Historia miecza.pdf

Młody Technik Historia miecza Marzec 2001

Weszliśmy w XXI wiek, nieomal, co dzień dowiadujemy się o technicznych nowościach i

coraz bardziej skomplikowanych i śmiałych technologiach. Wszystkie one mają za zadanie

usprawnienie naszego życia, aby stało się ono wygodne i bezpieczne. Prawie wszystkie,

bowiem równie szybki postęp widać w wymyślaniu coraz to nowych i wymyślnych środków

pozbawiania życia. Broń, bo o niej mowa, jest tak stara jak stara jest ludzkość. Cała nasza

historia, to historia miecza i tarczy.

Różnie były przez wieki nazywane i różne przyjmowały kształty, lecz zawsze miały za cel

zadawać ciosy i bronić przed nimi. Do jej produkcji używano najnowszych technologii i

najlepszych materiałów, a wykonawcy byli mistrzami w swoim fachu. Niekiedy z

funkcjonalnego narzędzia zaczęła przekształcać się w dzieło sztuki, pielęgnowane i

przekazywane z pokolenia na pokolenie. Jednak w większości przypadków była zużywane w

ćwiczeniach i walce, a także starzała się i była wymieniana na nową, co powodowało

nieustający popyt na wyroby mistrzów płatnerskich. Broń, szczególnie w średniowieczu,

zaczęła pełnić rolę symbolu stanu, z jakiego wywodził się jej właściciel.

Miecz mógł nosić tylko szlachcic, co miało swoje odbicie nawet w przypadku narzędzi

katowskich. Tylko szlachetnie urodzony mógł zostać ścięty mieczem. Miecz był symbolem

władzy i siły. Nadawano mu imiona i opiewano w eposach, Scyzoryk, Zerwikaptur czy

Szczerbiec, Escalibur i Durandal to tylko te bardziej znane z historii i literatury polskiej i

zagranicznej. Przeciwieństwem miecza była tarcza, na niej skupiał się impet zadanych ciosów.

Także o nich wspominano w pieśniach bardów, jak choćby tarcza Galahada, Rycerza bez

Skazy z legendy o królu Arturze. Na białym polu tej tarczy widnieć miał czerwony krzyż

naznaczony krwią Józefa z Arymatei. Podobnie jak było z mieczem tak i tarcza w

średniowieczu zaczęła pełnić oprócz roli ochrony właściciela także jego znak rozpoznawczy,

a to dzięki herbowi wymalowanemu na niej. Uzupełnieniem tych dwóch atrybutów

wojownika były topór, włócznia, pancerz, hełm i wiele innych rodzajów broni i uzbrojenia

ochronnego, także one na przestrzeni dziejów rozwijały się i zmieniały wraz z wymogami

pola walki.

Jako, że bronioznawstwo jest tematem rozległym i skomplikowanym, ja w kolejnych

odcinkach cyklu poprzestanę na pokazaniu, jaką drogę przez wieki przeszły broń biała sieczna

oraz uzbrojenie ochronne.

Badania nad historią uzbrojenia napotykają wiele trudności. Związane jest to z niedostateczną

ilością okazów z różnych epok. Wiąże się to z wspomnianą wcześniej dość płynną wymianą

broni starej, zniszczonej na nową. Do naszych czasów w dobrym stanie przetrwały okazy

paradne, mające rangę symbolu, tak jak miecze koronacyjne, zdobycze wojenne czy rodowe

pamiątki.

Z kolei opieranie się na ikonografii czy rzeźbach zagrożone jest przez nieodgadniętą dla nas

fantazję autora danego obrazu czy rzeźby. Pamiętajmy, że człowiek jest próżny i zawsze

chciał się prezentować jak najpiękniej i dostojnie. Stąd też wniosek że, pomimo, iż np. na

nagrobkach zmarli przedstawiani są w pełnych zbrojach i ze wspaniałym uzbrojeniem, to w

rzeczywistości mogli dysponować tylko jego częścią bądź skromniejszą odmianą, o której nic

nie wiemy. Także, jeżeli chodzi o terminologię, to nie ma do końca ustalonych jej kanonów i

różne części uzbrojenia w zależności od kraju, w jakim były używane, mają różne nazwy. Ja

przyjąłem nazewnictwo, za wybitnym polskim znawcą broni panem Zdzisławem Żygulskim

juniorem.

Mam nadzieję, że uda mi się przybliżyć Czytelnikom dzieje broni, która oprócz tego, że

służyła do zadawania bólu i śmierci, była niejednokrotnie dziełem sztuki i techniki.

Miecz

Wśród broni białej siecznej wyróżniają się szczególnie dwa jej typy: miecz i szabla.

Ogólnie rzecz biorąc różnica polegała na tym, iż miecz miał prostą głownię oraz był

obosieczny natomiast szabla była zakrzywiona i jednosieczna. No tak ale co to jest

głownia? Na początek zatem postaram się przybliżyć nazewnictwo związane z budową

miecza.

Budowa

Miecz składa się z głowni (brzeszczotu) oraz rękojeści. Dodatkiem jest pochwa, czyli

ochrona głowni przed wilgocią wraz z pasem. Głownia zgodnie ze swoim przeznaczeniem

bojowym dzieli się na zastawę, na którą głównie przyjmowano ciosy przeciwnika, sztych,

który służył do zadawania cięć i pchnięć oraz trzpień. Część płaską głowni nazywamy

płazem, wzdłuż którego symetrycznie biegnie zbrocze, czyli zagłębienie mające za

zadanie zwiększyć sprężystość głowni.

Rękojeść składa się z trzonu czyli uchwytu, jelca (tzw. krzyża), który miał za zadanie chronić

ręce podczas walki oraz głowicy zapobiegającej ześliźnięciu się rąk z trzonu oraz stanowiącej

przeciwwagę dla długich głowni, dzięki czemu dobrze wyważony miecz idealnie leżał w ręku.

Czasami przy jelcu pojawiała się taszka, zapobiegając dostawaniu się wody do pochwy.

Miecz był przechowywany w pochwie, wykonanej ze skóry lub drewna obszytego skórą lub

pergaminem zakończoną żelaznym trzewikiem. Pochwa przymocowana była do pasa za

pomocą rapci.

Historia

Jak widać budowa miecza nie jest skomplikowana. Natomiast przez wieki zmieniały

się kształty i wielkość poszczególnych elementów. Narodził się w epoce brązu wraz z

metalurgią. Znany był we wszystkich kulturach starożytnych, szczególne miejsce

zajmował w Rzymie. Początkowo brązowe z czasem żelazne miecze podbijały świat.

Myślę, że wszystkim znany jest z filmów krótki miecz Gladius, będący na wyposażeniu

rzymskich żołnierzy. Właśnie krótka głownia (60-70 cm) była charakterystyczna dla

mieczy starożytnych. Służył więc on głównie do zadawania pchnięć, rzadziej do rąbania.

Jak widać na rysunkach miecze te praktycznie pozbawione były jelców. Wyjątkiem, jeżeli

chodzi o długość głowni były miecze celtyckie zwane lateńskimi, które stały się z czasem

pierwowzorami mieczy średniowiecznych. Tutaj też w miejscu jelca pojawiła się metalowa

listewka, będąca rodzajem taszki. Z czasem nastąpiła zmiana materiału z brązu na

żelazo.

Kolejna rewolucja nastąpiła w epoce Merowingów i Karolingów (VIII - XI w.) kiedy to

narodził się miecz zwany wikińskim (nazwany tak z powodu częstego odnajdywania jego

okazów w Skandynawii, natomiast głownie pochodziły najczęściej z warsztatów położonych

nad Renem). Po raz pierwszy głownia uzyskała zbrocze, dzięki czemu stała się lżejsza i

bardziej sprężysta. Pojawił się też jelec, na razie dość krótki ale już dający ochronę dłoni,

która ciasno tkwiła między nim a ozdobną głowicą o charakterystycznym wachlarzowatym

kształcie. Głowica oraz jelec nabijano i platerowano złotem i srebrem, dzięki czemu stanowiły

niejednokrotnie dzieło sztuki zdobniczej. Długość miecza nie przekraczała 1 m. Zmieniało się

uzbrojenie ochronne oraz sposoby walki, musiał ulec zmianie także miecz. Głowica przybrała

kształt spłaszczonej połówki koła, jelec zaś rozrósł się i zaczął stanowić prawdziwą osłonę

rąk.

Głownia, dotychczas dość równoległa zaczęła zdecydowanie zwężać się ku sztychowi.

Wraz z wiekiem XII nastąpił podział na konnych i piechurów, którzy wcześniej używali

toporów i broni drzewcowej. XIII wiek przyniósł narodziny tzw. miecza wielkiego o

długiej, ciężkiej ponad metrowej długości głowni. Wymagało to wprowadzenia

przeciwwagi w postaci bardzo dużej głowicy o kształcie krążka lub soczewki, który stał się

najpopularniejszym zakończeniem na wieki. Wizerunek takiego właśnie miecza jest

najczęściej wyobrażany gdy mówimy o rycerzach. Ostatnią istotną zmianą było

pojawienie się mieczy z głownią bez zbrocza a z wypukłą granią. Obydwa typy mieczy

istniały obok siebie aż do XV wieku, gdy powszechnie przyjął się model z granią.

Pozostałe elementy zmieniały się w zależności od miejsce i czasu w jakim zostały

wyprodukowane, jednak idea zawsze pozostawała taka sama. Głównie były to miecze

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: