Wykład 1                                                                                                                                                2.10.2003

Finanse – ogół zjawisk ekonomicznych związanych z ruchem pieniądza

Funkcje finansów:

1)     redystrybucyjna (budżet) – gromadzenie środków pieniężnych i ponowny ich podział

2)     alokacyjna – przemieszczenie środków pieniężnych z jednego do drugiego miejsca

3)     fiskalna – calem finansów jest ściągnięcie środków pieniężnych na potrzeby państwa z wszystkiego co się da

4)     kontrolna

System finansowy – ogół organicznie z sobą powiązanych instytucji (np. urzędy i izby skarbowe, wydziały jednostek samorządów terytorialnych, urzędy kontroli skarbowej), urządzeń (np. podatki, opłaty, dług publiczny, cła) i form gromadzenia i rozdzielania środków pieniężnych (pieniężna i rzeczowa) na cele publiczne

Piony (ogniwa) finansów – elementy składowe finansów:

·         budżetowy (finansów publicznych)

·         bankowo – kredytowy

·         ubezpieczeń (gospodarcze i społeczne)

·         finanse przedsiębiorstw

·         finanse gosp. Domowych

Budżet:

·         plan finansowy państwa lub jednostki samorządu terytorialnego

·         liczbowe zestawienie przewidywanych dochodów i granic wydatków na cele publiczne

·         nietypowa ustawa parlamentu – okres życia wynosi 1 rok kalendarzowy

Funkcje pieniądza:

·         płatnicza (f. Dynamiczna)

·         środek wymiany (f. Dynamiczna)

·         miernik wartości

·         tezauryzacji – przechowywanie siły nabywczej (tworzenie oszczędności)

·         pieniądz międzynarodowy *

Formy pieniądza:

Rozliczenia pieniężne:

Cechy współczesnego pieniądza:

1)     pieniądz papierowy (nie ma odzwierciedlenia w kruszcu, brak powiązania)

2)     pieniądz państwowy ( państwo jest gwarantem pieniądza)

3)     zabezpieczony towarami i usługami

4)     kredytowy (źródłem pieniądza jest kredyt bankowy)

Procesy związane z ruchem pieniądza:

1)     kreacji pieniądza: bezpośrednia (emisja pieniądza-NBP), pośrednia (poprzez kredyt

2)     cyrkulacja (obieg) – f. płatnicza i wymiany

3)     osiadania (zamrażania) – tworzenie oszczędności, inwestycji, zakup nieruchomości

4)     budżetowanie – kształtowanie relacji między dochodami i wydatkami

Zjawiska finansowe:

Ćwiczenia 1                                                                                                                                                    9.10.2003

Różnice pomiędzy finansami publicznymi a prywatnymi:

a)      potrzeby ogółu (jednostki)

b)     przymus i dobrowolność

c)      skala

d)     kontrola

e)      zysk

Nauka skarbowości – bada zjawiska i procesy związane z tworzeniem funduszy publicznych

Nowoczesna nauka o finansach publicznych – nie ogranicza się do badania gospodarki funduszami publicznymi ale wyjaśnia ich treść ekonomiczną i społeczną, stara się uchwycić związki przyczynowo – skutkowe między gromadzeniem środków a procesami gospodarowania, procesami społecznymi i publicznymi.  Jest to nauka interdyscyplinarna (łączy w sobie wiele nauk), np. ekonomia, prawo, socjologia, psychologia, polityka

Wykład 2                                                                                                                                             15.10.2003

Zasady budżetowe:

1.      ZASADA ZUPEŁNOŚCI BUDŻETU - budżet powinien obejmować swym zasięgiem całość zadań państwa ( czy występują fundusze pozabudżetowe w danym państwie, np. fundusz restrukturyzacji rolnictwa)

Fundusze pozabudżetowe – wyodrębnienie z budżetu jakichś zadań i powiązanie z tymi zadaniami własnych źródeł dochodów

Formy jednostek sektora finansów publicznych:

1)     jednostka budżetowa – jeżeli osiąga dochody poniżej 50 % np. szkoły, przedszkola

2)     zakład budżetowy – oddaje saldo budżetowi, np. ZKM w Gdańsku – dochody osiąga jedynie z ze sprzedaży biletów, a resztę potrzebnych środków dostarcza budżet państwa

3)     gospodarstwo pomocnicze – pełne rozwiązanie, nie ma przekazywania salda (różnicy pomiędzy przychodami a wydatkami), np. warsztaty przy szkołach samochodowych – do budżetu nie wpływa cały zysk, lecz  tylko 40% zysku, musza się one jednak rozliczać z przedsiębiorstwem (tu: szkołą) do którego należą

4)     środek specjalny – niewykorzystane środki pieniężne przechodzą na następny rok (nic nikomu nie oddajemy), np. obchody 100-lecia Gdańska, fundacja „Batory”, fundacja rewaloryzacji zabytków

2.      ZASADA JEDNOŚCI BUDŻETU - w danym państwie powinien być jeden budżet jako jeden dokument prawny

3.      ZASADA RÓWNOWAGI BUDŻETOWEJ – wydatki budżetowe nie powinny być większe niż dochody

4.      ZASADA JASNOŚCI BUDŻETU – ma być przejrzysty i zrozumiały

5.      ZADASA UPRZEDNIOŚCI BUDZETU – powinien być uchwalany przed okresem jego obowiązywania

Ćwiczenia 2                                                                                                                                             16.10.2003

FORMY ORGANIZACYJNOPRAWNE JEDNOSTEK SEKTORA FINANSÓW PUBLICZNYCH

·         Jednostki budżetowe

·         Zakłady budżetowe

·         Gospodarstwa pomocnicze

·         Środki specjalne

·         Publiczne fundusze celowe

1. Jednostki budżetowe - najbardziej typowa forma organizacyjna dla państwowych i samorządowych instytucji sektora publicznego. Tworzy się je w dziedzinach w których wydatki są niewspółmierne do realizowanych dochodów. Wykonują one swoje zadania bez pobierania opłat, czyli  na zasadach niekomercyjnych. Jednostki budżetowe dzielą się na rządowe i samorządowe.

Budżetowanie brutto- metoda rozliczania z budżetem, polegająca na tym, że jednostki organizacyjne pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego.

Formę jednostek budżetowych przyjmują przede wszystkim:

1. Urzędy organów państwowych takich jak: Prezydent RP, Sejm, Senat
2. Wszystkie urzędy administracji rządowej i samorządowej
3. Urzędy kontroli przestrzegania prawa (Najwyższa Izba Kontroli, regionalne izby obrachunkowe)
4. Sądy, prokuratury i trybunały
5. Areszty i więzienia
6. Jednostki organizacyjne podległe Ministerstwu Obrony Narodowej oraz Ministerstwu Spraw Wewnętrznych i Administracji
7. Szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły średnie i policealne
8. Placówki opiekuńczo-wychowawcze, poradnie pedagogiczne
9. Domy pomocy społecznej
10. Parki narodowe i krajobrazowe
11. Jednostki szkoleniowe i doradcze

W ...