miny do zwalczNIa celów nisko lecocych.pdf

mjr dr inż. Jacek BORKOWSKI

Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia

MINY DO ZWALCZANIA CELÓW NISKOLECĄCYCH -

NOWOCZESNA BROŃ PRZECIWKO ŚMIGŁOWCOM

Streszczenie: W artykule przedstawiono nowy środek bojowy służący do zwalczania celów niskole-

cących – minę przeciwśmigłowcową. Przeanalizowano stan techniki wojskowej na świecie w zakresie

stosowanych obecnie min przeciwśmigłowcowych. Przedstawiono charakterystyki techniczne min

z Austrii, Bułgarii, Polski, Rosji i USA. Przedstawiono perspektywy zastosowania min do zwalczania

śmigłowców bojowych. Porównano dostępne dane techniczne i możliwości taktyczne min przeciw-

śmigłowcowych.

1. Wstęp

W drugiej połowie XX wieku śmigłowce zaczęto stosować masowo na polu walki.

Z tego powodu zaczęto dostosowywać uzbrojenie do ich zwalczania. Rozpoczęto również

badania nad opracowaniem środków bojowych wyspecjalizowanych w zwalczaniu celów ni-

skolecących [1]. Usiłowania te wynikały z istnienia luki na współczesnym polu walki

w zakresie zwalczania środków napadu powietrznego (śmigłowców, samolotów, bezpiloto-

wych aparatów latających, kierowanych pocisków rakietowych) poruszających się ze stosun-

kowo niewielkimi prędkościami na niewielkich wysokościach. Obecnie najpowszechniej sto-

sowane przeciwlotnicze zestawy rakietowe bliskiego zasięgu są skuteczne na wysokościach

od 50 m. Jedynie artyleryjskie zestawy przeciwlotnicze są skuteczne w przypadku niższych

wysokości. Jednak niewielki czas przebywania celu w zasięgu rażenia (w przypadku celów

niskolecących) wymaga pełnej automatyzacji procesu wykrywania, podejmowania decyzji

i niszczenia celu. Warunki te, z powodzeniem spełniają miny przeciwśmigłowcowe [2-3].

2. Miny przeciwśmigłowcowe

Pierwsze miny przeciwko śmigłowcom pojawiły się w Wietnamie. Zastosowały je woj-

ska Vietcongu na lądowiskach śmigłowców amerykańskich w postaci przeciwpiechotnych

min kierunkowych odpalanych z ukrycia. W czasie zimnej wojny Rosjanie opracowali minę

przeciwlotniczą na bazie przeciwlotniczego zestawu rakietowego Starzała 2 (w późniejszej

wersji Strzała 3), która rozstawiana przez SPECNAZ miała służyć do blokowania lotnisk na-

towskich.

Kilka obecnie istniejących środków bojowych można w szczególnych przypadkach użyć

również do zwalczania śmigłowców. Są to przede wszystkim przeciwpiechotne miny kierun-

kowego rażenia. Jednak ich skuteczność jest mocno ograniczona ze względu na niewielki

zasięg, brak czujników wykrywających cel i układów logicznych wypracowujących decyzję o

rażeniu celu. Obecnie stosowane miny przeciwśmigłowcowe są wyposażone w czujniki (aku-

styczny, podczerwieni, sejsmiczny, ciśnienia) pozwalające na wykrycie i identyfikację nisko-

lecącego celu (śmigłowca, samolotu, bezzałogowego statku powietrznego). Rażą one cel po-

ciskiem (lub kilkoma pociskami) uformowanym wybuchowo lub odłamkami.

Zainteresowanie opracowaniem min wyspecjalizowanych tylko do zwalczania niskole-

cących środków napadu powietrznego rozpoczęło się na początku lat 90-tych XX wieku.

W latach 1996-1997 w Stanach Zjednoczonych zaczęto stosować minę przeciwśmigłowcową.

W roku 1998 w Rosji została opracowana mina TEMP-20, którą publicznie zaprezentowano

w Paryżu na targach EUROSATORY [2]. Oprócz USA i najprawdopodobniej Wielkiej Bry-

tanii miny przeciwśmigłowcowe znajdują się na uzbrojeniu Austrii i Bułgarii. Polska mina

IMZR-11 została opracowana w 2004 roku.

2.1. Austriacka mina przeciwśmigłowcowa

Rys. 1. Mina przeciwśmigłowcowa HELKIR [4]

Mina przeciwśmigłowcowa HELKIR została opracowana do zwalczania celów porusza-

jących się nisko nad powierzchnią ziemi [4]. Posiada dwa detektory wykrywania celu: czujnik

akustyczny i czujnik podczerwieni. Sensor akustyczny wykrywa właściwy sygnał emitowany

przez cel i włącza czujnik podczerwieni. Czujnik podczerwieni jest umieszczony w jednej osi

z prostokątnym ładunkiem miny. W przypadku wykrycia właściwej sygnatury celu

w podczerwieni, następuje odpalenie ładunku materiału wybuchowego i cel jest rażony

odłamkami. Odłamki przebijają 6 mm stali pancernej - RHA ( Rolled Homogenous Armour )

na odległości 50 m i 2 mm RHA na odległości 150 m. Kierunkowa fragmentacja jest skutecz-

na na odległości 150 m w przypadku rażenia celów poruszających się z prędkością do 250

km/h. Mina jest stawiana ręcznie. Może być zdetonowana zdalnie. Posiada zabezpieczenie

przed rozbrojeniem. Mina jest obecnie produkowana i wykorzystywana w armii austriackiej.

2.2. Bułgarskie miny przeciwśmigłowcowe

W Instytucie Inżynierii Materiałowej w Sofii opracowano kilka min przeciwśmigłow-

cowych: AHM-200-1, AHM-200-1RC, AHM-200-2, 4AHM-100 [5-6].

Mina przeciwśmigłowcowa AHM-200-1 jest przeznaczona do niszczenia niskolecących

śmigłowców do wysokości 100 m. Jest wyposażona w uniwersalny zapalnik aktywowany

przez kombinowany czujnik akustyczny i dopplerowski ( Doppler SHF sensor ). Mina razi cel

za pomocą pocisku uformowanego wybuchowo (EFP – explosively formed projectile )

oraz kilkoma kilogramami stalowych kulek napędzanych produktami wybuchu 17 kg trotylu.

Mina nie aktywuje się z powodu przypadkowych dźwięków, przechodzących ludzi, zwierząt,

przejeżdżających pojazdów wojskowych. System decyzyjny zapalnika zbiera i analizuje sy-

gnały z czujników. System ten aktywuje minę, gdy śmigłowiec znajduje się w strefie rażenia

i włącza minę w stan czuwania, gdy nie zostanie wydana komenda do odpalenia ładunku.

Istnieje możliwość zaprogramowania miny podczas stawiania pola minowego w zakresie dez-

aktywacji lub samolikwidacji. Mina jest również wyposażona w czujniki chroniące ją przed

próbą rozbrojenia lub przeniesienia podczas pracy bojowej. W takim przypadku wybucha.

Mina jest stawiana na polu minowym tylko w jednym określonym kierunku. Możliwa jest

również Zdalna aktywacja i neutralizacja za pomocą fal radiowych z odległości 2000 m

(w wersji AHM-200-1RC).

Rys. 2. Przeciwśmigłowcowa mina AHM-200-1 (z lewej) i przeciwśmigłowcowa mina

AHM-200-2 (z prawej) [5-6]

AHM-200-2 jest zmodyfikowaną wersją miny AHM-200-1. Modyfikacji uległ moduł

wykonawczy miny. Zamiast stalowych kulek zastosowano stalowe sześciany. Cały moduł

kierunkowego rażenia waży 23,5 kg. Zmodyfikowano również pocisk formowany wybucho-

wo: na torze lotu ulega on fragmentacji na pięć podpocisków.

Rys. 3. Schemat działania przeciwśmigłowcowej miny 4AHM-100 [6]

Przeciwśmigłowcowa mina 4AHM-100 jest opracowana do niszczenia niskolecących

śmigłowców. Mina składa się z czterech głowic umieszczonych w kwadracie (o powierzchni

około 0,4 km 2 ), pośrodku którego znajduje się zespół czujników. Całość waży 125 kg.

Wszystkie głowice fragmentujące wyposażone są w zapalniki inicjowane jednocześnie

na komendę wypracowaną przez zespół czujników. Głowice są rozmieszczone horyzontalnie

na podłożu. Podobnie zespół czujników. Podobnie jak w minie AHM-200-1 zastosowano dwa

czujniki: akustyczny i dopplerowski. Układ inicjujący, posiadający dwa poziomy zabezpie-

czeń, nie działa pod wpływem przypadkowych bodźców. Po zakończeniu czasu czuwania

układ inicjujący może zostać zneutralizowany po wydaniu komendy przez układ decyzyjny.

Układ decyzyjny jest bardziej zaawansowany w porównaniu do innych min bułgarskich. Za-

wiera w pamięci charakterystyki śmigłowców i podejmuje decyzje porównując obraz z pola

walki z obrazem zawartym w pamięci.

2.3. Polska mina przeciwśmigłowcowa

Model miny IMZR-11 został opracowany w Wojskowej Akademii Technicznej oraz

Wojskowym Instytucie Technicznym Uzbrojenia. Producentem miny będą Wojskowe Zakła-

dy Uzbrojenia w Grudziądzu. W Wojskowym Instytucie Technicznym Uzbrojenia opracowa-

no zespół pocisków formowanych wybuchowo (dublet EFP) oraz zespół inicjacji.

W Wojskowej Akademii Technicznej opracowano pozostałe części miny: m.in. zespół czuj-

ników, układ celowniczo-decyzyjny oraz elementy sterowania.

Istota działania miny polega na wykorzystaniu dwóch pocisków uformowanych wybu-

chowo do rażenia nisko lecącego celu. Wykrycie celu i decyzja o odpaleniu pocisków podej-

mowana jest w inteligentnym zespole celowniczo-decyzyjnym wyposażonym w pasywne

czujniki podczerwieni i czujniki akustyczne. Mina skutecznie zwalcza śmigłowce lecące

z prędkością do 220 km/godz. na wysokości do 150 m. Wyposażona jedynie w czujniki pa-

sywne jest niewykrywalna ze śmigłowca.

Rys. 4. Mina przeciwśmigłowcowa IMZR-11 [7]

Dwa wybuchowo formowane pociski EFP lecące z prędkością ponad 2500 m/s mają zdol-

ność przebijania opancerzenia śmigłowca równoważną przebijaniu płyty ze stali pancernej

o grubości do 60 mm [8]. Mina jest zdalnie uzbrajana i rozbrajana, co pozwala na jej wielo-

krotne stosowanie. Mina może się obracać. Kąt obrotu miny w płaszczyźnie poziomej wynosi

do 360º z dokładnością ±1º. Mina może być częściowo zakopana, co ułatwia jej maskowanie

oraz znacznie zmniejsza pole rozrzutu odłamków.

2.4. Rosyjska mina przeciwśmigłowcowa

Rosyjska mina przeciwśmigłowcowa została opracowana w podmoskiewskim Pań-

stwowym Ośrodku Naukowo-Badawczym Systemów Lotniczych [9]. Mina przeciwśmigłow-

cowa jest przeznaczona do niszczenia celów, w odległości do 150 m, za pomocą pocisku

uformowanego wybuchowo. Przeznaczona jest do zwalczania celów niskolecących: samolo-

tów, śmigłowców i bezzałogowych aparatów latających.

Mina wykrywa cel za pomocą systemu akustycznego w odległości do 1 km, obraca mo-

duł w kierunku celu, skanuje za pomocą sensora podczerwieni rzeczywisty kierunek celu i

odpala pocisk formowany wybuchowo. Mina może być stawiana ręcznie lub za pomocą lą-

dowych lub powietrznych środków minowania. Czas ręcznego minowania wynosi 5 min.

W położeniu

transportowym

mina

wariancie

ręcznego

minowania

wymiary

45,5x47,4x47 cm.

Rys. 5. Rosyjska mina przeciwśmigłowcowa [9], z lewej – wersja do minowania za pomocą urzą-

dzeń mechanicznych, z prawej – wersja do minowania ręcznego

Czułość czujnika akustycznego jest nie mniejsza niż 0,6 decybela. Umożliwia

ona wykrycie bezzałogowego aparatu latającego z odległości 0,6 km a śmigłowca

z odległości 3,2 km. System selekcji szumów pozwala wykryć dźwięk silnika samolotu

lub śmigłowca w szumach wywołanych przez odgłosy pola walki. W przypadku rozpoznania

celu w odległości około 1 km, mina obraca się w kierunku celu i włącza czujniki podczerwie-

ni (4-6 sensorów), które zapewniają dokładne naprowadzenie na cel. Nie jest możliwe, w tym

czasie, przechwycenie innego celu. Jednoczesna praca czujników akustycznego i podczerwie-

ni wyklucza zareagowanie miny na pułapki termiczne wystrzeliwane przez cel. Po wejściu

celu w strefę rażenia (półsfera o promieniu 150 m) następuje odpalenie pocisku formowanego

wybuchowo, który razi cel z prędkością około 2500 m/s. Charakterystyka dźwiękowa i pro-

mieniowanie podczerwone celu (silnika śmigłowca) są skanowane jednocześnie. Jeżeli cel nie

wszedł w strefę rażenia to, gdy znajdzie się w odległości ponad 1 km następuje wyłączenie

czujników podczerwieni i mina przechodzi w stan czuwania. Czas przejścia z fazy czuwania

do fazy roboczej wynosi 1,5 sekundy.

Miny mogą zostać ustawione w systemie, w którym następuje komunikacja między ni-

mi. Wykluczone wtedy jest oddziaływanie na ten sam cel dwóch lub większej ilości min pra-

cujących w systemie. Czas bojowej pracy miny jest ograniczony pojemnością źródła zasila-

nia, ilością włączeń systemu naprowadzania (czujników podczerwieni) i temperaturą otocze-

nia. Niemniej jednak czas bojowej pracy miny jest nie mniejszy niż 3 miesiące.

Mina wyposażona jest w system nieusuwalności włączanym (wyłączanym) na odle-

głość. System samolikwidacji niszczy minę po zadanym czasie czuwania lub obniżeniu się

napięcia źródła zasilania poniżej napięcia roboczego. Strefa niebezpieczna, podczas wybuchu

miny wynosi około 35 metrów (z boków i tyłu miny) ale odłamki mogą lecieć na dalszych

odległościach. Minę można stawiać mechanicznie lub ręcznie na gruncie lub innej płaskiej

powierzchni.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: