók−

na liny).

Patent holowniczy

Patent holowniczy to kawałek liny lub taśmy

o długości około 1,5 metra, który na jednym koń−

cu ma przymocowany karabinek. Drugi koniec

przymocowany jest do kamizelki ratownika w ta−

ki sposób, aby możliwe było szybkie odpięcie pa−

tentu, nawet pod dużym obciążeniem. Kamizelki

asekuracyjne stosowane w kajakarstwie górskim

są najczęściej wyposażone w pasy piersiowe, za−

pinane na specjalną klamrę, którą w razie potrze−

by można łatwo i szybko odpiąć przez pociągnię−

cie specjalnego uchwytu. Na plecach kamizelki na

pas założone jest ucho z grubego, nierdzewnego

drutu, do którego przymocowany jest patent. Po

rozpięciu klamry na piersiach jeden koniec pasa

wysuwa się z kamizelki i ucho z patentem może

się z pasa swobodnie zsunąć.

Patent holowniczy może być stosowany nie

tylko do ratowania nieprzytomnych. Znacznie

częściej używa się go do wydobywania z rzeki

sprzętu: kajaków i wioseł. Patentu można też użyć

do ubezpieczenia ratownika wchodzącego do rze−

ki wpław (taki sposób nazywamy człowiek−żaba).

Lina asekuracyjna jest wtedy przypinana do kara−

binka na końcu patentu albo do tego samego

ucha, do którego umocowany jest patent.

Sprzêt

Niezbędnym warunkiem do przeprowadzenia

każdej akcji ratunkowej jest posiadanie i umiejęt−

ność posługiwania się sprzętem ratunkowym.

Wiele lat doświadczeń, zwłaszcza w kajakarstwie

górskim, doprowadziło do opracowania zestawu

prostego sprzętu, który nie zajmuje w kajaku wie−

le miejsca, jest skuteczny w użyciu, a posługiwa−

nia nim można się nauczyć dość szybko. Skupimy

się tutaj na sprzęcie stosowanym przy akcjach ra−

tunkowych i nie będziemy opisywać indywidual−

nego sprzętu asekuracyjnego: wyposażenia kaja−

ków, kamizelek, kasków, odpowiedniego ubra−

nia. Czytelnik powinien jednak pamiętać, że po−

wodzenie akcji ratunkowych w dużej mierze zale−

ży od indywidualnego wyposażenia tak ratowni−

ków, jak i ratowanego.

Rzutka.

nr 1//2003

WIIOS£O

W poprzednim artykule (WIOSŁO nr 5/6

KAJAKARSTWO GÓRSKIE

Inny, drobny sprzêt

Rzutka i kamizelka z patentem holowniczym

wystarczają w ogromnej większości akcji ratowni−

czych. Czasem jednak przydaje się także inny

sprzęt, który pomaga zwłaszcza przy akcjach pro−

wadzonych w trudnym terenie. Zawsze przydatny

będzie ostry nóż. Jak głosi wodniacka zasada po−

winniśmy go mieć zawsze pod ręką, gdy posłu−

gujemy się liną, która przecież często „lubi” się

splątać. Najlepszy będzie specjalny nóż składany,

który łatwo daje się otworzyć jedną ręką.

Równie przydatne bywają karabinki alpinistycz−

ne. Co najmniej dwa powinny być przypięte na

końcach rzutki, ale nie zaszkodzi wozić jeszcze

dwa, które można łatwo umocować np. na nara−

miennikach kamizelki asekuracyjnej.

Rzutka asekuracyjna bywa często wykorzysty−

wana jak zwykła lina. Jeżeli na przykład chcemy

wyciągnąć z rzeki przyciśnięty do kamieni kajak,

to naturalnym sposobem jest przymocowanie liny

do uchwytu na rufie lub dziobie i pociągnięcie tej

liny przez odpowiednio wiele osób ustawionych

na brzegu. Najprościej wykorzystać w takiej sytu−

acji rzutkę, a karabinek przypięty do jej końca

znakomicie ułatwia umocowanie liny do kajaka.

Czasami zdarza się, że siła przyciskająca kajak do

kamieni jest zbyt duża i aby ją pokonać należy

wykorzystać technikę bloku ruchomego. Aby to

wykonać skutecznie najlepiej jest wykorzystać

bloczki alpinistyczne, które można założyć na li−

nę w dowolnym miejscu (bez dostępu do końca

liny). Na trudnych rzekach dobrze jest wozić

w kajaku jeden lub dwa takie bloczki.

Do budowy stanowisk asekuracyjnych przyda−

ją się dwie pętle związane z czterometrowych od−

cinków repsznura (o średnicy 4−6 mm) lub ruro−

wej taśmy alpinistycznej. Wydaje się nam, że ta−

śma jest lepsza, gdyż można jej w razie potrzeby

użyć także do sporządzenia prowizorycznej

uprzęży alpinistycznej, którą można wykorzystać,

np. w razie konieczności zjazdu do zaklinowane−

go kajaka lub kajakarza.

Ostatnim przyrządem ratunkowym, który daw−

niej był bardziej zalecany, a ostatnio nieco chyba

wychodzi z „mody” jest specjalny hak ratowniczy,

który można założyć na wiosło i wykorzystać

w roli prowizorycznego „bosaka”. Takie przedłu−

żenie zasięgu ręki o około 2 metry może być bar−

dzo pomocne np. przy wyciąganiu kajaka zaklino−

wanego w pewnej odległości od brzegu. Pamiętaj−

my, aby nie używać haków do ratowania ludzi!

Po „wyłapaniu” ratowanego, niezależnie od te−

go, czy uchwycił się on dziobu, czy rufy należy

postępować tak samo: obrócić kajak dziobem pod

prąd, skosem do tego brzegu, do którego chcemy

doholować ratowanego i wiosłując pod prąd spły−

wać powoli w kierunku brzegu. Należy pamiętać,

że obciążony kajak jest po pierwsze znacznie

wolniejszy i mniej zwrotny (uwieszony u dziobu

lub rufy pływak stwarza bardzo duże opory), a po

drugie – często także znacznie mniej stabilny

(zwłaszcza, gdy ratowany usiłuje wdrapać się na

kajak). Holując człowieka raczej nie należy spły−

wać dziobem w dół rzeki, gdyż duże jest wtedy

niebezpieczeństwo poobijania dolnej części ciała

ratowanego o kamienie.

W sytuacji, gdy woda znosi

nas w miejsce, które oceniamy

jako grożące wywrotką można

polecić ratowanemu, aby puścił

się kajaka. Mamy wtedy większe

szanse przepłynięcia trudnego

miejsca bez wywrotki i udziele−

nia pomocy poniżej. Podobnie,

jeżeli wywrotka miała miejsce

na takim odcinku rzeki, gdzie

i ratującemu trudno jest opano−

wać kajak, wtedy można pocze−

kać z udzieleniem pomocy do

momentu, gdy przepłyniemy

najtrudniejsze miejsce.

Jeżeli ratujemy osobę nieprzy−

tomną lub pusty kajak, to nie−

zbędne staje się użycie patentu

holowniczego. Jeżeli ratownik

jest praworęczny, to powinien

podpływać do ratowanego „obiektu” prawą burtą.

Wygodniej wtedy wpiąć karabinek: w pas piersio−

wy lub w naramiennik kamizelki, jeżeli ratujemy

człowieka, w uchwyt na dziobie lub rufie, jeśli ra−

tujemy kajak. Jeżeli wyciąganym z wody obiektem

jest wiosło, to najczęściej wyjmujemy je z wody rę−

ką i zapinamy karabinek na drążek (uwaga: nie

każdy karabinek ma odpowiednio duży prześwit).

Po wpięciu patentu postępujemy tak, jak opisano

powyżej: odwracamy kajak dziobem pod prąd

i wiosłujemy do brzegu.

Należy pamiętać, że ratowanie z kajaka może

być stosowane tylko w ograniczonym zakresie na

rzekach silnie zblokowanych 1) – w takich miejscach

Ratowanie p³ywaka z odwoju przy pomocy rzutki.

Holowanie nieprzytomnego przy pomocy patentu.

Techniki asekuracji

Ratowanie z kajaka

Jeżeli ratujemy z kajaka osobę przytomną, któ−

ra może uchwycić się kajaka, to akcja ratunkowa

polega na doprowadzeniu kajaka w pobliże rato−

wanego tak, aby mógł on złapać uchwyt na dzio−

bie lub rufie. „Podanie” ratowanemu dziobu jest

zwykle łatwiejsze (bo nie trzeba się odwracać,

aby kontrolować pozycję dziobu względem rato−

wanego) i bezpieczniejsze dla ratowanego (bo

w trakcie holowania do brzegu ratownik może ca−

ły czas obserwować jego kondycję). Z drugiej

strony holowanie ratowanego na rufie jest dla

wielu ratowników łatwiejsze, gdyż mniej ograni−

cza manewrowość kajaka.

Ratowanie p³ywaka z odwoju przez cz³owieka-¿abê.

WIIOS£O

nr 1//2003

KAJAKARSTWO GÓRSKIE

wpinanie patentu jest niebezpieczne. Ratując na ta−

kiej rzece nieprzytomnego powinniśmy wykabino−

wać się w jego pobliżu, dopłynąć do niego wpław

i wyciągnąć go na brzeg. Przy ratowaniu sprzętu

wykorzystujemy kajak w charakterze spychacza:

uderzeniami dzioba spychamy ratowaną łódkę do

brzegu.

Rzucenie rzutki

Rzucenie rzutki jest skuteczne wtedy, gdy je−

steśmy w stanie odpowiednio się przygotować.

Wstępem do wykonania rzutu musi być wybór

odpowiedniego miejsca: tak aby łatwo było celnie

i możliwie daleko rzucić i tak, aby w zasięgu liny

znajdowało się miejsce dogodne do wyjścia rato−

wanego na brzeg. Najlepiej nadaje się do tego ce−

lu cofka, a najgorzej odcinek, na którym nurt jest

silny – wyjście na brzeg w takim miejscu może

być nawet niemożliwe. Trzeba też pamiętać, że

rzutka na której końcu wisi znajdujący się w by−

strym nurcie człowiek, potrafi pociągnąć tak moc−

no, że zrzuci ratownika do wody. Miejsce rzutu

powinno więc umożliwiać mocne oparcie, które

pozwoli przeciwstawić się sile wciągającej do wo−

dy. Jeżeli nie ma możliwości wyboru takiego sta−

nowiska, to można zakotwiczyć się z wykorzysta−

niem pasa kamizelki, patentu, karabinków i pętli,

o których pisaliśmy wyżej. Miejsce ustawienia ra−

townika z rzutką zależy też od tego, gdzie spo−

dziewamy się wywrotki. O tym napiszemy jednak

przy omawianiu taktyki asekuracji w kolejnym

numerze WIOSŁA.

Bezpośrednio przed wykonaniem rzutu należy

nawiązać kontakt z osobą ratowaną. Zwykle wy−

starczy do tego okrzyk „Rzutka!” lub „Uwaga!” –

zwłaszcza, gdy asekuracja była rozstawiana wcze−

śniej i ratowany spodziewa się rzutki. Sam rzut

wykonujemy techniką „od dołu” (wymach ręki

wyprostowanej w dół) lub „znad głowy”. Powin−

niśmy starać się trafić workiem w okolice ratowa−

nego (nie dalej niż 0,5 metra od niego), przy

czym lepiej jest rzucić za daleko, niż za blisko. Po

uchwyceniu liny przez ratowanego napinamy ją

i staramy się zholować ratowanego do upatrzone−

go miejsca przy brzegu. Wybranie liny powinno

być dość szybkie, ale należy unikać szarpania,

które może wyrwać linę z rąk ratowanego. Jeżeli

miejsce na to pozwala, to dobrze jest usiąść z li−

ną rzutki przerzuconą przez ramię i zaprzeć się

nogami o ziemię. W momencie dopłynięcia rato−

wanego do brzegu linę należy lekko poluzować,

aby ratowany mógł wstać, nie puszczając jej z rąk.

Cz³owiek-¿aba

Człowiek−żaba to asekurowany liną ratownik,

który wchodzi (wskakuje) do wody i chwyta ra−

towane osoby lub sprzęt. Asekurujący go zespół

ratowniczy trzyma linę i przyciąga człowieka−ża−

bę wraz z ratowanym do brzegu. Ta technika jest

stosunkowo prosta i bardzo skuteczna, ale

zwłaszcza przy nieumiejętnym postępowaniu mo−

że narażać ratownika na duże niebezpieczeństwo.

Przy ustawianiu człowieka−żaby niezbędne jest

przestrzeganie następujących reguł:

• osoba wskakująca do wody musi bardzo do−

brze pływać, a przy tym być opanowana, silna,

zdrowa i sprawna fizycznie,

• człowiek−żaba musi być odpowiednio wyekwi−

powany: niezbędne wyposażenie to dobra i do−

pasowana, starannie zapięta kamizelka z god−

nym zaufania pasem piersiowym, porządny

kask, dobre, ciepłe ubranie i mocne buty,

• umocowanie liny do kamizelki powinno umoż−

liwiać odpięcie liny nawet pod wodą, pod du−

żym obciążeniem,

• osoby asekurujące człowieka−żabę powinny

być z nim dobrze zgrane i wręcz rozumieć się

bez słów.

Ponadto przy ustawianiu tego rodzaju asekura−

cji obowiązują podobne zasady, jak przy ustawia−

niu rzutki: asekuracja na lądzie powinna mieć sta−

nowisko na tyle pewne, aby nie było ryzyka

wpadnięcia do wody, a w zasięgu liny powinno

być miejsce dogodne do wyjścia z wody człowie−

ka−żaby i wyratowanych przez niego ludzi.

Zastosowanie człowieka−żaby jest dość proste:

ratownik wchodzi lub wskakuje (ale zawsze „na

nogi”!) do wody, dopływa do ratowanego czło−

wieka lub sprzętu, łapie go i jest przez kolegów

trzymających linę powoli spławiany do brzegu.

Asekuracja na brzegu pilnuje, aby lina nigdy nie

była luźna (choć w pierwszej fazie nie może ona

też być napięta, bo to ogranicza swobodę ruchów

ratownika). Gdy ratownik uchwyci ratowany

obiekt, asekuracja powoli napina linę (unikając

szarpnięcia) i następnie trzyma ją napiętą, gdy wo−

da znosi ratownika do brzegu. Kiedy ratownik do−

ciera do brzegu, linę trzeba lekko poluzować, gdyż

inaczej trudno będzie ratownikowi stanąć na nogi.

Ludzie−żaby są stosowani masowo przy ubez−

pieczaniu zawodów sportowych i masowych im−

prezach. W przypadku zawodów chodzi najczę−

ściej o szybkość działania (w razie kabiny trzeba

zawodnika i jego sprzęt wydobyć z wody, zanim

nadpłynie następny). Na imprezach masowych

organizatorzy często ubezpieczają w ten sposób

nawet tylko trochę trudniejsze miejsca licząc się

z udziałem w imprezie osób bardzo niedoświad−

czonych. Nawiasem mówiąc wyposażenie tych

niby profesjonalnych ratowników, których widuje

się na zawodach sportowych i np. na „Międzyna−

rodowym Spływie Kajakowym na Dunajcu” urąga

często podstawowym zasadom bezpieczeństwa.

Ratownik w uwi¹zanym na linie kajaku

Taka technika może być stosowana tylko w od−

wojach o głębokiej cyrkulacji, które tworzą się

poniżej sztucznych progów. W takich miejscach

ratownik w kajaku jest przeważnie bezpieczniej−

szy, niż pływak, o ile dysponuje odpowiednimi

umiejętnościami. Ze względu na ograniczone za−

stosowanie jedynie wspominamy tu o takiej moż−

liwości.

Wyci¹gi

Wyciągi pozwalają zwiększyć kilkakrotnie siłę,

z jaką jesteśmy w stanie np. wyciągać z rzeki za−

klinowany kajak. Także ta technika jest na tyle spe−

cjalistyczna, że nie będziemy się nią tutaj zajmować

zbyt szczegółowo. Poświęcimy jej jeden z kolej−

nych artykułów, a na razie chcieliśmy o niej jedy−

nie wspomnieć, aby Czytelnik miał pełny przegląd

wszystkich technik ratunkowych. Wyciąg działa na

zasadzie bloku ruchomego, który pozwala teore−

tycznie dwukrotnie zwiększyć siłę wyciągu.

W praktyce zastosowanie bloczka pozwala nam

uzyskać zwiększenie siły do 1,8 raza, a wykorzy−

stanie tylko karabinków i tak zwanego „z−wyciągu”

zwiększa siłę do 1,4 raza. Wyciągi przedstawiono

na załączonych rysunkach.

W kolejnym numerze WIOSŁA omówimy tak−

tykę przeprowadzania akcji ratowniczych.

1) W poprzednim artykule (WIOSŁO nr 5/6 2002)

wyjaśnialiśmy, że nazywamy tak rzeki, gdzie ko−

ryto zawalone jest dużą ilością sporych głazów.

Z-wyci¹g z wykorzystaniem dwóch karabinków.

Wyci¹g z wykorzystaniem bloczka alpinistycznego.

nr 1//2003

WIIOS£O

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: