o przywiazaniu Ainsworth_i_Bowlby_rtf.pdf

Etologiczne podejļcie do rozwoju osobowoļci 1

Mary D. Slater Ainsworth

University of Virginia

John Bowlby

Tavistock Clinic, London, England

Jest to historyczny opis wspþpracy Johna Bowlby'ego i Mary Salter Ainsworth w pracach

badawczych i teoretycznych nad teoria przywiĢzania. RozpoczynajĢc od ich oddzielnych prb zrozumienia

rozwoju osobowoĻci, zanim Ainsworth doþĢczyþa do zespoþu badawczego Bowlby'ego w londyıskiej klinice

Tavistock na 4 lata, okreĻla on Ņrdþo etologicznego podejĻcia, ktre przyjħli. Po opuszczeniu przez

Ainsworth Londynu, jej badania w Ugandzie i w Baltimore staþy siħ empirycznym potwierdzeniem

teoretycznych koncepcji Bowlby'ego. Ten artykuþ ukazuje, jak ich wkþad do teorii i badaı nad przywiĢzaniem

integrowaþ ich we wspþpracy, ktra trwaþa przez 40 lat pomimo dzielĢcej ich odlegþoĻci.

WyrŇniajĢca cechĢ teorii przywiĢzania, ktrĢ wsplnie przyjħliĻmy jest to iŇ stanowi ona

etologiczne podejĻcie do rozwoju osobowoĻci. WspþpracowaliĻmy dþugo i owocnie w poszukiwaniu

podejĻcia. W tym artykule chcemy przedstawię krtki, historyczny opis poczĢtkowo oddzielnych ale

zgodnych poszukiwaı, ktre przerodziþy siħ ostatecznie w partnerstwo, i jak nasze dokonania splataþy siħ w

toku rozwoju etologicznie zorientowanej teorii przywiĢzania i przedmiotu badaı, ktre wyrastaþy z teorii i

sþuŇyþy jej rozwiniħciu i opracowaniu.

Przed rokiem 1950

Jeszcze przed rozpoczħciem staŇu podyplomowego, kaŇde z nas Ňywo interesowaþo siħ rozwojem

osobowoĻci kluczowĢ w nim rolĢ wczesnych interakcji pomiħdzy dzieęmi i rodzicami. W przypadku

Bowlby'ego byþo to zainicjowane w czasie pracy jako wolontariusz w szkole z internatem dla dzieci

nieprzystosowanych, ktra miaþa miejsce po ukoıczeniu przeddyplomowych studiw medycznych na

Uniwersytecie Cambridge. Dwoje dzieci zrobiþo na nim szczeglne wraŇenie. Jednym z nich byþ

odizolowany, pozbawiony emocji mþodociany (isolated affectionless adolescent), ktry nigdy nie zaznaþ

stabilnych stosunkw z matkĢ. Drugi byþ lħkowym dzieckiem, ktre podĢŇaþo za Bowlby'm jak cieı. W duŇej

mierze z powodu tych dwojga dzieci Bowlby zdecydowaþ siħ na kontynuowanie studiw medycznych

zamiarem specjalizowania siħ w dzieciħcej psychiatrii i psychoterapii i zostaþ przyjħty jako student na

trening psychoanalityczny. Od poczĢtku treningu byþ przekonany, Ňe psychoanalitycy w swoim

1 Ainsworth, M. D. Slater, Bowlby, J. (1991). An ethological approach to personality devel;opment.

American Psychologist, 46 (4), 333-341. Tþumaczenie: Anna Brzeziıska i Anna Kobylaıska.

zaabsorbowaniu Ļwiatem fantazji dziecka, za maþo uwagi poĻwiħcali rzeczywistym wydarzeniom w jego

realnym Ňyciu. Jego doĻwiadczenia w London Child Guidance Clinic przekonaþy go o znaczĢcej roli

interakcji z rodzicami w rozwoju osobowoĻci dziecka i o wpþywie jaki na te interakcje miaþy wczesne

doĻwiadczenia rodzicw dziecka z kolei z ich rodzicami. Jego pierwsze systematyczne badania rozpoczħþy

siħ rwnieŇ w London Child Guidance Clinic, gdzie porwnywaþ 44 mþodocianych zþodziei z kontrolnĢ grupĢ

i wykazaþ, Ňe doĻwiadczenie dþugotrwaþej separacji od matki lub brak opieki macierzyıskiej byþy znacznie

czħstsze wĻrd zþodziei niŇ w grupie kontrolnej, i Ňe takie doĻwiadczenia szczeglnie dotyczyþy dzieci

zdiagnozowanych jako pozbawione emocji (affectionless).

Wybuch wojny w 1939 roku przerwaþ karierħ BowlbyÓego jako psychiatry dzieciħcego, ale dostarczyþ

mu uŇytecznego doĻwiadczenia badawczego zwiĢzanego z selekcjĢ oficerw oraz nowych sympatycznych

znajomych, z ktrych niektrzy po wojnie poþĢczyli siħ by zorganizowaę klinikħ Tavistock. Krtko potem

klinika ta staþa siħ czħĻciĢ Paıstwowej SþuŇby Zdrowia (National Health Service) i Bowlby sþuŇyþ jako

peþnoetatowy konsultant psychiatryczny oraz jako dyrektor Wydziaþu dla Dzieci i Rodzicw. Tam rwnieŇ

podjĢþ wĢtki swoich klinicznych i badawczych zainteresowaı. Niestety, ukierunkowanie zainteresowaı

czħĻci personelu na orientacji M. Klein sprawiþo, Ňe wykorzystanie klinicznych przypadkw do rodzaju

badaı jakie chciaþ podjĢę Bowlby, byþo trudne. Stworzyþ on swj wþasny zespþ badawczy, ktry rozpoczĢþ

dziaþalnoĻę w 1948 roku. Przekonany o waŇnoĻci doĻwiadczeı rzeczywistego Ňycia w przebiegu rozwoju

dziecka, zdecydowaþ siħ skupię na efektach wczesnej separacji z matkĢ, poniewaŇ separacja jest

wydarzeniem udokumentowanym, inaczej niŇ nieprawidþowe interakcje rodzinne dla ktrych w tym czasie

nie byþo odpowiednich dokumentacji.

Czþonkowie zespoþu badawczego rozpoczħli dwa projekty badawcze - jeden retrospektywny, drugi

perspektywiczny. Projekt retrospektywny obejmowaþ badania dþugofalowe (follow- up study) 66 dzieci w

wieku szkolnym, ktre doĻwiadczyþy rozþĢki z rodzicami z powodu pobytu w sanatorium przeciwgruŅliczym

w okresie od pierwszego do czwartego roku Ňycia, ktre pŅniej wrciþy o domu.

Projekt perspektywiczny zostaþ podjħty jednoosobowo przez Jamesa Robertsona, wwczas

pracownika socjalnego, ktry praktykowaþ w Ňþobku wojennym Anny Freud. Robertson obserwowaþ

zachowanie maþych dzieci poddanych separacji w trzech rŇnych ukþadach instytucjonalnych. Tam, gdzie to

byþo moŇliwe, obserwowaþ zachowanie dzieci w inercji z rodzicami w domu, zarwno przed separacjĢ jak i

po powrocie do rodzicw.

Sam Bowlby podjĢþ trzeci projekt, w odpowiedzi ĺwiatowej Organizacji Zdrowia (WHO), o

przygotowanie raportu o tym co wiadomo o losie dzieci pozbawionych rodzin. Ta proĻba skþoniþa go do

przeczytania caþej dostħpnej literatury na temat separacji i braku opieki macierzyıskiej i do wielu podrŇy w

celu ustalenia, co zostaþo zrobione gdzie indziej w sprawie dzieci bez matek. Ten raport zostaþ

opublikowany zarwno przez WHO jako monografia zatytuþowana Ð Opieka Macierzyıska i Zdrowie

PsychiczneÑ (Bowlby, 1951) jak i w popularnym wydawnictwie ÐPenguinÑ pod tytuþem ÐOpieka nad

Dzieckiem i Rozwj MiþoĻciÑ (Bowlby & Ainsworth, 1965).

Cofnijmy siħ teraz do poczĢtkw kariery Ainsworth. Rozpoczħþa ona przeddyplomowy kurs

psychologii na Uniwersytecie w Toronto majĢc (jak wielu innych) nadziejħ zrozumieę, jak staþa siħ tym

czþowiekiem jakim byþa i jaki zwiĢzek mieli z tym jej rodzice. Interesowaþ jĢ caþy, szeroki wachlarz

dostħpnych jej kursw ale dwa w szczeglnoĻci. Jednym byþa eksperymentalna grupa S.N.F. ChantÓa, w

ktrej dowiedziaþa siħ, jak fascynujĢcym zajħciem jest praca badawcza. Drugim prowadzona przez

Willliama E. Blatza grupa skoncentrowana wokþ jego nowo sformuþowanej teorii bezpieczeıstwa jako

prby podejĻcia do zrozumienia rozwoju osobowoĻci. Po uzyskaniu dyplomu Ainsworth kontynuowaþa

studia podyplomowe na Uniwersytecie Toronto i byþa zachwycona, kiedy Blatz zaproponowaþ jej by oparþa

swojĢ pracħ badawczĢ na jego teorii bezpieczeıstwa.

PoniewaŇ wykorzystaþa ona niektre najwaŇniejsze tezy jego teorii bezpieczeıstwa do swojej teorii

przywiĢzania, wydaje siħ wþaĻciwe powiedzieę w tym miejscu parħ sþw na temat tej teorii (Blatz, 1966).

Bezpieczeıstwo (security), jak sugeruje þaciıskie pochodzenie tego sþowa sine- cura oznacza - Ðbez opieki,

bez uwagiÑ lub Ðbez niepokojuÑ zgodnie z teoriĢ Blatza, istnieje kilka rodzajw bezpieczeıstwa, z ktrych

pierwszym, ktry pojawia siħ w rozwoju jest to co nazywamy Ð niedojrzaþym zaleŇnym bezpieczeıstwemÑ

(immature depend security). Niemowlħta i w malejĢcym stopniu maþe dzieci, czujĢ siħ bezpiecznie tylko

wwczas, jeĻli mogĢ polegaę na tym, Ňe rodzice zaopiekujĢ siħ nimi i przejmĢ odpowiedzialnoĻę za

konsekwencje ich zachowania. Dzieciħca dĢŇnoĻę do zmiany prowadzi je do zaciekawienia otaczajĢcym

Ļwiatem, do jego eksplorowania i poznawania. Ale nauka wiĢŇe siħ z niebezpieczeıstwem. Kiedy dzieci

majĢ trudnoĻci w poznawaniu lub wystraszĢ siħ w czasie eksplorowania czujĢ siħ mimo wszystko

bezpieczne, jeĻli mogĢ siħ schronię u rodzicw, ufne, Ňe otrzymajĢ pociechħ i uspokojenie. Dlatego

osiĢgalnoĻę rodzicw jest dla dziecka bezpiecznĢ podstawĢ (secure base) w oparciu o ktrĢ moŇe ono

eksplorowaę i uczyę siħ.

Z czasem, kiedy dzieci stopniowo zdobywajĢ wiedzħ o Ļwiecie i umiejħtnoĻci radzenia sobie w nim,

mogĢ w coraz wiħkszym stopniu polegaę na sobie i w ten sposb nabywajĢ stopniowo zwiħkszajĢcych siħ

podstaw dla niezaleŇnego bezpieczeıstwa (independent security). Zgodnie z teoriĢ Blatza, do czasu

osiĢgniħcia dojrzaþoĻci, czþowiek powinien byę caþkowicie uniezaleŇniony od rodzicw. Blatz uwaŇaþ kaŇdĢ

znaczniejszĢ kontynuacjħ zaleŇnoĻci od rodzicw jako niepoŇĢdanĢ. Ale nie moŇna osiĢgnĢę poczucia

bezpieczeıstwa wyþĢcznie na bazie swojej niezaleŇnej wiedzy i umiejħtnoĻci. Aby byę bezpiecznym,

czþowiek musi uzupeþniaę dojrzaþym, zaleŇnym bezpieczeıstwem (mature dependent security) kaŇdy

stopieı niezaleŇnego bezpieczeıstwa, jaki udaþo mu siħ osiĢgnĢę. Blatz myĻlaþ tu o tych pojawiajĢcych siħ

wzajemnych relacjach dawania i brania z innymi osobami z tego samego pokolenia - relacjach, w ktrych

kaŇdy z partnerw, na bazie swojej wiedzy i umiejħtnoĻci moŇe stanowię bezpiecznĢ podstawħ dla innych.

Blatz przyznawaþ rwnieŇ, ze mechanizmy obronne ( nazywaþ je Ļrodkami zastħpczymi - (deputy agents)

mogĢ czasowo zapewnię poczucie bezpieczeıstwa ale nie oddziaþujĢ na Ņrdþo braku bezpieczeıstwa - tak

jak znieczulenie bolĢcego zħba.

Do swojej rozprawy naukowej Ainsworth (wwczas Salter, 1940) skonstruowaþa 2 skale (self -

report, paper- pencil scale) do samodzielnej oceny poziomu, do jakiego dana osoba raczej ma poczucie

bezpieczeıstwa niŇ nie ma. Pierwsza dotyczyþa relacji z rodzicami, druga z przyjaciþmi. Razem skale te

miaþy wskazywaę, do jakiego stopnia poczucie bezpieczeıstwa badanego opieraþo siħ na niedojrzaþej

zaleŇnoĻci od rodzicw, niezaleŇnoĻci, dojrzaþych relacji zaleŇnoĻci z rwieĻnikami czy tez na

pseudopodobieıstwie mechanizmw obronnych. RŇnice indywidualne byþy okreĻlane w terminach wzorw

wynikw - sposb klasyfikacji wynikw, dla ktrego znalazþa zastosowanie znacznie pŅniej. Badanymi byli

studenci trzeciego roku, dla kaŇdego z ktrych osiĢgalna byþa autobiografia dla sprawdzenia ich

wiarygodnoĻci.

PrzewidujĢc jej pŅniejszĢ ocenħ w Ļwietle przyszþych doĻwiadczeı, Ainsworth doszþa do wniosku,

Ňe teoria bezpieczeıstwa Blatza nie braþa dostatecznie pod uwagħ procesw obronnych. OdrzucajĢc teoriħ

procesw nieĻwiadomych Freuda, Blatz utrzymywaþ, Ňe tylko Ļwiadome procesy miaþy jakiekolwiek

znaczenie dla rozwoju osobowoĻci. To byþ jedyny aspekt jego teorii, ktrego Ainsworth nie przyjħþa.

Ponadto staþo siħ dla niej oczywiste, Ňe z jej metodĢ samooceny (paper - pencil scale) jest prawie

niemoŇliwe dokþadne okreĻlenie, jak dalece procesy obronne zamazaþy wyniki na skali bezpieczeıstwa.

JednakŇe gþwne wnioski z jej rozprawy potwierdziþy teoriħ bezpieczeıstwa w obowiĢzujĢce wwczas

formie i podtrzymaþy jej entuzjazm dla niej.

UzyskujĢc stopieı naukowy w 1939 r. Ainsworth miaþa nadziejħ kontynuowaę badania z Blatzem

nad bezpieczeıstwem. Szukaþa i otrzymaþa etat na wydziale. Ich zamierzenia badawcze przerwaþ wybuch

wojny trzy miesiĢce pŅniej. Blatz jak i wiħkszoĻę wspþpracownikw z jego wydziaþu wkrtce wyjechaþ do

prac zwiĢzanych z wojnĢ. Ainsworth kontynuowaþa nauczanie do 1942 roku, kiedy to wstĢpiþa do nowo

powstaþych Oddziaþw Bojowych Armii Kanadyjskiej, gdzie zostaþa przydzielona do selekcji personelu. Po

wyzwoleniu spħdziþa rok jako inspektor d/s rehabilitacji Kobiet na Wydziale do Spraw Weteranw

Wojennych. W 1946 r. SzczħĻliwie powrciþa na Uniwersytet w Toronto jako docent psychologii.

W czasie jej pracy podczas wojny rozwinħþa zainteresowania klinicznĢ ocenĢ i wybraþa jĢ jako

obszar swojej akademickiej specjalizacji. Skoncentrowaþa siħ na technikach projekcyjnych, gþwnie

Roschacha, ktre opanowaþa w czasie warsztatw kierowanych przez Bruno Klopfera. To zaowocowaþo

wspþautorstwem podrħcznika techniki Roschacha (Klopfer, Ainsworth, Klopfer & Holt, 1954). Zdobyþa

doĻwiadczenie praktyczne w ocenie klinicznej jako wolontariusza w szpitalu dla weteranw i, jak to

wczeĻniej zaplanowaþa, wspþkierowaþa badaniami z Blatzem w kierunku przyszþych ocen bezpieczeıstwa.

W 1950 roku opuĻciþa uniwersytet w Toronto, poĻlubiwszy Leonarda Ainswortha, czþonka zespoþu

do badaı nad bezpieczeıstwem, ktry zostaþ zakwalifikowany na studia doktorancie na Uniwersytecie

Londyıskim. Jako bezrobotna, zostaþa nakþoniona przez Edith Mercer, przyjaciþkħ, ktrĢ poznaþa w czasie

wojny, by odpowiedziaþa na ogþoszenie w Times Educational Supplement. Poszukiwano badacza

rozwojowego biegþego w technikach projekcyjnych do prac nad badaniami kliniki w Tavistoc nad wpþywem

separacji od matki we wczesnym dzieciıstwie na rozwj osobowoĻci. Dostaþa tħ pracħ i to zmieniþo jej

karierħ badawczĢ jednoczeĻnie wykorzystujĢc jej wczeĻniejsze wĢtki.

1950 - 1954

Bowlby wþaĻnie ukoıczyþ swj raport dla WHO, kiedy Ainsworth doþĢczyþa do jego zespoþu.

Ainsworth tak jak Bowlby, byþa pod wraŇeniem ujemnego wpþywu na rozwj braku interakcji z osobĢ matki,

kiedy niemowlħta i maþe dzieci spħdzaþy dþuŇsze okresy odseparowane od niej. WþĢczyþa siħ rwnieŇ w

prace zespoþu nad analizĢ danych uzyskanych z dwch innych projektw badawczych. Byþo jasne, Ňe

bogatsze dane pochodzĢ z badaı dþugofalowych. BezpoĻrednia obserwacja w Ļrodowisku naturalnym

dziecka wykazaþa, jak maþe dziecko przechodzi z poczĢtkowo gwaþtownego protestu bezpoĻrednio po

oddzieleniu od matki, do rozpaczy i w koıcu do odizolowania, szczeglnie jeĻli separacja trwaþa tydzieı lub

dþuŇej. W czasie ponownego spotkania byþo oczywiste, Ňe wiħŅ dziecka z matkĢ nie zniknħþa, ale przybraþa

lħkowy charakter. W przypadkach, w ktrych odizolowanie trwaþo pomimo poþĢczenia z matkĢ, mogþo

wystĢpię zakþcenie wiħzi nawet jeĻli byþo to zamaskowane przez mechanizmy obronne. Analiza wywiadw

przeprowadzanych z pracownikami socjalnymi sanatorium wykazaþa, Ňe brak poczucia bezpieczeıstwa

zwiĢzku dziecka z matkĢ trwaþ przez kilka lat od doĻwiadczenia, z bardzo nielicznymi przypadkami

utrzymujĢcego siħ stanu pozbawionego emocji wycofania ( affectionless detachment) ( Bowlby, Ainsworth,

Boston & Rosenbluth, 1956).

W tym czasie Jimmy Robertson (1952) nakrħciþ film ÐDwulatek idzie do szpitalaÑ dla zilustrowania

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: