2003-2-kajakoweabc.pdf

Kajakowe ABC,

czyli mini-poradnik dla pocz¹tkuj¹cych

Marek Lityñski (Dino)

tak powszechny, chociaż każdy ma taką

możliwość podczas wakacji lub w trakcie

urlopu, jeżeli tylko przebywa w pobliżu wody. Od

dawna bowiem wszystkie ośrodki wypoczynko−

we, położone nad rzekami i jeziorami, traktują wy−

pożyczanie kajaków jako standardową usługę.

Mniej osób zdaje sobie sprawę z faktu, że może

mieć kajak na własność, traktując go podobnie, jak

np. rower lub narty. Oczywiście, z racji wymiarów

kajaka (o ile nie jest to składak), uprzywilejowani

są właściciele budynków indywidualnych.

Przebywając nad wodą możemy z powodze−

niem zacząć uprawiać kajakarstwo rekreacyjne,

polegające na kilkugodzinnych wycieczkach kaja−

kiem w okolicy naszego letniego wypoczynku. Po

nabraniu pewnego doświadczenia być może bę−

dziemy chcieli przejść do kolejnej formy kajakar−

stwa turystycznego, jaką są wielodniowe spływy

krajoznawcze. Kajakarstwo jest bowiem wyjątko−

wo przyjemnym, a przy tym stosunkowo bez−

piecznym jak na turystykę kwalifikowaną sposo−

bem obcowania z naturą. Kajakowa wycieczka

daje możliwość pełnej niezależności od bazy żyw−

nościowej i noclegowej, gdyż do kajaka możemy

zabrać stosunkowo dużą ilość bagażu biwakowe−

go, co nie jest proste dla piechura, kolarza lub

narciarza. Cichy napęd własnymi mięśniami po−

zwala obcować z przyrodą w sposób zbliżony do

pierwotnego i całkowicie unikalny dla współcze−

snej cywilizacji. Wprawnym pozwala jednocześnie

przebywać dość duże przestrzenie w stosunkowo

krótkim czasie (np. z okolic Suwałk do Warszawy

w 10 dni). Poza tym pływać kajakiem może na−

uczyć się każdy, w dowolnym momencie swego

życia, bez względu na wiek i płeć – poczynając

od kilkuletnich dzieci, a na emerytach kończąc.

pokonywać w ciągu dnia 50−60 km (np. etapy

dzienne na międzynarodowych spływach kajako−

wych po Dunaju czy Odrze). Im więcej przeszkód,

tym tempo przemieszczania się będzie niższe,

a pojedynczy odcinek spływu powinien być krót−

szy. Wielodniową trasę musimy tak zaplanować,

aby po dwóch, trzech dniach płynięcia zrobić

dzień przerwy na zwiedzanie okolic biwaku –

miejsc ciekawych przyrodniczo lub historycznie,

których nie brakuje w naszym kraju.

Jak zacz¹æ p³ywaæ?

Uczyć się pływania kajakiem można grupowo

bądź indywidualnie. Jeśli jesteśmy zainteresowani

spływem grupowym, możemy kontaktować się

z klubami kajakowymi, organizującymi ogólnodo−

stępne spływy na terenie całego kraju oraz ze

specjalistycznymi firmami zajmującymi się turysty−

ką kajakową.

Mamy więc wiele możliwości oddania się w rę−

ce doświadczonych opiekunów. Ale co robić, je−

żeli kupiliśmy lub wypożyczyliśmy kajak tylko dla

siebie? Przede wszystkim należy zdać sobie spra−

wę z faktu, że turyści nie pływający wcześniej ka−

jakiem muszą poświęcić kilka dni na opanowanie

podstawowych zasad tej dyscypliny sportu, zwią−

zanych głównie z właściwym posługiwaniem się

wiosłem oraz pokonaniem pierwszego bólu rąk i...

siedzenia. Trening zaczynamy na wodach bez

przeszkód (najlepiej stojących) i w pobliżu brzegu.

Dzienny etap dla początkującego kajakarza nie

powinien przekraczać 12−17 km; bardziej wprawni

i silniejsi fizycznie mogą stopniowo zwiększać ten

dystans do 25−30 km. Doświadczeni kajakarze, po−

ruszający się po dużych rzekach, mogą bez obawy

Sprzêt p³ywaj¹cy

Obecnie w kajakarstwie turystycznym po−

wszechnie królują kajaki poliestrowe, czyli z włók−

na szklanego przesyconego żywicą. Są one produ−

kowane w całej Polsce przez wiele firm oraz osób

fizycznych, z różnym skutkiem końcowym co do

jakości. Obok niego utrzymał swoją pozycję (ze

względu na cenę i łatwość transportu) klasyczny

kajak składany – stelaż ze sklejki lub rurek dura−

luminiowych obciągniętych elastyczną powłoką –

najbliższy odpowiednik pierwotnej konstrukcji

eskimoskiej. Składaki reprezentuje na naszym ryn−

ku głównie rosyjski „Tajmień”, który jeszcze nie−

dawno można było kupić na każdym bazarze od

wschodnich przyjaciół za 100−120 dolarów.

Współczesny kajak poliestrowy charakteryzuje

się wrzecionowatym kształtem o przekroju mniej

lub bardziej spłaszczonej elipsy, z wyciętą od gó−

ry różnej wielkości „dziurą” na człowieka, zwaną

kokpitem, w której mieści się zawieszone bokami

siedzenie. Z przodu (na dziobie) i z tyłu (na rufie)

znajdują się uchwyty do przenoszenia, wodowa−

nia i wyciągania kajaka z wody. Część kajaków

posiada miejsca przygotowane do zamontowania

Informacje na temat klubów kajakowych możemy

uzyskać w każdym Oddziale PTTK oraz z kalen−

darzy imprez kajakowych, wydawanych corocznie

przez Komisję Turystyki Kajakowej Zarządu

Głównego PTTK , ul. Senatorska 11, 00−075 War−

szawa, tel. (22) 826 71 59 oraz Komisję Turysty−

ki i Rekreacji Polskiego Związku Kajakowego ,

ul. Księcia Józefa 24A, 30−206 Kraków,

tel. (12) 427 10 81; 427 16 15. Oferta w zakresie

różnorodnych zdarzeń kajakowych przekroczyła

w 2003 r. 160 pozycji.

Namiary na specjalistyczne firmy organizujące

spływy można znaleźć w ofercie wakacyjnej

w bieżącym numerze WIOSŁA . Warto też sięgnąć

po Internet (np. www.kajak.org.pl).

WIIOS£O

nr 2//2003

Znalezienie człowieka, który nie

wie, jak wygląda kajak i jego spe−

cyficzne wiosło o dwóch piórach,

jest chyba obecnie w Europie nie−

możliwe. Każdy z nas musiał ze−

tknąć się z tą wieloletnią dyscypli−

ną olimpijską choćby w telewizji,

gdyż Polacy od dawna osiągali du−

że sukcesy w tej dziedzinie sportu.

B ezpośredni kontakt z kajakiem nie jest już

sterów nożnych (montowane zawsze w składa−

kach). Kajaki mogą być jednoosobowe (tzw. „je−

dynki”) lub dwuosobowe („dwójki”). W tych

ostatnich kokpity bywają pojedyncze lub podwój−

ne (typ bardziej sportowy).

Kajak jednoosobowy jest znacznie łatwiejszy do

transportu niż dwuosobowy, gdyż bez większych

trudności możemy go przewieźć sami na standar−

dowym bagażniku samochodowym po przywiąza−

niu specjalną taśmą z mechanizmem ściągającym

lub odpowiedniej grubości linką (minimum 5 mm

średnicy). Przeciętna długość takiego kajaka wy−

nosi 420 cm, szerokość mierzona w kokpicie 65

cm, dopuszczalna ładowność około 120 kg. Jego

zaletą jest również możliwość założenia na wywi−

nięty brzeg kokpitu specjalnego fartucha, który za−

pobiega dostawaniu się do środka bryzgów wody

w czasie opadów, znaczniejszego falowania lub

pokonywania przeszkód. Trudniej wozi się samo−

chodami osobowymi kajaki dwuosobowe, których

długość przekracza 5 m, ale i to jest możliwe.

Do „napędzania” kajaka potrzebne jest specjalne

wiosło o dwóch piórach i przeciętnej długości 210−

230 cm (zależnej od wzrostu i indywidualnych

upodobań). Najlepsze (ale też najdroższe) są wio−

sła wykonane z różnych kompozycji tworzyw

sztucznych; tańsze od nich są z reguły robione

z drewna (dobre egzemplarze są trudno osiągalne,

gdyż fach szkutniczy niestety zanika). Powszechnie

dostępne w sklepach sportowych całego kraju ta−

nie, składane wiosła o aluminiowym drążku i pla−

stikowym piórze (tzw. „kaczuchy”) są z tego asor−

tymentu zdecydowanie najgorsze. Ostatnio robią

karierę na polskim rynku wiosła czeskiej firmy „Hi−

ko”, stosunkowo ciężkie, ale bardzo wytrzymałe.

Coraz częściej spotyka się też na wodnych szla−

kach kanadyjki napędzane wiosłem jednopióro−

wym. Manewrowanie kanadyjką jest jednak trud−

niejsze i nie tak intuicyjne jak kajakiem (zaintere−

sowanych odsyłam do cyklu artykułów w WIOŚLE

dotyczących tego tematu).

Kamizelka asekuracyjna, często nazywana „ka−

pokiem”, jest wyposażeniem obowiązkowym.

Trzeba pamiętać, że kamizelka asekuracyjna nie za−

bezpiecza do końca przed utonięciem, zapewnia

jedynie dodatkową wyporność podczas pływania.

Kamizelka ratunkowa zaś zapewnia utrzymanie

głowy nad wodą nawet po utracie przytomności (z

uwagi na ograniczenie ruchów kajakarza raczej nie

stosowana w kajaku). Należy wiedzieć, że każda

kamizelka musi posiadać od strony wewnętrznej

atest oraz oznaczenie rozmiaru i dopuszczalnej

wagi w kilogramach, której nie należy przekraczać

– innymi słowy zawsze dobierajmy kamizelkę sto−

sownie do swojego rozmiaru i wagi.

W Polsce mamy obecnie dość duży wybór ka−

mizelek różnych producentów, ale sprzedawcy

w popularnych sklepach sportowych nie zawsze

potrafią odróżnić kamizelkę dla kajakarza od sur−

fingowej lub żeglarskiej. Taki wyrób lepiej więc

kupować w sklepie specjalizującym się w sprze−

daży sprzętu wodnego.

sztuczne zbiorniki wodne. Na pięknie usytuowa−

nych, często leżących wśród wysokich wzgórz za−

lewach: Solińskim, Klimkowskim, Czorsztyńskim,

Rożnowskim, Żywieckim, Otmuchowskim, Le−

śniańskim, Rybnickim i szeregu innych. Trzeba tyl−

ko uważać na możliwość zbyt dużego falowania

wody przy większym wietrze.

W ostatnich latach stan środowiska wodnego na

nizinach uległ znacznej poprawie. Buduje się coraz

więcej oczyszczalni i nie wolno już zrzucać ście−

ków byle jak i byle gdzie. Powstało kilka parków

narodowych, chroniących specyficzne dla całego

kraju środowiska wód płynących (Drawieński, Bie−

brzański, Narwiański). Niektóre szlaki wodne są

zagospodarowane i przygotowane do przyjęcia la−

tem większej liczby uczestników w ramach tzw.

„wczasów kajakowych”, doskonale nadających się

do zapoznania z kajakarstwem w ramach „pierw−

szego kroku”. Prócz wynajęcia sprzętu pływające−

go można tam wykupić cały pakiet usług towarzy−

szących związanych z trasą spływu (patrz oferta

wakacyjna na stronie 21).Czasem mamy możliwość

pływania po zamkniętych pętlach, co podnosi

Gdzie p³ywaæ?

Pływać możemy wszędzie, gdyż Polska należy

do krajów posiadających niezwykle rozwiniętą

i bogato zróżnicowaną sieć wodną. Mało kto zda−

je sobie sprawę, że dysponujemy ponad 30 tys.

km rzecznych szlaków kajakowych, a powierzch−

nię 1 km 2 przekracza blisko 500 naturalnych

i sztucznych jezior. Tysiące małych jezior jest po−

łączonych przez lokalne cieki wodne, pływanie

po których możliwe jest tylko dzięki specyficznej

konstrukcji kajaka, umożliwiającej dotarcie wszę−

dzie tam, gdzie łódź wiosłowa (a tym bardziej ża−

glowa) nigdy się nie zmieszczą. Dla początkują−

cych takie spokojne, „małe” wody mają istotny

walor indywidualnego bezpieczeństwa, łatwo na−

bywa się na nich pewności siebie. A poza tym ka−

jak ma niezwykłą dla innych środków transportu

wodnego właściwość transportową – przez każdą

przeszkodę da się łatwo przenieść!

Oczywiście wszyscy chcemy przebywać przede

wszystkim w środowisku nie zanieczyszczonym.

Dlatego mieszkańcy południa kraju, zwłaszcza Ślą−

ska, są pod tym względem w gorszej sytuacji niż

mieszkańcy dużych miast Polski centralnej i pół−

nocnej. Również pływanie po rzekach górskich

różni się znacznie od łatwego, „szuwarowego” ka−

jakarstwa nizinnego i wymaga znacznej wprawy

i właściwego sprzętu. Niemniej jednak i na tere−

nach górskich możemy w wielu miejscach uczyć

się podstaw kajakarstwa, wykorzystując do tego

Kilka podstawowych „kanonów” kajakowych,

które zawsze powinniśmy mieć na uwadze

przy wyruszeniu na kajakową wędrówkę:

• Wsiadaj i wysiadaj z kajaka ustawionego dzio−

bem w górę rzeki.

• Przybijaj do brzegu zawsze pod prąd.

• Po wywrotce na głębokiej wodzie holuj kajak

do brzegu nie odwracając go.

• Nigdy nie wypuszczaj wiosła z ręki (zwłaszcza

po wywrotce).

• Rzeczy wożone w kajaku zabezpiecz przed za−

moczeniem (włóż w nieprzemakalny worek)

i zgubieniem w wodzie (przywiąż do kajaka).

• Płynąc po rzece stale kontroluj powierzchnię

wody przed dziobem kajaka, zwracając bacznie

uwagę na wszelkie zmarszczki, fale i wiry – są

to z reguły sygnały o różnych podwodnych

przeszkodach, które musisz ominąć.

• Pilnie obserwuj tendencje zmian pogody.

• Mierz zamiary według sił, nigdy odwrotnie.

Nie szarżuj!

nr 2//2003

WIIOS£O

indywidualną atrakcyjność spływu (ileż można krę−

cić się w kółko po jeziorze lub pływać tam i z po−

wrotem wokół miejsca pobytu), powiększa pole

dostępu i znacznie obniża koszty poniesione na

transport kajaka. Wymieńmy dla przykładu:

• najbardziej znaną i powszechnie reklamowaną

pętlę na Pojezierzu Suwalsko−Augustowskim

(Czarną Hańczą i Kanałem Augustowskim

z różnymi wariantami),

• kółko jezior Ostrzycko−Raduńskich na Pojezie−

rzu Kaszubskim (wspaniałe krajobrazy jesien−

ne),

• trasę Wielkich Jezior Mazurskich (jeziorami:

Niegocin, Tałty, Śniardwy, Roś, Tyrkło i Buweł−

no),

• „Szlak Konwaliowy” na Pojezierzu Leszczyń−

skim, najpiękniejszy na wiosnę w okresie kwit−

nienia tej chronionej rośliny,

• „pętlę szczecinecką” (Gwda, Dołga) na Pojezie−

rzu Drawskim,

• kombinację szlaków wodnych jeziora Jeziorak,

Kanału Elbląskiego i rzek Drwęcy oraz Iławki

na Pojezierzu Iławskim.

Przy wymienionych szlakach kajakowych poło−

żone są stanice wodne, gdzie możemy również

wynająć kajaki indywidualnie na dowolny okres.

Usługi wynajęcia kajaka wraz z niezbędnym

sprzętem dodatkowym (wiosło i kamizelka)

świadczy również coraz więcej firm turystycznych

i osób prywatnych oraz kluby kajakowe, które

znajdują się we wszystkich większych miastach

Polski. Koszt takiej operacji rzadko schodzi poni−

żej 20 zł za dobę (dla dwóch osób). Może więc le−

piej stać się właścicielem kajaka i użytkować go

tylko na potrzeby własne, ale za to przez wiele lat

i w każdym dogodnym dla nas momencie...

przebywania na wodzie zobowiązani są natomiast

przez prawo wszyscy niepełnoletni, nawet podczas

płynięcia z rodzicami. Wkładanie, zapinanie i za−

wiązywanie kamizelki należy wcześniej przećwi−

czyć na stałym lądzie, jeszcze przed spływem.

Otwarte zbiorniki wodne i duże rzeki łatwo po−

konuje się w pogodne dni, natomiast przy zmia−

nie pogody i zerwaniu się mocnego wiatru (nie

wspominając o burzy) spokojny dotychczas

akwen zamienia się w groźny żywioł, opanowa−

nie którego może nie być łatwe, a w skrajnym

przypadku może stanowić zagrożenie dla ludz−

kiego życia. Dlatego lepiej nie wypływać na duże

jeziora bez upewnienia się co do warunków po−

godowych – zwłaszcza, gdy musimy przepłynąć

takie jezioro w poprzek (klasycznym przykładem

jest jezioro Miedwie na szlaku Płoni). Starajmy się

wedle możności nie odpływać za daleko od brze−

gu, aby zawsze móc możliwie szybko do niego

przybić. Dziób kajaka ustawiamy w miarę możli−

wości pod fale, co w praktyce często kłóci się

z założonym kierunkiem płynięcia, ale jest abso−

lutnie konieczne w przypadku fal naprawdę du−

żych. Lepiej, żeby wiatr zepchnął nasz kajak do

tyłu niż go przewrócił na środku wzburzonego

akwenu! Zawsze też pokonujemy otwartą prze−

strzeń wodną w szyku zwartym, płynąc obok sie−

bie, co pozwala na udzielenie szybkiej pomocy

w nagłych przypadkach.

Na zwężonych odcinkach rzek oraz w miej−

scach o charakterze przełomowym prąd wody

przyspiesza na zakrętach, co w przypadku wystę−

powania przeszkód w nurcie (konary drzew, fila−

ry mostowe) utrudnia manewrowanie słabszym

kajakarzom. W takich miejscach wszyscy powinni

wówczas płynąc gęsiego za doświadczonym prze−

wodnikiem. Podwyższony po opadach poziom

wody w rzece podnosi wprawdzie tempo spływu

i ułatwia pokonywanie przeszkód, ale stanowi

również realne zagrożenie wywrotką. Pływanie

po wezbranej przy stanach powodziowych wo−

dzie będzie zawsze i wszędzie niebezpieczne!

Na mniejszych rzekach spotkamy różnorodną

zabudowę hydrotechniczną, o zmiennej wysoko−

ści spiętrzenia, w postaci różnych sztucznych pro−

gów, jazów i zastawek, poniżej których woda

tworzy zdradliwe zawirowania o charakterze pu−

łapki, z której trudno się uwolnić. Wywrotka w ta−

kim miejscu może skończyć się tragicznie dla oso−

by, która wypadnie z kajaka. Pokonanie sztucz−

nego progu przez doświadczonych kajakarzy jest

możliwe dopiero po wnikliwym rozpoznaniu

przeszkody oraz założeniu asekuracji z brzegu.

Wszyscy nowicjusze, młodociani oraz niepewni

własnych umiejętności uczestnicy spływu muszą

kajaki bezwzględnie przenieść!

O czym trzeba jeszcze

wiedzieæ?

Przy poruszaniu się kajakiem po akwenach trans−

portowych (np. okolice Szczecina) lub o wzmożo−

nym ruchu turystycznym innych jednostek pływają−

cych (np. Wielkie Jeziora Mazurskie), a zwłaszcza

po kanałach żeglugowych – ustępujemy z drogi

wszystkim innym użytkownikom jako obiekt naj−

mniejszy i najbardziej zwrotny (zachowanie takie

nakazują zresztą przepisy prawne drogi wodnej).

Od barek, statków czy promów powinniśmy starać

się zachowywać duży odstęp, gdyż wytwarzają one

sporą i z reguły nieprzyjemnie kołyszącą falę. Rów−

nież stalowe liny, prowadzące od promów drogo−

wych, pogłębiarek czy refulerów mogą stwarzać za−

grożenie dla płynącego kajakarza.

Brzegi dużych rzek (Wisła, Odra, Narew) są

bardzo często uregulowane przy pomocy różnej

wielkości „ostróg” betonowych, przy główkach

których wytwarzają się niebezpieczne poziome

zawirowania wody. Zawsze należy je omijać du−

żym łukiem!

Biwakowanie na terenach leśnych dozwolone

jest tylko na wyznaczonych polach biwakowych,

a rozpalanie ognisk jedynie w miejscach do tego

przeznaczonych. Poruszanie się po parkach naro−

dowych odbywa się na podstawie wewnętrznych

przepisów dyrekcji parku, a w strefie nadgranicznej

po uzgodnieniu ze Strażą Graniczną. Śmieci obec−

nie nie zakopujemy, jak to dawniej bywało, lecz

pakujemy je w dużą, foliową torbę i po zakończe−

niu spływu zostawiamy w miejscu do tego wyzna−

czonym. Nigdy też nie zaszkodzi wozić ze sobą

szczelnie zapakowanej apteczki z podstawowymi

środkami opatrunkowymi i przeciwbólowymi.

W zakresie literatury kajakowej potrzebować bę−

dziemy przede wszystkim dokładnej mapy. Nie ma

już żadnych przeszkód w zakupie mapy turystycz−

nej dla dowolnego zakątka kraju, a w większych

miastach znajdują się księgarnie wyspecjalizowane

w sprzedaży literatury turystycznej (np. sieć księ−

garni „Sklep Podróżnika”). Z map ogólnych godna

polecenia jest jednolita seria map turystycznych

w skali 1:100 000, wydana przez Wojskowe Zakła−

dy Kartograficzne pod mylącą nazwą „Mapa Topo−

graficzna Polski”, pokrywająca obszar całego kraju.

Ta sama firma wydaje również mapy turystyczne

w skali 1:50 000, umożliwiające stosowanie odbior−

ników GPS. Pod kątem specyficznych wymagań tu−

rystyki kajakowej wydawana jest przez Wydawnic−

two PTTK „Kraj” specjalna edycja map dla kajaka−

rzy. Przedstawiają one w sposób wyczerpujący naj−

ciekawsze szlaki wodne Polski, łącząc podstawowy

opis krajoznawczy z mapkami szlaku wodnego.

W serii o nazwie „Szlaki wodne” wydano dotych−

czas: Brdę, Wdę, Gwdę, Piławę z Rurzycą, Radu−

nię, Drawę, Krutynię, Dunajec z Popradem i Białką

Tatrzańską, Czarną Hańczę z Rospudą i Kanałem

Augustowskim, Biebrzę i Narew. W sezonie 2003

wydawnictwo Pascal rozpoczęło również wydawa−

nie przewodników kajakowych na papierze wodo−

odpornym.

Co trzeba umieæ?

Przede wszystkim należy umieć pływać, co jesz−

cze do niedawna potwierdzało obowiązkowe po−

siadanie karty pływackiej, ale od pewnego czasu

wymóg ten został zniesiony. Powinniśmy jednak

zdawać sobie sprawę, że dla własnego bezpie−

czeństwa umiejętność pływania jest konieczna.

Każda nie umiejąca pływać osoba wsiadając do ka−

jaka podejmuje ryzyko, które może zmniejszyć

przez nałożenie kamizelki asekuracyjnej. Ciepłe

ubranie, szybki prąd w rzece, falowanie i niska

temperatura wody ograniczą sprawność najlepsze−

go pływaka, dlatego w trudnych warunkach pogo−

dowych nikt nie powinien lekceważyć tej formy

autoasekuracji. Do noszenia kamizelki podczas

WIIOS£O

nr 2//2003

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: