Helena Suchodolska, Natalia Baszyńska – Karty bankomatowe i bankomaty na terenie Gdańska              8

                                                                         Wstęp.

                             W  XVII  wieku ludzie zaczęli  dla  bezpieczeństwa przechowywać  swoje cenne przedmioty, a szczególnie złoto i srebro,  w skarbcach złotników. Złotnik wypisywał  kwit na  cenne metale zdeponowane u  niego .  Te kwity  były papierowym  roszczeniem  do złota  i mogły być wymieniane na złoto w każdym momencie . W momencie ,kiedy te roszczenia stały się płatne na okaziciela , stały się pierwszymi ,pełnowartościowymi banknotami. Były one  akceptowane jako pieniądz, gdyż ludzie wiedzieli , że mogą wymieniać je na złoto w każdej chwili. Miały one pełne poparcie w złocie w skarbcach złotników.

                          Następny etap rozwoju pieniądza papierowego nastąpił gdy złotnicy-bankierzy zaczęli wydawać banknoty w ilości większej niż wartość złota ,jakie posiadali. Odkryli, że  mogą  to robić ,gdyż  coraz  więcej ludzie używało   banknotów, a coraz mniej pobierało złoto na dokonanie płatności . Większość złota leżała bezczynnie w skarbcach .   Złotnicy-bankierzy wierzyli ,że mogą bezpiecznie zwiększyć wydawanie banknotów i    jednocześnie sprostać popytowi na złoto zgłaszanemu przez ludzi posiadających ich banknoty.

                             Aż do tego momentu  złotnicy-bankierzy nie kreowali pieniądza. Teraz  pieniądz zaczął być  kreowany ,gdyż bankierzy wypuszczali  banknoty o większej wartości  niż   posiadane zapasy złota .Tę część wydawanych banknotów , która nie  miała poparcia w złocie , nazywa się emisją fiducjarną.

                             W tamtych czasach każdy mógł    podjąć  działalność   jako bankier i wydawać banknoty. To doprowadziło do upadku wielu banków , gdyż bankierzy  wykazywali skłonności do nadmiernego wydawania banknotów.   Rząd musiał uregulować   bankowość i obecnie bank centralny , jako jedyny , ma prawo emitowania banknotów w kraju  .                     

1.    Początki wprowadzenia kart płatniczych. [1]

B

anki w Polsce rozpoczęły wydawanie kart płatniczych dopiero w 1991 roku. Wcześniej istniała wyłącznie możliwość ich akceptacji w dużych punktach handlowo-usługowych (hotele, restauracje, biura podróży). Działalnością związaną z akceptacją kart płatniczych w Polsce zajmowało się wówczas państwowe biuro podróży Orbis, które podpisywało odpowiednie umowy na akceptacje kart już od 1968 roku:

1968 Diners Club; 1971 American Express; 1973 Carte Blanche; 1974 BankAmericard; 1975  Eurocard; 1975 MasterCharge; 1975 Access; 1986 JCB; 1989 Air Plus

Karta BankAmericard w 1977 roku zmieniła nazwę na Visa, natomiast karta MasterCharge zmieniła nazwę na MasterCard w 1983 roku. Karta Carte Blanche była akceptowana tylko do roku 1989 - organizacja została bowiem przejęta przez Diners Club. Karta AirPlus była akceptowana tylko do marca 1992 roku - firma zlikwidowała swoją działalność wydawcy kart ze względu na dużą konkurencję. Również nie jest już akceptowana karta Access - została ona bowiem przejęta przez organizację MasterCard.

Do roku 1990 Orbis był jedynym w Polsce przedstawicielem organizacji-wystawców kart płatniczych. Istniał specjalny wydział, który nazywał się Dział d/s Legitymacji Kredytowych (to taka ówczesna nazwa karty kredytowej). Oprócz firmy Orbis rozliczenia kartami płatniczymi realizowały wtedy również PLL LOT, które akceptowały wszystkie karty płatnicze honorowane przez Orbis a dodatkowo można było płacić również kartami płatniczymi służącymi wyłącznie do regulowania płatności za połączenia lotnicze, np. karty organizacji UATP lub Enroute. Ponieważ liczba turystów z kartami zaczęła się gwałtownie zwiększać postanowiono stworzyć - na bazie dotychczasowej działalności Orbisu - nową spółkę o nazwie PolCard, która jest dziś największym centrum autoryzacyjno - rozliczeniowym w Polsce.

1.   Rodzaje kart wydawanych przez banki w Polsce.

A. Karty bankomatowe. [2] 

K

arty bankomatowe (ATM Cards lub Cash Cards) służą wyłącznie do przeprowadzania wypłaty gotówki (lub innych operacji) w bankomacie. Każda karta bankomatowa musi więc posiadać pasek magnetyczny lub elektroniczny układ pamięciowy, tak aby była możliwość odczytania informacji o karcie przez bankomat. Dodatkowo karta musi być zabezpieczona kodem PIN (Personal Identification Number), który chroni posiadacza karty przed użyciem jej przez osoby do tego nieupoważnione. Karta bankomatowa nie może być używana poza bankomatami.

W Polsce wiele banków wydaje karty bankomatowe i są to:

·       Bank Współpracy Regionalnej S.A. w Krakowie - karta bankomatowa “Bankomat”

·       BIG Bank Gdański S.A.

·       Powszechna Kasa Oszczędności Bank Państwowy - karta bankomatowa “PKO Ekspres”

·       Bank Własności Pracowniczej S.A.

Własne karty bankomatowe wydaje także kilka banków spółdzielczych. Karty bankomatowe (nie powiązane z rachunkiem bankowym) wydają również Społeczne Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe. Karty te akceptowane są w sieci własnych bankomatów oraz w bankomatach sieci Euronet.

Karty bankomatowe są obecnie wypierane przez karty płatnicze z logo Visa Electron lub Maestro. Taka zamiana pozwala na zachowanie dotychczasowego bezpieczeństwa jakie oferuje karta bankomatowa przy jednoczesnym zaoferowaniu możliwości dokonywania kartą transakcji bezgotówkowych.

B. Karty debetowe. [3]

Z

asada funkcjonowania kart debetowych (Debit Cards) opiera się na obciążeniu rachunku bankowego w dniu otrzymania przez bank informacji o dokonanej transakcji. Najczęściej karty debetowe funkcjonują w oparciu o saldo rachunku, co oznacza, że kartą można dokonywać transakcji wyłącznie do wysokości salda rachunku (wraz z dostępnym limitem debetowym). Niektóre banki oferują jednak kartę debetową funkcjonującą na zasadzie miesięcznego limitu wydatków lub łączą obie możliwości ograniczeń - bieżące saldo rachunku i miesięczny limit wydatków.

Karty debetowe są z reguły wydawane klientom nie znanym bliżej bankowi bądź nie posiadającym zdolności kredytowych (studenci, osoby bezrobotne itp.) - szczególnie jeżeli wydana karta funkcjonuje na zasadzie autoryzacji każdej transakcji (karty Visa Electron, Maestro lub PolCard Bis).

C. Karty obciążeniowe. [4]

K

arty obciążeniowe (Charge Cards) znane są również pod nazwą kart z odroczonym terminem płatności. Ich funkcjonowanie opiera się na kilku podstawowych zasadach:

·       wszystkie transakcje wykonane kartą obciążeniową rozliczane są z rachunku klienta tylko raz w ciągu miesiąca (w dniu ustalonym przez bank lub wybranym przez posiadacza karty)

·       przez cały miesiąc (okres rozliczeniowy) posiadacz karty może wykonywać transakcje do wysokości przyznanego limitu wydatków (obliczanego przez bank indywidualnie dla każdej karty). Każda dokonana transakcja zmniejsza dostępny limit.

Ważną cechą karty obciążeniowej jest również fakt, że na wysokość dostępnego limitu miesięcznego nie ma żadnego wpływu aktualny stan środków na rachunku. Z jednej strony jest to niewątpliwa zaleta (ponieważ możemy dokonywać transakcji nie mając wystarczających środków na rachunku) ale w niektórych sytuacjach może stanowić to poważne ograniczenie (ponieważ możemy dokonywać transakcji wyłącznie do wysokości przyznanego). Wysokość stanu konta ma znaczenie tylko w jednym dniu w miesiącu - w dniu rozliczenia transakcji. Wówczas bank sumuje wszystkie dokonane transakcje i zbiorczą kwotę (powiększoną o należne prowizje) obciąża rachunek. Bank pobiera od posiadacza niewielką prowizję od każdej transakcji - w wysokości około 1-2% wartości transakcji.

2.   Wykaz banków posiadających bankomaty na terenie Gdańska  i lokalizacja bankomatów.

A. Wykaz bankomatów – Euronet [5]

Lokalizacja:

B. Wykaz bankomatów - Bank Pekao S.A. [6]

Lokalizacja: