Osobowość.doc

Ogólny opis

Skrót

OKRES PRENATALNY (nabywanie indywidualnych cech)

Zapłodniona komórka zawiera zapis wszystkich cech organizmu dotyczących budowy i funkcjonowania każdej kom ciała, wyglądu zewnętrznego, zdolności, temperamentu, predyspozycji osobowościowych oraz podatności na choroby

Miejsce implantacji, dostęp do substancji odżywczych, wydajność łożyska powoduje to, że np.: bliźnięta jednojajowe już w chwili urodzenia nie są taki same ( różnią się wagą, doświadczeniem w odbiorze bodźców)

Wpływ czynników powodujących zmiany materiału dziedzicznego:

P          aberracje chromosomowe strukturalne (zespół miauczącego kota), liczbowych dotyczących autosomów (zespół Downa) i chromosomów płciowych (zespół Turnera)

P          mutacje o charakterze monogenowym przekazywane w sposób dominujący (choroba Aperta), lub recesywny (fenyloketonuria), bądź sprzężony z płcią (hemofilia)

P          mutacje o charakterze poligenowym = sumujące działanie wielu genów

Przyczyny chorób i wad wrodzonych mogą być spowodowane wirusem (różyczka), bakterią (kiła), pasożytem, promieniowaniem, toksynami

Jeśli czynniki teratogenne zaburzą migrację lub tworzenie się nowych połączeń między neuronami to w późniejszym okresie mogą pojawić się problemy natury psychicznej.

W 3 miesiącu aktywność mózgu jest charakterystyczna dla gatunku ludzkiego oraz wykazuje indywidualne cechy

Aktywność dziecka w 4 miesiącu staje się regularna i cyklicznie zmienia się (fazy czuwania i snu), a na jej indywidualne cechy ma wpływ odziedziczony temperament, tryb życia i aktywność matki. Matka zbyt aktywna lub unieruchomiona na zbyt długi okres czasu nie stymuluje rozwoju dziecka. W 6 miesiącu dziecko uczy się rytmu naprzemiennej aktywności na wzór matki.

Niepokój matki – niedotlenienie lub zatrucie toksynami – uszkodzenie OUN, niska waga urodzeniowa, wcześniactwo – trudności w adaptacji – powstanie zaburzeń rozwoju psychoruchowego

Częstotliwość i rodzaj wykonywanych ruchów, siła i szybkość reakcji na bodźce, ogólna energia, żywotność i potrzeba ruchu dziecka pozwalają na przewidywanie ruchliwości dziecka po urodzeniu, jego wrażliwości lub odporności na bodźce oraz szybkości uczenia się.

Różnice występują w reakcji na stres:

-          wolne, słabe reakcje – stabilność emocjonalna i kontrola emocji czy zachowania

-          szybkie, gwałtowne reakcje – nadpobudliwość , żywe reakcje na bodźce z otoczenia

Zróżnicowanie osob. można zaobserwować u bliźniąt obserwując ich wzajemną interakcję w łonie, np.: dominacje - submisje

Zaznaczają się różnice ze względu na płeć: dziewczynki rozwijają się szybciej lecz chłopcy rosną szybciej. Następuje maskulinizacja i feminizacja mózgu, przy czym kształtują się potencjalne, płciowo zróżnicowane odmienności w rozwoju fizycznym i psychicznym (wzorce zachowań np.: seksualne). Występują różnice lateralne mózgu. Reakcje na bodźce mogą wskazywać na indywidualne cechy dziecka. Stany behawioralne (tj. czuwanie i sen) stanowią fizjologiczne podłoże rozwoju psychicznego (od nich zależy receptywność dziecka na bodźce), a pojawiające się odchylenia są związane z zaburzeniami układu nerwowego.

Podstawowy zapis budowy organizmu i jego cech indyw.

Wpływ środowiska wewnątrzmacicznego

Wpływ czynników genetycznych

Wpływ czynników pozagtenetycznych

Dojrzewanie mózgu

Wpływ aktywności

Wpływ stresu

Obserwowalne różnice

Inne

OKRES NIEMOWLĘCY

Jeśli dziecko urodzi się po 28 a przed 36 tygodniem ciąży

Wcześniak

1 miesiąc życia jest okresem przystosowawczym do życia, w nowym, pozamacicznym środowisku.

Noworodek

Do 6 miesiąca cechy funkcjonowania ustroju dziecka i parametry biochemiczne są takie same jak w okresie płodowym. Dziecko pozostaje nadal pod dominującym wpływem hormonów i metabolizmu z tego okresu. 

Związana jest z rozwojem umiejętności panowania nad swoim ciałem. Następuje rozwój psychoruchowy – powiązanie psychiki i motoryki

Już kilkutygodniowe niemowlęta przejawiają różnice w kontaktach z przedmiotami i osobami:

Odgrywają istotną rolę w tworzeniu obrazu własnej osoby

Dzięki bodźcom z własnego ciała, których źródłem jest niezaspokojenie potrzeb, dyskomfort, wrażenia dotykowe kształtują się zalążki poczucia odrębności fizycznej

Faza bierności

Faza ekspansji

Różnice w kontaktach społecznych

Emocje

Ciało

OKRES PONIEMOWLĘCY

Odrębność psychiczna i poczucie własnego ‘Ja’ wiąże się ze zrozumieniem pojęcia stałości przedmiotu oraz rosnącą samodzielnością dziecka, która staje się podstawą poczucia sprawstwa, a więc świadomości że jest się autorem zdarzeń i zmian. Poczucie ‘Ja’ staje się podstawą do budowania wiedzy o sobie samym.

-          Rozpoznawanie siebie w lustrze (18-24 mies. 88 %)

-          Reakcja na własne imię

-          Używanie słowa ja

-          Pęd posiadania – przywłaszczanie innych i bronienie własnych przedmiotów

-          Dziecięcy negatywizm – przeciwstawienie się prośbom i poleceniom dorosłym

‘Ja’

Przejawy

OKRES PRZEDSZKOLNY

Dzięki procesowi identyfikacji dziecko próbuje widzieć, czuć i działać jak znaczące osoby w jego otoczeniu. Pozwala to na spostrzeganie siebie w kategoriach społecznych – w kontekście rodziny itp.

Następuje proces ustalania tożsamości płciowej, a procesy leżące u jej podstawy to: różnicowanie i integracja, obserwacja i naśladowanie, poznanie.

Dziecko jest w stanie w wieku 1 r. ż. rozpoznać obiekty podobne do siebie (pierwotna identyfikacja), a w wieku 3 lat występuje usiłowanie upodobnienia się do modela (wtórna identyfikacja) – dziewczynki identyfikują się z matką, a chłopcy z ojcem.

Pojawia się pojęcie roli płciowej, która jest skutkiem zebranego doświadczenia – nagradzanie za postępowanie zgodne z płcią.

Zdolność do działania zgodnie z oczekiwaniami autorytetów, nawet w sytuacji braku zewnętrznej kontroli. Przejawia się to w powstrzymywaniu się od natychmiastowego reagowania na pobudzenia i planowanie działania.

4 rodzaje powstrzymywania się:

-          od natychmiastowego działania

-          ujawniania emocji

-          szybkiego wyprowadzania wniosków

-          dokonywania wyborów bez rozważenia sytuacji

Związane jest to z kontrolą intensywności swoich emocji (4 r. ż.), planowaniem zadań (4-6 r. ż.), wydłużeniem czasu odpowiedzi (od 5 r. ż.), z odraczaniem gratyfikacji (pod koniec okresu).

Dziecko dzięki tej zdolności potrafi dostosować się do próśb i zaleceń rodziców oraz kulturowych norm bez konieczności zewnętrznej kontroli.

Etapy:

-          Świadomość własnej osoby,

-          Zastanawianie się nad sobą

-          Tworzenie się obrazu w.o. – zestawu przekonań o swoich własnych cechach

Na obraz w.o. składają się: imię, posiadane rzeczy, codzienne zachowania.

Pierwsze opisy w wieku 3;6 zawierające emocje, przekonania i cechy.

Odróżnienie siebie od innych przez używanie zaimków: ‘mój’, ‘twój’ (wytaczanie granic między ‘ja’ i ‘inni’).

Rozróżnienie przez dziecko działań intencjonalnych od przypadkowych (od 2 r. ż. w stosunku do siebie, od 3 r. ż. w stosunku do innych). Pozwala to właściwie ocenić negatywne zachowanie innego dziecka.

Kształtowanie samooceny, czyli zespołu sądów o własnej wartości. Powoduje, że sądy opisowe utrwalają się.

Identyfikacja płci

Samokontrola

Rozwój obrazu własnej osoby

OKRES SZKOLNY

Następuje proces kształtowania świadomości siebie jako podmiotu własnych działań. Związane jest to z gromadzeniem doświadczeń pochodzących z porównania siebie z innymi, siebie w różnych sytuacjach i perspektywach, swoich różnych stanów podczas pełnienia określonej roli.

Podmiot działań

Integrowanie wiedzy o sobie samym z różnych punktów widzenia: jako obserwatora czy uczestnika zdarzenia. Jest to możliwe dzięki:

-          osiągnięciom rozwojowym: tworzenie kategorii, operowania nimi w oderwaniu od konkretnych przedmiotów i treści, odróżnianie źródeł informacji, zainteresowanie przyszłością

-          doświadczeniu zw. z własną aktywnością, wielością zadań, ćwiczenie zadań w różnych relacjach

-          wpływom społecznym: proces socjalizacji, świadome unikanie wpływów społecznych, odróżnianie oczekiwań innych od swoich

-          doświadczeniom wynikającym z przyjaźni: rozwijanie współuczestnictwa, rozwijanie zdolności rozumienia innych reagowanie współczuciem na negatywne stany osób

Własna podmiotowość