„KREDYTY GOTÓWKOWE NA CELE KONSUMPCYJNE NA PRZYKŁADZIE BANKU ŚLĄSKIEGO S.A. KATOWICE”
ROZDZIAŁ 1
Metodologiczne aspekty kredytu bankowego
W ostatnich latach wzrosła rola kredytu bankowego. Wywołane to zostało głównie rozwojem prywatnej przedsiębiorczości. Nastąpiły także zmiany w systemie kredytowym. Kredyt stał się istotnym elementem życia gospodarczego. Często jest niezbędny do prowadzenia działalności gospodarczej i do rozwoju przedsiębiorstwa.1
Działalność kredytową normuje prawo bankowe, zarząąąąąąąąąąąąąaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaahjkfjhgfjytfjytrxcb en-q5\nmt-=w4;uitądzenia nadzoru bankowego oraz ogólne normy dotyczące pożyczek, zawarte w kodeksie cywilnym i innych ustawach.2
We współczesnej gospodarce rynkowej, w erze “elektronicznego pieniądza”, kredyt odgrywa ważną rolę zarówno jako instrument finansowania bieżącej działalności, jak i sposób pozyskiwania środków na inwestycje.3
Kredyt bankowy pełni trzy podstawowe funkcje:
1. emisyjną;
2. dochodową;
3. rozdzielczą;
Funkcja emisyjna kredytu polega na wprowadzeniu do cyrkulacji pieniądza poprzez kredytowy mechanizm emisji pieniądza .Funkcję tę realizuje każdy kredyt bankowy, gdyż każde udzielenie kredytu wprowadza do cyrkulacji nowy pieniądz, a każda spłata kredytu prowadzi do wycofania pieniądza z obiegu.
Funkcja dochodowa kredytu oznacza wykorzystanie go przez kredytobiorcę do antycypacji należnych mu przychodów materialnych i redystrybucyjnych.
Oznacza to, że kredytobiorca może pokryć część swoich wydatków nie dzięki otrzymaniu odpowiednich przychodów wynikających z jego działalności, ale w wyniku otrzymania kredytu.
1 por. I. Heropolitańska, E. Borowska: Kredytyt i gwarancje bankowe. Poltext, Warszawa 1996r., s. 17.
2 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. Prawo bankowe „Dziennik Ustaw” nr. 140, 1977, poz. 939 oraz Praca zbiorowa pod redakcją C. Becka, K. Pietrzykowskiego: Kodeks Cywilny. Komentarze C. H. Beck, Warszawa 1998.
3 por. Praca zbiorowa pod redakcją K. Opolskiego: ABC Bankowości. Olympus CE i RB, Warszawa 1998, s. 150
Kredyt w funkcji dochodowej nie stwarza natomiast możliwości uzupełnienia popytu w skali całej gospodarki narodowej, powstałego w wyniku tworzenia oszczędności pieniężnych przez różne podmioty gospodarujące.
Funkcja rozdzielcza kredytu oznacza wykorzystanie go do stworzenia dodatkowego popytu pieniężnego. Kredyt ten powinien być udzielany w granicach przyrostu oszczędności o trwałym charakterze. Kredyt ten sprzyja realizacji nagromadzonych towarów na cele inwestycyjne i konsumpcyjne, przy zachowaniu równowagi pieniężnej.4
Udzielanie kredytu może się odbywać w różnych formach prawnych. W związku z tym można mówić o czynnościach kredytowych w różnym znaczeniu:
najszerszym- rozumiejąc przez kredyt wszystkie czynności, w których termin spełnia świadczenia przez jedną ze stron jest wcześniejszy niż termin spełnienia świadczenia przez drugą stronę.
węższym- obejmującym czynności, których cel sprowadza się do udzielenia drugiej stronie (kredytobiorcy) zwrotnej pomocy finansowej.
najwęższym- dotyczącym czynności prawnych, których elementy szczególne zakładają udzielanie drugiej stronie przez bank kredytu.5
Według N. Gajl, „przez kredyt rozumieć należy stosunek ekonomiczny, powstający przy przeniesieniu wartości przez jeden podmiot (zwykle jednostkę bankową) na rzecz drugiego podmiotu w czasowe użytkowanie, na warunkach zwrotności i z reguły z obowiązkiem zapłaty procentu”.6
“Z pewnego punktu widzenia kredyt bankowy stanowi formę czasowego prawa do dysponowania określonymi środkami pieniężnymi, dokonywanego za pośrednictwem banku”.7
Natomiast Federowicz określa kredyt jako stosunek ekonomiczny, wynikający ze świadczenia przez jedną ze stron (wierzyciela) na rzecz drugiej strony (dłużnika) określonej wartości w towarze lub pieniądzu na warunkach zwrotu równowartości w późniejszym terminie.8
Podsumowując w bardzo syntetycznej definicji można powiedzieć, że kredyt bankowy wyraża stosunek ekonomiczny wynikający z odstąpienia przez bank (wierzyciela) dłużnikowi określonej wartości pieniężnej na warunkach zwrotu tej wartości w określonym terminie wraz z wynagrodzeniem (odsetki, prowizje).9
4. por. Praca pod redakcją K. Opolskiego: ABC Bankowości. op. cit. s. 150-151
5. por. R. Warchoł: Kredytowanie działalności gospodarczej spółek kapitałowych przez banki. Lege Artis, Kraków 1998, s.23
6. N. Gail: Finanse i prawo finansowe. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1986, s. 353. Za B. Kołosowska: Obsługa bankowa przedsiębiorstw. Uniwersytet Mikołaja Kopernika Pixel, Toruń 1996, s. 15.
7. K. Piotrowska – Marczak: Finanse ogólne. Zeszyty Naukowe WSI nr 4, Radom 1993, s.111.
8. por. Z. Fedorowicz: Leksykon finansowo bankowy. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1991, s.
190.
9. por. T. Wyszomirski: Kredyty bankowe. Poradnik praktyczny klienta. CIM, Warszawa 1993, s. 15.
1.1 CECHY KREDYTU BANKOWEGO.
Na podstawie przedstawionych określeń kredytu bankowego możemy wyróżnić kilka wspólnych cech charakteryzujących kredyty. Należą do nich:
1. zwrotność
2. oprocentowanie
3. zabezpieczenie kredytu
4. bezpośredniość
5. celowość
6. terminowość
Jedną z wspólnych cech kredytu jest zwrotność, która stanowi immanentną formę konstrukcyjną instytucji kredytu. Cecha zwrotności wyraźnie określa pojęcie kredytu i oddziela go innych bezzwrotnych form finansowania.
Kolejną immanentną cechą jest oprocentowanie kredytu. Wszystkie kredyty są oprocentowane – stanowi to dla banku zysk, a dla kredytobiorcy “koszt” zaciągniętego kredytu.
Następną cechą wspólną kredytu, która musi przestrzegana w polityce kredytowej banku, jest zabezpieczenie kredytu.
Cecha bezpośredniości kredytu oznacza, że kredyt jest udzielany na rzecz kredytobiorcy, z wyłączeniem kredytu wekslowego.10
Wśród charakterystycznych cech kredytu należy wyróżniać jego celowość. Określenie celu, na który mają być zużyte środki pieniężne, należy do istotnych elementów umowy o kredyt bankowy. Obowiązkiem kredytobiorcy jest zwrot kredytu w terminie określonym umową. Termin zwrotu kredytu jest zwykle określony przez strony w umowie lub wynika wprost z przepisów prawnych.11
10 por. T. Wyszomirski: Kredyty bankowe. Poradnik praktyczny klienta. CIM, Warszawa 1993r., s. 189-191
11 por. R. Warchoł: Kredytowanie w działalności gospodarczej spółek kapitałowych przez banki. op. cit. s. 46
KREDYTY DYSKONTOWE JAKO JEDEN Z RODZAJÓW KREDYTÓW UDZIELANYCH PRZEZ BANKI
W obecnym krajowym systemie bankowym nie istnieje kompleksowy, jednolity podział i nazewnictwo kredytów, udzielanych przez banki. Wyjątkiem w tym zakresie są ustalane przez nadzór bankowy NBP wzory zestawień kredytów, do sporządzania których obowiązane są wszystkie banki. W zasadzie każdy bank komercyjny dokonuje podziałów swoich należności kredytowych przede wszystkim pod kątem własnych potrzeb.12
Obserwuje się w bankach dość wyraźnie tendencje do rozszerzania oferty kredytowej o nowe produkty. Pociąga to za sobą stałe pojawianie się kredytów o nowej nazwie i klasyfikacji. W świetle istniejącej konkurencji oraz trwających procesów dostosowawczych – należy przyjąć, że trend ten będzie się nadal rozwijać. Dlatego też coraz trudniej jest o całościowe przedstawienie problemu klasyfikacji kredytów, funkcjonujących w naszych bankach.13
Kredytobiorca staje obecnie przed coraz trudniejszym problemem wyboru form kredytu. Od właściwego wyboru zależy w znacznej mierze opłacalność prowadzonej operacji finansowej.14
Klasyfikacji kredytów bankowych można dokonać według następujących
kryteriów:
1. okresu kredytowania
2. przedmiotu kredytu
3. waluty kredytu
4. sposobu jego zabezpieczenia
5. formy kredytu15
12 por. W. Otta: Działalność kredytowa banku. op. cit. S. 13.
13 por. tamże s.13
14 por. R. Warchoł: „Kredytowanie działalności gospodarczej spółek kapitałowych przez banki” op. cit. s. 24
15 por. I. Heropolitańska, E. Borowska: Kredyty i gwarancje bankowe. op. cit. s. 39
Banki przyjmując do klasyfikacji kryterium czasowe, rozróżniają w
swych regulaminach – przykładowo – następujące kredyty:16
1. krótkoterminowe – udzielane na okres do 1 roku, na sfinansowanie krótkotrwałych potrzeb kredytowych
2. średnioterminowe – z terminem spłaty od 1 roku do 3 lat, najczęściej udzielane na uzupełnienie niedoboru kapitału obrotowego związanego z poszerzaniem działalności gospodarczej, na sfinansowanie zakupu dóbr konsumpcyjnych trwałego użytku, itp.
3. Długoterminowe – z terminem spłaty powyżej 3 lat, najczęściej przeznaczane na sfinansowanie przedsięwzięć rozwojowych o charakterze inwestycyjnym.17
Kredyty krótkoterminowe w krajach zachodnich przyznawane są na okres
do roku, kredyty średnioterminowe na okres od 1 roku do 5 (w niektórych krajach do 7 lat), a kredyty sługo terminowe na ponad 5 lat (ewentualnie 7).18
Banki wykorzystują kryterium czasowe również dla celów płynności.
W związku z tym między innymi ustala się zapadalność udzielonych kredytów, to znaczy określa się, na jak długi okres środki pieniężne banku zostały zaangażowane w umowach kredytu.19
Dokonując podziału kredytu według przedmiotu rozróżnia się trzy podstawowe typy kredytów:
1. kredyty obrotowe
2. kredyty inwestycyjne
3. kredyty konsumpcyjne
Kredyty obrotowe udzielane są na sfinansowanie bieżących potrzeb
działalności gospodarczej (eksploatacyjnej), związanych z zaopatrzeniem, produkcją i sprzedażą oraz z procesem rozliczeń pieniężnych. Przedmiotem tych kredytów mogą być np. zapasy towarów, produkcji w toku, wyrobów gotowych, nakłady przyszłych okresów oraz należności z tytułu rozliczeń z odbiorcami.
Ta kategoria kredytu gospodarczego zdecydowanie dominuje w działalności kredytowej banków. Z uwagi na czasokres ich udzielania są to z reguły kredyty krótkoterminowe i średnioterminowe.20
16 por. W. Otta: Działalność kredytowa banku. op. cit. s. 13-14; Praca zbiorowa pod red. K. Opolskiego: ABC
Bankowości op. cit. s. 152; I. Heropolitańska, E. Borowska: Kredyty i gwarancje bankowe. op. cit. s. 39.
17 por W. Otta: Działalność kredytowa banku. op. cit. 13-14
18 por. R. Warchoł: Kredytowania działalności gospodarczej spółek kapitałowych przez banki. op. cit. s. 25.
19 por. W. Otta: Działalność kredytowa banku. op. cit. 14.
20 por. tamże s. 17.
W zależności od sposobu uruchomienia kredytu obrotowego może on funkcjonować jako:
1. kredyt w rachunku bieżącym
2. kredyt w rachunku kredytowym
Kredyt w rachunku bieżącym wiąże się z powstaniem debetu w rachunku bieżącym kredytobiorcy. W związku z tym krąg kredytobiorców mogących korzystać z tego typu kredytów ogranicza się wyłącznie do podmiotów posiadających w banku udzielającym kredyt rachunek bieżący.21
W tej grupie mogą wystąpić dwa rodzaje kredytów:
a) kredyt otwarty (conto corrente)
b) kredyt kasowy
Kredyt otwarty jest często stosowaną w bankach europejskich formą
kredytowania. Ta technika kredytowania cieszy się popularnością, zwłaszcza w Anglii, gdzie występuje pod nazwą overdraft. Także polskie banki udzielają tego kredytu.22
Poprzez udzielenie kredytu otwartego bank daje kredytobiorcy upoważnienie do spowodowania salda debetowego na jego rachunku bankowym, przyjmując jednocześnie na siebie zobowiązanie do zapłaty dokumentów płatniczych, na których bank jest wskazany jako domicyliat (czyli osoba, u której dokument ma być płatny), choćby na koncie kredytobiorcy nie było pokrycia. Wysokość tego kredytu, czyli określony limit, do jakiego kredytobiorca może się zadłużyć, ustalony jest najczęściej w zależności od wysokości obecnych i przewidywanych w okresie kredytowania wpływów na rachunek bieżący. Kredyt otwarty jest kredytem krótkoterminowym i odnawialnym.23
W szczegółowych warunkach umowy kredytowej zazwyczaj przewiduje się, że banki mogą pobierać podwyższone oprocentowanie od ewentualnego przekroczenia przyznanego limitu kredytowego oraz prowizję od przyznanego kredytu niezależną od jego wykorzystania. Kredytowanie w rachunku otwartym jest operacją korzystną zarówno dla banku jak i kredytobiorcy. Korzystanie z tego kredytu pozwala z jednej strony na uproszczenie prac manipulacyjnych w banku, z drugiej zaś na elastyczne kredytowanie w zależności od sytuacji płatniczej kredytobiorcy.
21 por. I. Heropolitańska, E. Borowska: Kredyty i gwarancje bankowe. op. cit. s. 40.
22 por. Z. Krzyżkiewicz: Podręcznik do nauki bankowości. Biblioteka Menadżera i Bankowca,
Warszawa 1997, s. 86.
23 por. I. Heropolitańska, E. Borowska: Kredyty i gwarancje bankowe. op. cit. s. 40-41
Oszczędza on na odsetkach, bo wpływy na rachunek zmniejszają automatycznie jego zadłużenie.
Omawiany kredyt jest wykorzystywany do finansowania działalności eksploatacyjnej przedsiębiorstw. Sposób jego udzielania powoduje, że nie może on być powiązany z określonym celem, lecz służy utrzymaniu bieżącej płynności. Dlatego też kredyty w rachunku otwartym są zaliczane do kredytów o podwyższonym ryzyku.24
Drugi rodzaj kredyty udzielanego w rachunku bieżącym to kredyt kasowy. Nazywamy jest często kredytem płatniczym lub przejściowym. Przeznaczony jest na pokrycie przejściowego braku środków na rachunku bieżącym. Umożliwia on regulowanie bieżących płatności, wywołując przejściowe powstanie salda debetowego rachunku bieżącego, ale zadłużenie powinno być automatycznie zlikwidowane w najbliższych dniach z bieżących wpływów. Kredyt kasowy łagodzi skutki nierównomiernego wpływu należności w stosunku do terminów płatności, bez potrzeby ubiegania się każdorazowo o przyznanie kredytu niezbędnego do opłacania bieżących zobowiązań. W umowie o ten kredyt banki ustalają nie tylko górny pułap zadłużenia, ale często także maksymalny (od kilku do 14 dni) okres ciągłego występowania zadłużenia powstałego w takiej formie. Widzimy więc, że jest to kredyt krótkoterminowy.25
W interesie kredytobiorcy leży, aby był to kredyt udzielany w bardzo krótkim czasie, niemal „od ręki”. Jest to jednakże możliwe wyłącznie w sytuacji, gdy kredytobiorca jest stałym klientem banku (tj. posiada w banku rachunek bieżący minimum od roku) o znanym bankowi standingu finansowym. Rok jest to minimalny okres, który pozwoli bankowi na ocenę sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy, jego rzetelności w terminowym realizowaniu zobowiązań wobec banku oraz jego zdolności do wywiązywania się ze zobowiązań finansowych.26
Ogólnie można stwierdzić, że kredytowanie w rachunku bieżącym jest usługą korzystną dla przedsiębiorstwa, bowiem uproszczenie prac manipulacyjnych w banku (co ma w tym przypadku miejsce), pozwala na elastycznie kredytowanie w zależności od sytuacji płatniczej kredytobiorcy.27
24 por. Z. Krzyżakiewicz: Podręcznik do nauki bankowości op. cit. s. 86
25 por. Z. Krzyżakiewicz: Podręcznik do nauki bankowości op. cit. s.87
26 por. I. Heropolitańska:, E. Borowska: Kredyty i gwarancje bankowe op. cit. s 41-42
27 por. J. Grzywacz: Współpraca przedsiębiorstwa z bankiem. Difin, Warszawa 1996r., s. 122
Kredyt w rachunku kredytowym jest to kredyt, którego uruchomienie następuje poprzez otwarcie dla kredytobiorcy wydzielonego rachunku kredytowego otwartego specjalnie w celu ewidencjonowania wykorzystania i spłaty kredytu. Kredyty funkcjonujące w rachunku kredytowym mogą zostać udzielone jako krótko- i średnioterminowe.28
Poprzez rachunek kredytowy następuje realizacja wszystkich pozostałych kredytów bankowych. Kredytobiorca może posiadać kilka rachunków kredytowych w zależności od ilości kredytów, z których korzysta. Każdy realizowany kredyt jest ewidencjonowany na oddzielnym rachunku.29
Kredyt w rachunku kredytowym może zostać udzielony jako:
a) kredyt docelowy – jest kredytem przeznaczonym na finansowanie określonej transakcjo np. sezonowe zakupy surowców do produkcji. Kredyt taki nie powinien być kredytem odnawialnym, tj. każda wpłata dokonana w ciężar rachunku kredytowego zmniejsza kwotę kredytu pozostającą do dyspozycji kredytobiorcy.
b) Kredyt na pokrycie wymagalnych zobowiązań – jest to kredyt krótkoterminowy, kilkumiesięczny. Jest przyznawany w przypadku krótkotrwałych trudności płatniczych, spowodowanych np. przejściowym wzrostem stanu zobowiązań, zakłóceniami w sprzedaży itp. Kredyt taki nie powinien być kredytem odnawialnym.
c) &#...
dzingis88