Doktor Bernard Rieux.pdf

Bohater literacki

Ucz się z

Doktor Bernard Rieux

– bohater, który powinien stać się twoim idolem

Geneza powieści

Jest rzeczą równie rozsądną ukazać jakiś rodzaj uwięzienia przez inny, jak ukazać

coś, co istnieje rzeczywiście, przez coś innego, co nie istnieje.

(motto Dżumy ) Daniel Defoe

Dżuma Alberta Camusa została napisana tuż po wojnie w 1947 roku. Jest to powieść

o charakterze parabolicznym. Camus umieszcza akcję w północnoafrykańskim Oranie

lat czterdziestych, dlatego tuż po opublikowaniu książki uważano, iż utwór jest metaforą

lat wojny i okupacji, „wykładem” filozoficzno-literackim. Dzieło Alberta Camusa wpi-

suje się w nurt literatury egzystencjalnej. Sam pisarz nazwał je „książką antychrześci-

jańską”, gdyż podobnie jak niemiecki dziewiętnastowieczny filozof Fryderyk Nietz-

sche, autor Dżumy uważał religię chrześcijańską, a szczególnie ideał pokory jako

oznakę słabości i rezygnacji. W swojej powieści namawiał do buntu, niezgody na świat

taki jakim jest – a stworzony przez niego doktor Rieux to heroiczny buntownik, który

walczy ze złem, choć ma świadomość, iż jest one nie do pokonania przez człowieka.

Gdyby nie postaci pokroju Bernarda

Rieux czyli tacy ludzie jak: Lech Wa-

łęsa, powstańcy warszawscy, ważne

postaci opozycji lat siedemdziesią-

tych zapewne żylibyśmy w zupełnie

innym kraju. A rok 1989 byłby

w dalszym ciągu odległym, niereal-

nym marzeniem.

Historia doktora Rieux

Doktor Bernard Rieux to główny bohater Dżumy. Jest francuskim lekarzem pracują-

cym w północnoafrykańskim Oranie. Rieux jeszcze przed odkryciem epidemii, wy-

syła swoją chorą żonę do sanatorium. Jako jeden z pierwszych mieszkańców miasta

odkrywa, iż Oran zostaje „zaatakowany” przez bakcyl dżumy. Doktor od początku

aktywnie walczy z zarazą. Jego walka z epidemią nie wynika tylko i wyłącznie z fak-

tu, iż jest to obowiązek lekarza, ale przede wszystkim człowieka. Pod jego wpływem,

osoby, które spotyka podczas pomocy zadżumionym, rewidują swój stosunek do świa-

ta, zmieniają się, a w konsekwencji przyłączają się do jego misji niesienia pomocy

chorym. Po opanowaniu epidemii dowiaduje się o śmierci swojej żony, jednak nie

opuszcza Oranu, pracuje dalej, gdyż wie, że bakcyl dżumy nigdy nie umiera i nie znika .

Jaki jest doktor Rieux?

Doktor Rieux to postać wyjątkowa w historii literatury, owa wyjątkowość polega na tym, iż

jest bohaterem, który nie wymaga od innych heroizmu, chociaż sam taką postawę repre-

zentuje. Rieux nie dziwi się niczemu, przede wszystkim stara się zrozumieć, dlaczego

ludzie w ekstremalnych warunkach zachowują się tak a nie inaczej, ale ich nie ocenia.

Doktor Rieux jest świadomy absurdalności świata, ludzkiej egzystencji, dlatego też szuka

takiej filozofii życia, która dałaby możliwość odnalezienia sensu życia. A w tym przypadku

jest to walka z zarazą (metafora zła) z całą świadomością, iż owej zarazy nie uda mu się

pokonać. Taką postawę możemy nazwać wielce humanistyczną, heroiczną, gdyż należy

pamiętać, że Rieux nie liczy na żadną nagrodę (w sensie dosłownym, czy religijnym, Rieux

w Boga nie wierzy), ani na uznanie. Jego „prywatna’ walka z zarazą jest formą buntu

przeciwko złu, możemy ją nazwać manifestem człowieczeństwa. Zauważ, iż bohater Dżu-

my w swoim poświęceniu nie jest ani patetyczny ani tak teatralny jak znani Ci bohaterowie

romantyczni – Konrad czy Kordian. Rieux po prostu działa i wie, iż tak należy czynić!

A przecież w objętym kwarantanną Oranie większość jego mieszkańców postępuje

inaczej. Epidemia, która opanowuje miasto, wyzwala różne reakcje ludzi – przerażenie,

tchórzostwo, apatię i próby podejmowania walki – a więc postawę bierną i aktywną. Jak

wiesz tę ostatnią prezentuje doktor Rieux, który jako jeden z pierwszych przeciwstawia

się chorobie, nie opuszcza miasta, chociaż ma ku temu okazję. Dlaczego, tego nie robi?

Przecież mógłby znaleźć mnóstwo argumentów na poparcie takiej decyzji. Prawdopo-

dobnie pierwszy z nich mógłby brzmieć w ten o to sposób – życie jest tylko jedno, a więc,

po co zostawać w Oranie, gdzie jest się skazanym na śmierć, pomoc można nieść potrze-

Egzystencjalizm

Nurt filozoficzny, który w centrum

swego zainteresowania stawia za-

gadnienie ludzkiego, indywidual-

nego istnienia. Zazwyczaj w egzy-

stencjalizmie wyróżnia się dwa

nurty: chrześcijański (K. Jaspers)

i laicki (A. Camus). Sam Camus

kwestionuje taki podział, uważa, iż

w wyrażeniu „egzystencjalizm ka-

tolicki” ukryta jest wewnętrzna

sprzeczność. Jego zdaniem egzy-

stencjalizm jest przede wszystkim

wyrazem doświadczenia absurdu

związanego ze świadomością

śmierci, tego zaś doświadczenia nie

może zmienić człowiek wierzący

w Boga i nieśmiertelność duszy.

Historia doktora Rieux

Jaki jest doktor Rieux?

Bohater literacki

Ucz się z

bującym chociażby we Francji, a w końcu jest Francuzem, a nie Arabem. Kolejnym

usprawiedliwieniem mogłaby być choroba żony czy świadomość tego, iż dżumy nie da

się pokonać itd., itd… Doktor Rieux pozostaje w odciętym od świata Oranie i walczy

z epidemią. I nie jest to spowodowane tylko i wyłącznie przysięgą Hipokratesa, ale przede

wszystkim wewnętrznym nakazem moralnym człowieka. Dlatego też poświęca się cał-

kowicie misji ratowania ludzi. Jego altruistyczna, heroiczna postawa oddziałuje na in-

nych bohaterów powieści. Przykładem tego jest całkowita metamorfoza paryskiego dzien-

nikarza Ramberta, który pod wpływem rozmów z doktorem Rieux, zaniecha ucieczki

z miasta. Zostaje w Oranie, by pomagać ofiarom dotkniętym chorobą. Dziennikarz zwal-

cza tak głęboko w nim tkwiący egoizm (czytaj zło), i staje się nowym człowiekiem. Wy-

biera drogę niebezpieczną i trudną, ale właśnie w ten sposób odnajduje sens życia. Bo

przecież godność ludzka to przede wszystkim walka ze złem. Ale pamiętaj, gdyby na

swojej drodze życia nie spotkał takiej osoby jak Rieux prawdopodobnie dalej tkwiłby

w egoizmie. Jak widzisz autorytety są niezwykle ważne! Wydaje się, iż taka konstrukcja

bohatera jest nieprzypadkowa – Camus tworząc tę postać w dobie wielkiego, powojen-

nego kryzysu jakichkolwiek idei pragnął pokazać pewien wzór osobowościowy – nosi-

ciela wartości, który mógłby stać się wsparciem dla ludzi poszukujących swojej prywat-

nej filozofii w świecie dla nich nieprzyjaznym i niezrozumiałym. W świecie, w którym

rządzi niewytłumaczalny, absurdalny przypadek, a człowiek odczuwa straszliwą, drama-

tyczną samotność. Postawa Rieux pozwala odnaleźć jakiś optymizm, a co najważniejsze

skłania innych do przemyśleń, a przede wszystkim do solidarnego buntu przeciw złu.

Oto kilka poglądów Alberta Camu-

sa, które w pewnym sensie wyra-

żają filozofię zawartą w powieści,

a także bliskie są Bernardowi Rieux.

Człowiek zbuntowany przypomi-

na Syzyfa i Prometeusza, ten

pierwszy nie zwyciężając w kon-

sekwencji zwycięża, ten drugi ma

świadomość konsekwencji swo-

jego buntu. Człowiek zbuntowa-

ny to maksymalista etyczny, któ-

ry nie godzi się nawet na taki świat,

w którym zdecydowana większość

odczuwałaby szczęście, a tylko

garstka, by cierpiała. Dla Camusa

bunt świadczy o człowieczeństwie

(„buntuje się, więc jestem”).

Camus stawia swoich bohaterów przed trudnymi wyborami. Robiąc to poszukuje praw-

dy o ludzkiej egzystencji. Doktor Rieux, dziennikarz Rambert, Tarrou, Cottard (dżuma

daje mu możliwość ekspiacji) wybierają walkę. Ich wybór zdaje się potwierdzać Camu-

sowską filozofię buntu przeciw złu. Nie jest to już bunt jednostki ( Obcy Camus), lecz

zorganizowanej zbiorowości, która świadoma konsekwencji przegranej jednak nie pod-

daje się i walczy do końca. Bierność, zachowawczość, tchórzostwo – według Camusa

– szczególnie w momentach ekstremalnych, oddala jednostkę od jej człowieczeń-

stwa. Więc jaki sens ma życie, jeśli nie ma Boga (Camus, jak wiesz, był egzystencjalistą

laickim i w Boga nie wierzył), a śmierć wywołuje w człowieku trwogę? Książka wydaje

się dawać odpowiedź jednoznaczną – sensem ludzkiej egzystencji jest bunt, niezgoda

na zło, a przede wszystkim jego aktywne zwalczanie. Słowem, w człowieku, w jego

nieakceptacji zła, Camus upatruje siłę zwycięstwa! Stworzony przez autora Dżumy,

wydawałoby się zwyczajny doktor Rieux jest jednak człowiekiem wyjątkowym, kon-

sekwentnym buntownikiem przeciwko złu, człowiekiem świadomym tego, iż zła nie

można pokonać, a mimo to należy z nim walczyć. I w tej syzyfowej walce, która przy-

biera u niego formę buntu odnajdujemy sens istnienia – buntuje się, więc jestem !

(trawestacja słynnej Kartezjuszowskiej maksymy Myślę więc jestem )

Reasumując doktor Rieux to:

Zapamiętaj!

Dżuma Alberta Camus to jedno

z najważniejszych dzieł XX wieku

podejmujące problem postawy

wobec zadawania śmierci, cierpie-

nia, wszechobecnego zła.

• bohater, który ma świadomość absurdalności świata i egzystencji, polegającej na tym,

iż człowiek w świecie jest przypadkowym bytem „zanurzonym” w złu, którego nie jest

w stanie pokonać

• świadomy buntownik przeciwko złu

• altruista, który swoim zachowaniem pociąga innych do bezinteresownych działań na

rzecz innych ludzi

• bohater, który nie potrzebuje podziwu i poklasku

• osobowość empatyczna [na marginesie, empatia – umiejętność wczuwania się w sytu-

acje innych ludzi]

• współczesny Prometeusz, walcząc z dżumą (buntując się przeciwko złu, dżuma jak

metafora zła) ma świadomość ryzyka i konsekwencji jaki niesie za sobą jego czyn

• współczesny Syzyf, tragiczny i zarazem heroiczny. Jego heroizm polega na tym, iż

toczony przez niego kamień zawsze spada, a mimo to nie załamuje się i wtacza go

nadal. W ten sposób buntuje się przeciw nierozumnemu, nieprzyjaznemu światu, a w

tym działaniu odnajduje sens istnienia. Tragizm zaś to nic innego jak przeklęta świa-

domość absurdalności świata polegająca na tym, iż heroiczna walka ze złem nigdy nie

będzie miała kresu

• nosiciel idei w powojennym świecie zdegradowanych wartości

• człowiek czynu

Oto kilka poglądów Alberta Camu-

sa, które w pewnym sensie wyra-

żają filozofię zawartą w powieści,

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: