Pastores dabo vobis.pdf

Jan Paweł II

POSYNODALNA ADHORTACJA APOSTOLSKA

PASTORES DABO VOBIS

DO BISKUPÓW, DO DUCHOWIEŃSTWA I WIERNYCH O FORMACJI KAPŁANÓW WE

WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE

Spis treści

 WPROWADZENIE

 ROZDZIAŁ I. Z LUDZI WZIĘTY. FORMACJA KAPŁAŃSKA WOBEC WYZWAŃ

SCHYŁKU DRUGIEGO TYSIĄCLECIA

 ROZDZIAŁ II. NAMAŚCIŁ MNIE I POSŁAŁ. NATURA I MISJA KAPŁAŃSTWA

SŁUŻEBNEGO

 ROZDZIAŁ III. DUCH PAŃSKI SPOCZYWA NA MNIE. ŻYCIE DUCHOWE KAPŁANA

 ROZDZIAŁ IV. CHODŹCIE, A ZOBACZYCIE. POWOŁANIE KAPŁAŃSKIE W

DUSZPASTERSTWIE KOŚCIOŁA

 ROZDZIAŁ V. USTANOWIŁ DWUNASTU, ABY MU TOWARZYSZYLI. FORMACJA

KANDYDATÓW DO KAPŁAŃSTWA

 ROZDZIAŁ VI. PRZYPOMINAM CI, ABYŚ ROZPALIŁ NA NOWO CHARYZMAT

BOŻY, KTÓRY JEST W TOBIE. STAŁA FORMACJA KAPŁANÓW

 ZAKOŃCZENIE

WPROWADZENIE

1. „Dam wam pasterzy według mego serca” ( Jr 3, 15).

Tymi słowami proroka Jeremiasza Bóg obiecuje swemu ludowi, że nie pozostawi go nigdy bez

pasterzy, którzy zawsze będą go gromadzili i prowadzili: „Ustanowię zaś nad nimi (czyli nad moimi

owcami) pasterzy, by je paśli; i nie będą się już więcej lękać ani trwożyć” ( Jr 23, 4).

Kościół jako Lud Boży nieustannie doświadcza spełniania się tej prorockiej zapowiedzi i z radością

za to dziękuje Bogu. Wie, że to Jezus Chrystus jest żywym, najwyższym i ostatecznym

wypełnieniem Bożej obietnicy: „Ja jestem dobrym pasterzem” ( J 10, 11). On, „Wielki Pasterz

owiec” (por. Hbr 13, 20), powierzył Apostołom i ich następcom posługę pasterzy owczarni Bożej

(por. J 21, 15 nn.; 1 P 5, 2).

Bez kapłanów Kościół nie mógłby przeżywać przede wszystkim tego podstawowego

posłuszeństwa, które zakorzenione jest w samym sercu egzystencji Kościoła oraz jego misji w

dziejach: posłuszeństwa wobec polecenia Jezusa „idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody” ( Mt

28, 19), a także „to czyńcie na moją pamiątkę” ( Łk 22, 19; por. 1 Kor 11, 24), czyli nie mógłby

wypełniać nakazu głoszenia Ewangelii i ponawiania każdego dnia ofiary Jego Ciała, które wydał,

oraz Jego Krwi, którą przelał za życie świata.

Wiara daje nam pewność, że obietnica Pana nie może pozostać nie spełniona. Właśnie ta obietnica

jest przyczyną i źródłem mocy, która pozwala Kościołowi cieszyć się z rozkwitu powołań

kapłańskich i wzrostu ich liczby w niektórych częściach świata. Ona też stanowi fundament

mocniejszej wiary i zachętę do żywszej nadziei w obliczu poważnego braku kapłanów w innych

częściach świata.

Wszyscy jesteśmy wezwani do pełnej ufności w nieustanne spełnianie się Bożej obietnicy. Ojcowie

Synodalni pragnęli dać temu świadectwo w sposób jasny i stanowczy: „Synod, z pełną ufnością w

obietnicę Chrystusa, który powiedział: ”A oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż do

skończenia świata„ ( Mt 28, 20), oraz świadom nieustannego działania Ducha Świętego w Kościele,

głęboko wierzy, że nigdy całkiem nie zabraknie świętych sług w Kościele (...). Jeżeli nawet w wielu

regionach świata odczuwa się brak duchowieństwa, to jednak działanie Boga Ojca budzącego

powołania nigdy w Kościele nie ustanie” 1 .

Wobec kryzysu powołań kapłańskich — jak powiedziałem na zakończenie Synodu — „pierwszą

odpowiedzią Kościoła jest akt całkowitego zawierzenia Duchowi Świętemu. Jesteśmy głęboko

przekonani, że nasze zaufanie nie zostanie zawiedzione, zwłaszcza jeżeli pozostaniemy wiemi

otrzymanej łasce” 2 .

2. Dochować wierności otrzymanej łasce! W istocie, Boży dar nie unicestwia wolności człowieka,

lecz ją pobudza, rozwija i jej się domaga.

Stąd pełnemu zaufaniu, że Bóg jest absolutnie wierny swojej obietnicy, towarzyszy w Kościele

poważny obowiązek współpracy z Bogiem powołującym, oraz stwarzania i podtrzymywania

warunków, w których dobre ziarno, posiane przez Boga, może się zakorzenić i przynieść obfite

owoce. Kościół musi nieustannie prosić Pana żniwa, by posyłał robotników na swoje żniwo (por.

Mt 9, 38). Musi też proponować nowym pokoleniom jasną i odważną wizję powołania, pomagać im

w rozeznaniu prawdy Bożego wezwania i udzieleniu na nie wielkodusznej odpowiedzi. Musi

wreszcie poświęcać szczególną troskę formacji kandydatów do kapłaństwa.

W rzeczywistości bowiem Kościół uważa formację przyszłych kapłanów — zarówno diecezjalnych

jak i zakonnych — i ich ustawiczną troskę, przez całe życie, o osobiste uświęcenie w posłudze, a

także troskę o ciągłą odnowę duszpasterskiego zaangażowania za jedno z najdelikatniejszych i

najważniejszych zadań, od których zależy przyszłość ewangelizacji ludzkości.

To formacyjne dzieło Kościoła jest przedłużeniem w czasie dzieła Chrystusa, o którym ewangelista

Marek pisze: „(Jezus) wyszedł na górę i przywołał do siebie tych, których sam chciał, a oni przyszli

do Niego. I ustanowił Dwunastu, aby Mu towarzyszyli, by mógł wysyłać ich na głoszenie nauki, i

by mieli władzę wypędzać złe duchy” ( Mk 3, 13-15 ).

Można powiedzieć, że przez całe swoje dzieje Kościół realizował zawsze — chociaż z różną

intensywnością i na różny sposób — ten ideał ewangeliczny poprzez dzieło formacji kandydatów

do kapłaństwa, a także samych kapłanów. Dziś jednak Kościół czuje, że powinien z nowym

zaangażowaniem przeżyć doświadczenie Mistrza i Jego Apostołów. Wzywają go do tego głębokie i

szybkie przemiany dokonujące się w społeczeństwach i kulturze naszych czasów, wielość i

różnorodność sytuacji, w których głosi Ewangelię i daje jej świadectwo, wzrastająca liczba powołań

kapłańskich, zauważalna w różnych diecezjach świata, pilna potrzeba weryfikacji treści i metod

formacji kapłańskiej, a także niepokój biskupów i ich wspólnot, wywołany utrzymującym się

niedoborem duchowieństwa, wreszcie absolutna konieczność, by „nowa ewangelizacja” znalazła w

kapłanach „nowych zwiastunów Dobrej Nowiny”.

Właśnie w tym kontekście historycznym i kulturowym trzeba rozpatrywać ostatnie Zwyczajne

Zgromadzenie Generalne Synodu Biskupów, poświęcone „Formacji kapłanów we współczesnym

świecie”, którego celem było — po upływie dwudziestu pięciu lat od zakończenia Soboru —

zrealizowanie nauki soborowej na ten temat oraz uczynienie jej bardziej aktualną i skuteczną w

dzisiejszych warunkac h 3 .

3. W duchu dokumentów Soboru Watykańskiego II odnoszących się do urzędu kapłanów oraz ich

formacji 4 i z zamiarem konkretnego zastosowania tej bogatej i autorytatywnej nauki do

przeróżnych sytuacji, Kościół wielokrotnie podejmował problematykę życia, posługi i formacji

kapłanów.

Szczególnie uroczyste okazje do tego stanowiły Synody Biskupów. Już podczas obrad I

Zgromadzenia Generalnego Synodu, które odbyło się w październiku 1967 r., pięć posiedzeń

poświęcono problemowi odnowy seminariów. Prace te przyczyniły się w sposób decydujący do

opracowania dokumentu Kongregacji ds. Wychowania Katolickiego: „Podstawowe normy formacji

kapłańskiej” 5 .

Połowę swych obrad poświęciło kapłaństwu służebnemu II Zwyczajne Zgromadzenie Generalne w

1971 r. Wyniki długiej dyskusji synodalnej, zebrane syntetycznie w formie „zaleceń” przekazanych

mojemu Poprzednikowi Papieżowi Pawłowi VI i odczytane na początku Synodu w 1974 r.,

dotyczyły głównie nauki na temat kapłaństwa służebnego, a także niektórych aspektów duchowości

i posługi kapłańskiej.

Również przy wielu innych okazjach Urząd Nauczycielski Kościoła wyrażał swą troskę o życie i

posługę kapłanów. Można stwierdzić, że po Soborze nie było wystąpienia Magisterium, które by w

jakiejś mierze nie uwzględniało, wprost lub pośrednio, sensu obecności kapłanów we wspólnocie,

ich roli oraz nieodzowności w Kościele i w świecie.

W ostatnich latach i w różnych środowiskach dostrzeżono potrzebę powrócenia do tematu

kapłaństwa oraz rozważenia go ze względnie nowego punktu widzenia i bardziej przystosowanego

do współczesnej sytuacji Kościoła i kultury. Centrum uwagi przesunęło się z problemu tożsamości

kapłana na sprawy związane z procesem formacji do kapłaństwa i samym życiem kapłanów. Nowe

pokolenia powołanych do kapłaństwa służebnego różnią się bowiem znacznie od swych

bezpośrednich poprzedników i żyją w świecie pod tyloma względami nowym, ulegającym stałej i

szybkiej ewolucji. Wszystko to należy brać pod uwagę w programowaniu i realizacji dzieła

wychowania do kapłaństwa służebnego.

Wydaje się też, że kapłani, którzy od krótszego lub dłuższego czasu pełnią swą posługę, cierpią dziś

z powodu nadmiernego rozproszenia pośród stale rosnącej liczby obowiązków duszpasterskich; w

obliczu trudnych problemów społecznych i kulturowych współczesności widzą konieczność

powtórnego przemyślenia swego stylu życia i priorytetów pracy duszpasterskiej oraz uświadamiają

sobie coraz bardziej potrzebę nieustannej formacji.

Synod Biskupów w 1990 r. poświęcił swą troskę i refleksje takim sprawom, jak wzrost powołań

kapłańskich, ich formacja, która winna zmierzać do tego, aby kandydaci poznali Jezusa i poszli za

Nim, przygotowując się do przyjęcia i przeżywania sakramentu kapłaństwa upodabniającego ich do

Chrystusa Głowy i Pasterza, Sługi i Oblubieńca Kościoła. Synod rozważał też kierunki i metody

stałej formacji, które realnie i skutecznie pomagałyby umacniać posługę oraz życie duchowe

kapłanów.

Tenże Synod pragnął również odpowiedzieć na postulat poprzedniego Synodu, który poświęcony

był powołaniu oraz misji świeckich w Kościele i w świecie. Wierni świeccy usilnie prosili, by

kapłani gorliwie pogłębiali swoją formację i dzięki temu odpowiednio im pomagali w wypełnieniu

wspólnej misji Kościoła, bowiem „im bardziej rozwija się apostolat świecki, tym silniej odczuwa

się potrzebę dobrze przygotowanych, świętych kapłanów. W ten sposób samo życie Ludu Bożego

urzeczywistnia naukę Soboru Watykańskiego II o związku pomiędzy kapłaństwem powszechnym a

kapłaństwem służebnym, czyli hierarchicznym. W tajemnicy Kościoła hierarchia ma bowiem

charakter służebny (por. Lumen gentium , 10). Im bardziej zgłębiamy sens powołania właściwego

osobom świeckim, tym silniej uwydatnia się to, czym w istocie jest kapłaństwo” 6 .

4. W kontekście synodalnego doświadczenia Kościoła, to znaczy „szczególnego doświadczenia

powszechnej komunii biskupów, które umacnia poczucie powszechności Kościoła oraz

odpowiedzialności biskupów za Kościół powszechny i jego posłannictwo, w «afektywnej i

efektywnej komunii» biskupów zgromadzonych wokół Piotra” 7 , rozbrzmiewał czysty i pełen troski

głos różnych Kościołów lokalnych , a podczas tego Synodu po raz pierwszy głos niektórych

Kościołów Europy Wschodniej. Kościoły wyznały swą wiarę w wypełnienie się Bożej obietnicy:

„dam wam pasterzy według mego serca” ( Jr 3, 15). Potwierdziły również swą duszpasterską troskę

o powołania oraz formację kapłanów ze świadomością, że od tego zależy przyszłość Kościoła, jego

rozwój oraz powszechne posłannictwo zbawienia.

Podejmując obecnie bogatą spuściznę refleksji, wskazań i zaleceń, które stanowiły przygotowanie

do pracy Ojców Synodalnych i które im towarzyszyły, poprzez tę posynodalną Adhortację

Apostolską dołączam do niej mój głos Biskupa Rzymu i Następcy Piotra. Kieruję go do serc

wszystkich wiernych i do każdego z osobna, szczególnie zaś do serc kapłanów i tych, którzy

spełniają delikatną posługę formacyjną. Tak, poprzez tę Adhortację pragnę się spotkać ze

wszystkimi kapłanami, zarówno diecezjalnymi jak i zakonnymi, i z każdym z nich z osobna.

Dzielę uczucia i uznaję za swoje słowa wyrażone ustami i sercem Ojców Synodalnych w ich

„Orędziu do Ludu Bożego”: „Z wielkim uznaniem i podziwem zwracamy się do was, naszych

najbliższych współpracowników w posłudze apostolskiej. Wasza rola w Kościele jest naprawdę

konieczna i niezastąpiona. Dźwigacie ciężar posługi kapłańskiej i na co dzień spotykacie się z

wiernymi. Jesteście sługami Eucharystii, szafarzami Bożego miłosierdzia w sakramencie pokuty,

pocieszycielami dusz, przewodnikami wszystkich wiernych wśród zamętu i trudności dzisiejszego

życia.

Pozdrawiamy was z całego serca, wyrażamy wam naszą wdzięczność i zachęcamy do wytrwania na

tej drodze z radością i entuzjazmem. Nie traćcie odwagi. Nasze dzieło nie jest nasze, lecz Boga.

Ten, który nas wezwał i posłał, jest z nami przez wszystkie dni naszego życia. Jesteśmy bowiem

ambasadorami Chrystusa” 8 .

ROZDZIAŁ I

Z LUDZI WZIĘTY

FORMACJA KAPŁAŃSKA WOBEC WYZWAŃ SCHYŁKU DRUGIEGO TYSIĄCLECIA

KAPŁAN W SWOICH CZASACH

5. „Każdy bowiem arcykapłan z ludzi brany, dla ludzi bywa ustanawiany w sprawach odnoszących

się do Boga” ( Hbr 5, 1).

List do Hebrajczyków podkreśla jasno, że sługa Boży jest człowiekiem. Wywodzi się on z ludzi i

służy ludziom naśladując Jezusa Chrystusa, „doświadczonego we wszystkim na nasze

podobieństwo, z wyjątkiem grzechu” ( Hbr 4, 15).

Bóg powołuje zawsze swoich kapłanów z określonych środowisk życia ludzkiego i kościelnego,

które w sposób nieuchronny ich kształtują i do których zostają potem posłani z posługą Ewangelii

Chrystusa.

Dlatego Synod rozważał zagadnienie kapłanów na tle obecnej sytuacji — „w kontekście”

społeczeństwa i Kościoła oraz w perspektywie trzeciego tysiąclecia, co wynika zresztą z samego

sformułowania tematu: „Formacja kapłanów we współczesnym świecie”.

Z pewnością „to, co w fizjonomii kapłana jest istotne, pozostaje niezmienne, bowiem w przyszłości

tak samo jak dziś musi być on podobny do Chrystusa. Jezus, żyjąc na ziemi, sam stał się

doskonałym modelem kapłana i realizował kapłaństwo służebne, które jako pierwsi otrzymali

Apostołowie. Ma ono trwać i odtwarzać się nieprzerwanie we wszystkich epokach historii. W tym

sensie kapłan trzeciego tysiąclecia będzie kontynuatorem kapłanów, którzy w minionych wiekach

kierowali życiem Kościoła. Także w roku dwutysięcznym powołanie kapłańskie nadal będzie

wezwaniem do przeżywania jedynego i niezmiennego kapłaństwa Chrystusa” 9 .

A równocześnie życie i posługa kapłana musi się „dostosować do każdej epoki i każdego

środowiska (...). Dlatego musimy jak najbardziej otwierać się na światło Ducha Świętego, by

rozpoznawać, dokąd zmierza dzisiejsze społeczeństwo, odkrywać jego głębokie potrzeby duchowe,

określać konkretne i główne zadania oraz odpowiadające im metody duszpasterskie, by stosownie

odpowiedzieć ludzkim oczekiwaniom” 10 .

Wobec konieczności pogodzenia niezmiennej prawdy o posłudze kapłańskiej z potrzebami i

zjawiskami charakteryzującymi obecną epokę, Ojcowie Synodu starali się odpowiedzieć na

niektóre nieodzowne pytania: jakie problemy stwarza, a jednocześnie jakich pozytywnych bodźców

dostarcza obecna sytuacja społeczno-kulturowa oraz kościelna chłopcom i młodym ludziom, w

których dojrzewa zamiar poświęcenia całego życia kapłaństwu? Jakie trudności i jakie nowe

możliwości przynoszą nasze czasy w pełnieniu posługi kapłańskiej, zgodnej z darem otrzymanego

sakramentu oraz z wymogiem odpowiedniego życia duchowego?

Pragnę obecnie przedstawić niektóre elementy analizy sytuacji, którą przeprowadzili Ojcowie

Synodu. Jestem świadomy, że wielka różnorodność uwarunkowań społeczno-kulturowych i

kościelnych, charakteryzująca różne kraje, pozwala na wskazanie tylko zjawisk głębszych i bardziej

rozpowszechnionych, zwłaszcza tych, które wiążą się z problemami wychowawczymi oraz z

formacją kapłańską.

EWANGELIA W DZISIEJSZYCH CZASACH: NADZIEJE I PRZESZKODY

6. Wielorakie czynniki — jak się wydaje — pozwalają dziś ludziom osiągać coraz dojrzalszą

świadomość godności osoby oraz umożliwiają im nowe otwarcie się na wartości religijne, na

Ewangelię i na posługę kapłańską.

Dostrzegamy w społeczeństwie — pomimo tylu sprzeczności — bardziej rozpowszechnione i

silniejsze pragnienie sprawiedliwości i pokoju, coraz żywszą troskę człowieka o dzieło stworzenia i

o poszanowanie przyrody, usilne poszukiwanie prawdy i dążenie do ochrony godności ludzkiej,

wzrastające zaangażowanie w wielu częściach świata na rzecz konkretnej, międzynarodowej

solidarności i nowego porządku na ziemi — w wolności i sprawiedliwości. Podczas gdy ciągle

wzrasta potencjał nauki i techniki i coraz bardziej rozprzestrzenia się informacja i kultura, rodzą się

również nowe pytania z dziedziny etyki — pytania o sens, czyli o obiektywną skalę wartości, która

pozwoliłaby określić możliwości i granice postępu.

Zanikają uprzedzenia ideologiczne i gwałtowne sprzeciwy wobec głoszenia wartości duchowych i

religijnych, a pojawiają się nowe i nieoczekiwane możliwości ewangelizacji i rozwoju życia

kościelnego w wielu częściach świata. Coraz bardziej rozpowszechnia się znajomość Pisma

Świętego. Młode Kościoły wykazują żywotność i siłę, odgrywając coraz znaczniejszą rolę w

obronie i krzewieniu wartości osoby oraz życia ludzkiego. Kościoły środkowowschodniej Europy

złożyły wspaniałe świadectwo męczeństwa, inne zaś Kościoły, które są nadal prześladowane i

uciskane z powodu wiary, wciąż dają dowody swej wierności i odwagi 11 .

Pragnienie Absolutu oraz żywego i głębokiego z Nim kontaktu jest dziś tak silne, że sprzyja

szerzeniu się pewnych form religijności bez Boga oraz sekt wszędzie tam, gdzie brak autentycznego

przepowiadania całej Ewangelii. Rozprzestrzenianie się sekt, również w niektórych środowiskach

tradycyjnie chrześcijańskich, niech będzie dla wszystkich synów Kościoła, a zwłaszcza dla

kapłanów, stałym nakazem przeprowadzania rachunku sumienia odnośnie do wiarygodności ich

świadczenia o Ewangelii i równocześnie znakiem, jak głębokie i powszechne jest poszukiwanie

Boga.

7. Obok wymienionych, jak i innych pozytywnych zjawisk, występuje jednak wiele elementów

wątpliwych lub negatywnych.

W szerokim zakresie rozprzestrzenia się jeszcze racjonalizm , który w imię zawężonej koncepcji

„nauki” odbiera umysłowi ludzkiemu wrażliwość na spotkanie z Objawieniem oraz z Boską

transcendencją.

Trzeba również wspomnieć o przesadnym podkreślaniu podmiotowości osoby, co prowadzi do

zamknięcia człowieka w indywidualizmie i czyni osobę niezdolną do nawiązania prawdziwie

ludzkich relacji. Tak więc zwłaszcza dorastająca i dojrzała młodzież bardzo często stara się

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: