cywilizacja zydowska.doc

Marek Skoczylas

Socjologia II rok

                           „Geneza powstania i warunki funkcjonowania Kibuców w Izraelu”

Izraelskie kibuce są fenomenem na skalę światową ,  to nie tylko fasada życia żydowskiego ,ale także zjawisko o uniwersalnym charakterze .W którym kraju bowiem, nie próbowano wcielić  w życie socjalistycznych idei dobra wspólnego czy tworzyć komun o charakterze religijnym?

Czym są kibuce ? Według  „Słownika wyrazów obcych” to „kolektywne gospodarstwa rolne w Izraelu” [1].Definicja ta jest zdecydowanie niepełna ,ponieważ w państwie izraelskim istnieją także inne formy gospodarowania na roli.Są nimi prywatne  gospodarstwa i moszawy , spółdzielcze osiedla zakładane na wsiach , gdzie ziemię uprawia się indywidualnie ,lecz kolektywnie dokonuje zakupu sprzętu oraz zbytu produktów.Jak pisze Aleksander Lewin,”istota fenomenu , któremu na imię kibuc (...) polega na tym ,że stanowi on jedyny w swoim rodzaju ,oryginalny ,nieustannie się rozwijający i przekształcający  nowy model życia ludzi”[2].Członkowie kibuców  tworzą wspólnotę,taki typ zbiorowości społecznej  , w której najważniejszymi elementami  łączącymi są wieź psychiczna,”powstała na gruncie związków obiektywnie uwarunkowanych ,(...) a także podzielanie  przekonań uczuć i wartości.”[3]Uczestnictwo  we wspólnocie umożliwia ludziom zaspokajanie potrzeb ,których nie mogliby  zrealizować indywidualnie , sprawia , że jednostki utożsamiają  się z grupą , kierują wspólnymi celami , żyją w określony , ogólnie przyjęty sposób.Tonnies twierdził , że wspólnoty  ,to te rodzaje więzi  , w których przeważa wola organiczna , emocje ,nawiązanie  do dziedzictwa ,tradycji.Typ  idealny wspólnoty  zakłada istnienie tradycyjnych oraz intymnych  stosunków  społecznych ,opartych przede wszystkim  na więzach krwi  lub sąsiedztwa   ,a także pewnego rodzaju społecznej kontroli , regulowanej  przez tradycje  oraz wspólną wartość.Właśnie kibuce to takie komuny , wspólnoty o charakterze  kolektywistycznym ,autonomiczne ,samorządne , wierne tradycji i broniące własnej  godności i tożsamości  .

Wiele komun na świecie powstało z inicjatywy emigrantów , którzy chcieli w ten sposób utrzymac więź między sobą i łatwiej  adoptować się w nowym środowisku.Tak właśnie Żydzi ,osiedlajac się  wśród nieprzyjaznych im Arabów ,dażyli  do jednoczenia się,by mieć  wiekszą siłę , możliwość  sprzciwu  i obrony przed naciskami z zewnątrz.Martin Buber ,zydowski filozof  pisał ,że kibuce są „jedynym eksperymentem  w skali światowej  , który nie zawiódł,nie poniósł fiaska.”[4]

Historia ruchu kibucowego sięga  początków XX wieku .Pierwsze osiedla  o charakterze  wspólnoty   budowane były przez ludzi ,wywodzących się z żydowskich  organizacji  młodzieżowych ,emigrantów  z Europy Srodkowej i Wschodniej .W Palestynie znaleźli się oni w bardzo trudnym położeniu , nie tylko ze względu  na poczucie wyobcowania , trudnosci  w dostosowywaniu się do nowego  środowiska.Emigranci  bardzo często  zmuszani byli do nielegalnego  przekracznia granicy palestyńskiej.Poza tym warunki klimatyczne  i geograficzne  nie sprzyjały  osadnictwu. Kraj skalisty , pustynny, niewielkie ilości wody,wszechobecnma malaria  powodowały ,że ludzie ginęli z wyczerpania .Zmuszeni byli do zagospodarowywania  terenów dzierżawionych przez Żydowski  Fundusz Narodowy[5].Ciągłe ataki ze stronny ludności arabskiej powodowały ,że kibuce otaczano drutami ,strzegły  ich straże (dzisiaj  buduje się bunkry)niczym fortece.  Pomimo trudności

Perspektywa ta wydawała się i tak bardziej kusząca niż rzeczywistość w diasporze , dyskryminacja , nietolerancja  , antysemityzm a przede wszystkim holocaust II wojny światowej. Połączenie idei „Judestaatu” z rozwijającym  się  socjalizmem działały.Ideały syjonistyczne trafiły  na podatny grunt socjalizmu.Młodzież  chciała budować od podstaw , w nowym terenie przeobrażać świadomość społeczną-takie były założenia  rozwoju Izraela w skali mikro,nie dokońca udało się wdrożyc te idee  w życie ,lecz kibuce nadal pozostają bazą  dla społeczności żydowskiej .

Powstawanie kibuców wiąże  się z alijami,to znaczy okresami wzmożonej migracji żydowskiej na tereny Palestyny  i późniejszego państwa Izrael.Młodzi uciekinierzy z carskiej Rosji założyli  pierwszy   kibuc w okolicach biblijnego  jeziora Genezaret   w 1910 roku.Nazwano go „Degania”  co znaczy niebieski,stąd kolor flagi izraelskiej.Wtedy te kilkanascie osób  przetarło szlaki ,dziś w tym kibucu żyje około tysiąca osób.Obserwując dane  statystyczne nietrudno się domyśleć w którym momencie nastąpiło zdynamizowanie się procesów powstawania kibuców.[6]

Zwiększony napływ Żydów łączy się  ze skutkami I wojny swiatowej ,wzrostem znaczenia ruchów nacjonalistycznych  a później faszystowskich w Europie.Tragedia Żydów  podczas II wojny światowej ,widmo eksterminacji całego narodu spowodowały,że  liczba kibuców wzrastała w ogromnym tempie(w latach 1940-50)z 82 do 214.W tym okresie powstał między innymi kibuc „Bojowników gett” , będący jednym z najbardziej  liczacych się ośrodków , w których pielęgnuje się pamięć o ofiarach  holocaustu[7].Z danych statystycznych  wynika ,ze jakkolwiek liczba kibuców ciągle rośnie to maleje procent ludności  je zamieszkujących w stosunku do całkowitej liczby populacji Izraela.Większość kibuców zamieszkiwana jest przez około 100,do nawet tysiaca osób. Wiele wspólnot ma zaskakujacy dla turysty wygląd.To tonące w zieleni osiedla o wysokim standardzie życia  i nowoczesnej gospodarce . Kibuce różnią się od siebie ,są rozrzucone po całym terytorium Izraela –każdy posiada własna historię , inne warunki życia.Elementem wspólnym sa zasady według  których kibuce funkcjonują.Jednostka  wstępuje  do wspólnoty z własnej nieprzymuszonej woli ,decyzja musi być odpowiednio uzasadniona.Specjalna  komisja  do spraw przyjmowania nowych członków dokładnie te motywy analizuje[8].Pobudki są zwykle ideowe,  jednakże kibucnicy chetnie wstepuja i służa w armii izraelskiej , potępiają nie chcących   płacić podatki (stąd niechęć Żydów ortodoksyjnych  do komun).Po przyjęciu kandydat przechodzi zwykle  roczny okres próbny.Ostateczna decyzja  zapada na zebraniu ogółu obywateli  jakkolwiek wystąpienie jest tak samo dobrowolne i może nastapić  w każdej chwili.Inne zasady to  rezygnacja z własności prywatnej , włacznie z domami , które mogą jednak  urządzać według własnych upodobań.Fundusze jakimi kibuce dysponują  rozdysponowywane są  na różne sektory życia, od wdrażania nowych technologii ,współpracy z innymi kibucami po ogólna konsumpcję wszytkich mieszkańców.Każdy kibucnik otrzymuje rocznie pewna kwote , którą może dowolnie rozdysponować w okolicznych sklepach.Bardzo ważna zasadą jest równouprawnienie mieszkańców,niezależnie od wykonywanej pracy nie ma żadnych dodatkowych przywilejów. Na tym tle powstają czasami nieporozumienia ,ale idea jest nienaruszalną zasadą. W kibucach  powszechnie akceptuje się zasadę „każdemu według jego potrzeb” przy czym wszyscy pracują  zgodnie ze swoimi mozliwosciami. Częste są również zmiany zawodów ,rotacja na stanowiskach kierowniczych i w zarządzie komuny.Kibucnicy rzadza się sami , panuje tu demokracja bezpośrednia ,zgromadzenie ogółu na podstawie opinii  „fachowców” danej dziedziny podejmuja decyzje.Wprowadzane są one w życie przez zarząd

Wybierany w powszechnym głosowaniu na rok lub dwa. Na czele stoi sekretarz ,oprócz niego zarządzaniem kibucem zajmują się kierownik gospodarczy, organizator  pracy, zaopatrzeniowiec , skarbnik  oraz kierownik do spraw oświaty i kultury[9].Stanowiska te sa społeczne, jedynie sekretarz poświęca  się całkowicie swoim obowiązkom. W stosunkach pomiędzy mieszkańcami przeważa chęć niesienia wzajemnej pomocy, wspólna opieka na dziećmi i starszymi. Mieszkańcy jadają razem posiłki  ,które sami przygotowywują , razem świętują i bawią się .Kibuc traktowany jest jako dom otwarty , co oznacza ,że  mogą zapraszać do siebie gości z zewnątrz.W każdej wspólnocie funkcjonuje zwykle świetnie wyposażony dom kultury,czasami muzeum.Na szczególną uwagę zasługuje troska o dzieci ,Aleksander Lewin pisze o domach dla niemowląt, dla dzieci małych , przedszkolach , klasach wstepnych,szkole podstawowej , średniej , warsztatach  domach malarstwa i rzeźby ,muzyki , przyrody ośrodkach dla dzieci problemowych oraz ogródkach zoologicznych i botanicznych , którymi opiekuja się dzieci.[10]Warto zwrócić uwagę na ewolucję systemu edukacji-dawniej dzieci wychowywane były kolektywnie, z dala od rodziców ,teraz wraca się do modelu wychowywania w rodzinie. Ludzie starsi pracuja tak długo jak są w stanie lub jak długo chcą, potem przenoszeni są do specjalnych ośrodków , w których są pod opieką lekarzy  i co najważniejsze, maja cały czas zapewniony kontakt z rodziną.

Idea powstania kibuców wydawała się utopią,stworzenie bezklasowego społeczeństwa  wydawało się niemożliwe jednak izraelskie kibuce są przykładem na to ,że w skali mikro mogą świetnie funkcjonować pozwalając ludziom organizować się w sposób oddolny i dobrowolny ,bez konieczności stosowania przymusu.

Bibliografia:

Więcek Anna  „Słownik wyrazów obcych”,W-wa 1995 ,  Wyd.naukowe PWN Spółka z.o.o. , wyd.1

Lewin Aleksander,”Kibuce w Izraelu.Utopia czy rzeczywistość”,W-wa 1992

Olechnicki Krzysztof,Paweł Załęcki”Słownik socjologiczny” , Toruń 1997,Wyd. Graffiti BC

Buber Martin,”Paths in  Utopia”, 1945,tłumaczenie własne

Kibuce.Fakty i liczby”, wyd. przez Yada Tabenakina,Ramat Efal,Izrael,1991