poznanie społeczne - blok II.pdf - Psychologia społeczna - msteacher1979

slajdy z wykładów + fragmenty z Wieczorkowska, G. (2007). Kierowanie motywacją; rola myśli i emocji 1

Blok 2. Poznanie społeczne

I. Typy informacji zakodowanej w naszej pamięci .................................................................................. 3

I.1. Elementy pamięci długotrwałej: reprezentacje poznawcze (pojęcia i schematy) .........5

I.2. Pojęcia klasyczne vs naturalne ..............................................................................5

I.3. Prototypowa budowa reprezentacji poznawczych ....................................................7

I.3.1. Schemat jako sieć połączeń ..............................................................................7

I.3.1.A. Przykład: PRZECIERANIE SZLAKU .......................................................7

I.3.2. Rodzaje schematów .........................................................................................8

II. Jak przetwarzamy napływające do nas informacje? ............................................................................ 9

II.1. Rola pamięci semantycznej ...................................................................................9

II.1.1.A. Przykład: ROZMOWA TELEFONICZNA ..............................................11

II.2. Rola pamięci operacyjnej ....................................................................................11

II.2.1.A. Przykład: RADIO ...............................................................................12

II.2.1.B. Przykład: LICZBA SYTUACJI ..............................................................12

III. Model umysłu: Kontrolowane PANDEMONIUM ........................................................................... 13

III.1. Strategie formułowania sądów .............................................................................14

IV. Każdy sąd jest wynikiem porównania........................................................................................... 16

IV.1. Efekt pierwszeństwa/swieżości .......................................................................16

IV.1.1.A. Przykład: INTELIGENTNY – ZAZDROSNY ...........................................16

IV.1.1.B. Przykład: OCENA UCZNIA ..................................................................16

IV.1.2. Efekt świeżości........................................................................................17

IV.2. Efekt zakotwiczenia/kontekstu........................................................................17

IV.2.1.A. Przykład: ONZ ....................................................................................17

IV.2.1.B. Przykład: WARTOŚĆ DOMU ...............................................................17

IV.3. Torowanie jako metoda zmiany zawartości pamięci operacyjnej...................18

IV.3.1.A. Przykład: TOROWANIE EWALUATYWNE ...........................................19

IV.3.1.B. Przykład: TWARZE ............................................................................19

IV.3.1.C. Przykład: UPRZEJMOŚĆ ....................................................................20

IV.4. Efekt kontekstu: asymilacja vs kontrast ..........................................................21

IV.4.1.A. Przykład: WAGA ................................................................................22

IV.4.1.B. Przykład: ZŁE CECHY ........................................................................22

IV.4.1.C. Przykład: ŹLI LUDZIE .........................................................................23

IV.4.1.D. Przykład: STAROŚĆ ...........................................................................24

IV.4.2. Model włączania – wyłączania (por. WD : 305)....................................25

IV.4.2.A. Przykład : Rola przeszłości (Srack i in. 1985) ................................25

IV.4.2.B. Przykład: NIEMIECKI PREZYDENT ...........................................26

IV.4.3. Efekt potwierdzania ( konfirmacji) .........................................................26

IV.4.3.A. Przykład: DIAGNOZA EKSTRAWERSJI ...............................................26

IV.4.3.B. Przykład: TEST OSOBOWOŚCI ..........................................................28

IV.5. Efekt inercji .....................................................................................................29

IV.5.1.A. Przykład: DOBRY STRAŻAK ...............................................................29

IV.5.2. Efekt zbyt wczesnej aktywizacji .............................................................29

IV.5.2.A. Przykład: ZAMAZANA FOTOGRAFIA ..................................................29

IV.5.2.B. Przykład ŚWIADKOWIE 1 ............................................................31

IV.5.2.C. Przykład: ŚWIADKOWIE 2 ...........................................................31

IV.6. Konkurencja o wolne zasoby poznawcze ..............................................................31

slajdy z wykładów + fragmenty z Wieczorkowska, G. (2007). Kierowanie motywacją; rola myśli i emocji 2

IV.7. Procesy automatyczne i kontrolowane ............................................................32

IV.8.1. System analityczny..................................................................................35

IV.8.2. System holistyczny (doświadczeniowy) .................................................36

IV.8.2.A. Przykład: NIEUŚWIADOMIONE PODOBIEŃSTWO ...............................36

IV.8.2.B. Przykład: ZAPACH KAMFORY ............................................................36

IV.8.2.C. Przykład: KOLOR FIOLKI ....................................................................36

IV.8.3. Rola zasobów poznawczych....................................................................37

IV.8.3.A. Przykład: IGNOROWANIE 1 ................................................................37

IV.8.3.B. Przykład: IGNOROWANIE 2 ................................................................38

IV.8.3.C. Przykład: DEPRESYJNI 1 ...................................................................39

IV.8.3.D. Przykład: DEPRESYJNI 2 ...................................................................39

V. Wpływ postaw ukrytych i jawnych na zachowanie ............................................................................. 41

V.1. Badanie postaw jawnych i ukrytych................................................................41

V.1.1. Rola zasobów poznawczych....................................................................42

V.1.1.A. Badanie: CZEKOLADKI ......................................................................42

VI. Kontrola mentalna ........................................................................................................................ 43

VI.1. Gdy nie chcemy myśleć o... Efekty paradoksalne...........................................44

VI.1.1.A. Przykład: BIAŁE NIEDŹWIEDZIE .........................................................44

VI.1.1.B. Przykład: STEREOTYP STAROŚCI .....................................................45

VI.1.1.C. Przykład: SEKSIZM ............................................................................45

VI.2. Dwuprocesualny model kontrolowania myśli.................................................45

VI.2.1.A. Przykład: NASTRÓJ ...........................................................................46

VI.3. Efekt sprężyny.................................................................................................46

VI.3.1.A. Przykład: STEREOTYP SKINA ............................................................47

VI.4. Strategie kontroli mentalnej. Efekty paradoksalne .........................................47

VII. Kontrola własnego zachowania (samokontrola) ........................................................................... 49

VII.1. Skuteczność blokowania .............................................................................49

VII.1.1. Samodyscyplina ......................................................................................49

VII.1.2. Monitorowanie zachowania ....................................................................50

VII.1.3. Blokowanie jest zasobożerne ..................................................................50

VII.1.4. Siła blokowanego procesu.......................................................................50

VII.2. Koszty samokontroli ...................................................................................51

VII.2.1.A. Przykład: AUTOPREZENTACJA .................................................51

VII.2.1.B. Przykład: POZIOM CUKRU ..........................................................51

VII.3. Problemy z rozpoczynaniem .......................................................................52

VII.3.1.A. Przykład: WIGILIA ..............................................................................52

VII.3.1.B. Przykład: BADANIE PIERSI .........................................................52

VII.3.1.C. Przykład: GIMNASTYKA .............................................................52

VII.4. Odwlekanie..................................................................................................52

VII.5. Przewidywanie przyszłości ( slajdy do pliku dźwiękowego).....................53

VII.5.1.A. Przykład : UDANY DZIEŃ (Liebermann & Troppe) ...................54

VII.5.2. Rzeczywistość przede wszystkim ...........................................................55

VII.5.3. Porównania..............................................................................................55

VII.5.4. Wyobrażanie sobie upływu czasu ...........................................................55

slajdy z wykładów + fragmenty z Wieczorkowska, G. (2007). Kierowanie motywacją; rola myśli i emocji 3

„Pan Bóg przegonił chaos ze wszechświata. Ustalił rodzaje, podzielił gatunki. Wówczas

chaos schronił się w naszym wnętrzu. I powoli wylewał się z niego, zagarniając świat na nowo”.

/Julia Hartwig „Powrót”/

Nie dostaliśmy instrukcji obsługi do posługiwania się tym niewątpliwie skomplikowanym

narzędziem, jakim jest nasz umysł. Mimo olbrzymiego postępu związanego z

neuroobrazowaniem mózgu, daleko nam do zrozumienia tego, jak działa nasz umysł. Wiemy o

wiele więcej niż 20 lat temu, ale nasza wiedza nadal spełnia raczej funkcję – jak określił to jeden

z filozofów – „dźwigni wyobraźni”. W tym rozdziale przedstawimy wyobrażane przez naukowców

hipotetyczne modele działania naszego umysłu, które pozwalają nam zrozumieć dane

empiryczne. Nie będziemy się zajmować mózgowymi odpowiednikami elementów tych modeli.

Nie jesteśmy neuropsychologami i nie to jest przedmiotem naszego zainteresowania. Chcemy

jedynie wskazać możliwe wyjaśnienia reguł, jakimi rządzą się pojawiające się w naszych głowach

myśli i uczucia.

O tym, jak bogata jest nasza wiedza, przekonują się badacze sztucznej inteligencji,

którzy próbują zakodować ją do pamięci komputera. Komputer nie zrozumie, że zdanie: „lubię

jabłka” nie oznacza, że lubię na nie patrzeć (choć w pewnym kontekście może mieć takie

znaczenie), ale dotyczy jedzenia. Dla człowieka znaczenie jedzenia jest domyślne (defaultowe,

startowe). Opcja domyślna działa tak jak te zadeklarowane w programach komputerowych (jeżeli

nie zadeklarujemy inaczej, to właśnie te opcje zostaną włączone).

Wiedza nabyta w warunkach naturalnych (poprzez naśladowanie innych, metodą prób i

błędów) wydaje się być łatwa do pozyskania, ale nabywana jest bardzo długo – w odróżnieniu od

wiedzy szkolnej, której przyswojenie wymaga większego wysiłku, ale jest możliwe w dużo

krótszym czasie.

I. Typy informacji zakodowanej w naszej pamięci

Abyśmy mogli dokonywać późniejszych wyborów, musimy nauczyć się (zapamiętać), że np.

lody nam nie służą – informacja ta musi być przechowana w pamięci i wydobyta w chwili, gdy

ktoś nas będzie namawiał do ich zjedzenia. Codziennie jesteśmy bombardowani tysiącem

informacji. Jak je przetwarzamy? Wszystkie modele funkcjonowania umysłu zakładają istnienie

pamięci – „urządzenia” służącego do przechowywania i przetwarzania informacji, które

uzyskujemy w wyniku obserwowania otoczenia i nas samych. Jest to system odpowiedzialny za

trzy procesy poznawcze: 1) rejestrowanie (zapamiętywanie); 2) przechowywanie; 3)

wydobywanie (odtwarzanie) informacji. Dla naszych potrzeb wystarczające będzie wyróżnienie

trzech rodzajów pamięci: 1) sensorycznej i krótkotrwałej, 2) operacyjnej i 3) długotrwałej.

Pamięć krótkotrwała przyrównywana jest do notesu, w którym zapisuje się jakieś cyfry.

Wszelkie szczegóły zatrzymuje się w pamięci tak długo, jak jest to konieczne do wykonania danej

czynności. Potem niepotrzebne wiadomości całkowicie z niej ulatują. Aby przetrwać dłużej,

muszą przykuć naszą uwagę (np. być nowe, głośne, cudowne, przerażające). Informacje są

filtrowane pod kątem ich znaczenia, a nie tylko fizycznej siły bodźca. Możemy ignorować hałas w

ciągu dnia, ale reagować bardzo silnie na szmer usłyszany wieczorem po obejrzeniu thrillera,

który uświadomił nam, że w ciemnym pokoju może czaić się włamywacz. Niewiele informacji

mieści się w pamięci krótkotrwałej. Ustalono, że jest to 7 plus/minus 2 jednostki. Dzięki

powiązaniom z już istniejącymi informacjami, mózg nieustannie rejestruje nowe zapisy. Może to

zapoczątkować proces osiadania informacji w pamięci długotrwałej.

Docierające do nas informacje znacznie przekraczają nasze możliwości ich

przetworzenia – muszą zostać przefiltrowane. Aby inteligentny filtr (tzn. odczytujący znaczenie

informacji) mógł działać, musi być połączony z tymi częściami naszego umysłu, które rozumieją

(rozpoznają) znaczenie. Znaczenia magazynowane są w części semantycznej pamięci

długotrwałej . Mając dostęp do całości zasobów doświadczeń, upodobań i celów, filtr

przeszukuje masę wrażeń zmysłowych, które docierają do niego w każdym momencie i

natychmiast jedne akceptuje, a inne odrzuca. Odbywa się to w pamięci operacyjnej .

slajdy z wykładów + fragmenty z Wieczorkowska, G. (2007). Kierowanie motywacją; rola myśli i emocji 4

Szczególnie interesująca jest ta część pamięci operacyjnej, która jest podświetlona przez

naszą świadomą uwagę. To, co w danej chwili mamy na myśli, co sobie „uprzytamniamy”, to nasz

ekran świadomości. Zawartość tego ekranu zmienia się szybko, jest ulotna. Uświadomienie

sobie danej treści można sobie wyobrażać jako podświetlenie części informacji zawartych w

pamięci operacyjnej. Na ekranie świadomości pojawiają się informacje już przebrane,

uporządkowane, przygotowane. I cały ten proces trwa ułamek sekundy. Świadomość uległaby

„zatkaniu”, gdyby strumień informacji, który do niej dociera, nie był uprzednio drastycznie

zredukowany.

Są różne podziały pamięci – dla nas najważniejszy jest podział ze względu na czas

przechowywania informacji i pojemność, przedstawiony w tabeli poniżej:

Czas

przechowywania

informacji

Nazwa

Pojemność

Długi

Pamięć długotrwała

Nieograniczona

Krótki

Pamięć krótkotrwała

Ograniczona

Pamięć operacyjna

Ograniczona

W odróżnieniu od niektórych psychologów poznawczych, którzy utożsamiają pamięć

operacyjną z pamięcią krótkotrwałą (tym, co pamiętamy do 20 sekund) – wyróżniając dodatkowo

pamięć sensoryczną (do 100 milisekund), dla nas celowe jest rozróżnienie między systemem

zapisu dochodzących informacji (pamięć krótkotrwała) a systemem, w którym dokonuje się

operacji na informacjach (pamięć operacyjna).

W pamięci operacyjnej informacje mogą być przechowywane nawet parę dni, jak wtedy,

gdy nie wyłączamy naszego komputera, tylko przełączamy go w stan hibernacji (stand–by) i np.

przez parę dni utrzymujemy w pamięci dane do ostatnio wykonywanego/niezakończonego

zadania).

Zatrzymajmy się chwilę nad strukturą pamięci długotrwałej. Nasz umysł przechowuje

znajome obrazy: miejsc, osób, przedmiotów. Wystarczy, że zobaczymy fragment obrazu lub

nawet zatarte kontury, by przypomnieć sobie całość. W pamięci długotrwałej (LTM) możemy

wyróżnić: część deklaratywną (możemy zadeklarować to, co pamiętamy, jest to dostępne w

świadomości) i niedeklaratywną . Pamięć deklaratywna nazywana jest też pamięcią jawną,

pamięć niedeklaratywna – utajoną (implicit memory). W deklaratywnej części pamięci

długotrwałej można wyróżnić dwie części: 1) semantyczną i 2) epizodyczną . Ta pierwsza

zawiera wiedzę uogólnioną, np. o tym, jak wyglądają typowe przyjęcia ze szwedzkim stołem.

Druga dotyczy konkretnych informacji, np. wspomnień z ostatniego przyjęcia. Reprezentacja

epizodyczna jest więc faktograficzna i autobiograficzna. W większości reprezentacji poznawczych

zawarte są elementy semantyczne i epizodyczne.

Elementy semantyczne są przechowywane dłużej niż epizodyczne. Pamiętamy, co

oznacza określenie „szwedzki stół”, ale nie pamiętamy, kiedy i w jakich okolicznościach się o tym

po raz pierwszy dowiedzieliśmy. W niedeklaratywnej części pamięci długotrwałej zawarta jest

pamięć proceduralna (w tym pamięć umiejętności), a także związki między różnymi pojęciami

nabyte za pomocą warunkowania klasycznego lub instrumentalnego. Odpowiadając na pytanie:

„Ile kalorii ma baton czekoladowy?”, odwołamy się do pamięci semantycznej, zaś na pytanie o to,

co zjedliśmy wczoraj na przyjęciu, będziemy korzystać z pamięci epizodycznej. Umiejętność

kupienia batonu w automacie to część wiedzy (pamięci) proceduralnej, chociaż instrukcja będzie

składnikiem wiedzy semantycznej. Nieuświadomione unikanie gorzkiej czekolady może być

składnikiem pamięci niedeklaratywnej (utajonej).

slajdy z wykładów + fragmenty z Wieczorkowska, G. (2007). Kierowanie motywacją; rola myśli i emocji 5

Pamięć deklaratywna

(jawna, łatwa do uświadomienia)

Pamięć niedeklaratywna

(utajona, trudna do uświadomienia)

Fakty – wiedza

ogólna

(pamięć

semantyczna)

Osobiste

doświadczenie

(pamięć epizodyczna)

Umiejętności –

ruchowe i poznawcze

(pamięć

proceduralna)

Związki między

reprezentacjami

(efekty warunkowania

klasycznego

i instrumentalnego)

I.1. Elementy pamięci długotrwałej: reprezentacje poznawcze (pojęcia i schematy)I

Jedną z podstawowych zdolności naszego umysłu jest kategoryzowanie doświadczeń.

Tworzymy pojęcia, identyfikując te właściwości, które są wspólne klasie obiektów lub idei. Proces

ten jest elementem dążenia umysłu do ekonomii poznawczej – minimalizacji czasu i wysiłku

przetwarzania, jeśli tylko jest to możliwe. Podstawowymi elementami podlegającymi

przetwarzaniu są reprezentacje poznawcze. Są to porcje powiązanych ze sobą informacji.

Reprezentacje poznawcze mogą być przetwarzane przez nasz umysł bez

uwzględniania ich części składowych . Wyobraźmy sobie sytuację, gdy ktoś ze zdjęć naszych

znajomych wyciął ich nosy, a potem kazał nam rozpoznać, do kogo dany nos należy. Nos jest

prostszym bodźcem niż cała twarz, ale dla nas jest to zadanie trudniejsze niż rozpoznanie całej

twarzy. Konorski określa to jako pozorną prostotę bodźców prostych . Proste bodźce, które nie

należą do naszego „naturalnego repertuaru doświadczeń”, sprawiają nam dużo kłopotów. W

większości reprezentacji poznawczych zawarte są elementy semantyczne i epizodyczne. Nasz

umysł musi działać, opierając się na uogólnieniach . Nie ma sposobu, by tego uniknąć.

Przejawiamy silną tendencję do porządkowania świata. Każdy z nas ma na przykład skłonność

do stereotypowego (bo ignorującego różnice) dzielenia ludzi na kategorie. Jak obrazowo określił

to Allport: „życie jest zbyt krótkie, aby różnicować”.

Reprezentacje poznawcze (podstawowe elementy podlegające przetwarzaniu) różnią się

stopniem złożoności. Możemy wyróżnić reprezentacje proste – takie jak pojęcia czy

wyobrażenia. Reprezentacje złożone to np. sądy, które się składają z pojęć i prostych relacji

między nimi. Warto pamiętać o różnych typach sądów przedstawionych w tabeli poniżej.

Typy sądów i

Kryterium oceny sądu

Przykład

Deskryptywne

Prawda – fałsz

X waży 106 kg

Ewaluatywne

Dobry – zły

X jest atrakcyjny

Preskryptywne (nakazująco –

zakazujące)

Pożądany – niepożądany

X powinien schudnąć

Bardziej rozbudowane reprezentacje nazywane są schematami poznawczymi , które

omówimy w dalszej części rozdziału.

I.2. Pojęcia klasyczne vs naturalne

Pojęcia pozwalają nam opisywać różne obiekty. Grupują one powiązane ze sobą obiekty,

nazywane desygnatami pojęcia, w szczególny sposób. Oglądając zbiór czworokątów na rysunku

2.1, powiemy, że tylko figura A jest kwadratem – innymi słowy jest desygnatem pojęcia

KWADRAT, ponieważ spełnia warunki konieczne i wystarczające: wszystkie 4 boki i kąty są

równe.

I Z przykrością musimy stwierdzić, że język wykorzystywany przez psychologów do opisu umysłu zawiera wiele

synonimów. Są nimi terminy: schematy, reprezentacje poznawcze (umysłowe, mentalne), pojęcia opisujące

kategorie obiektów, struktury poznawcze -- które mogą być używane zamiennie.

poznanie społeczne - blok II.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: