Nauka Piotra.pdf

Warszawskie Studia Teologiczne

XIX/2006, 205-210

Ks. Marek S TAROWIEYSKI

NAUKA PIOTRA (KERYGMA PETRU)

Materiały do poznania legendy i kultu Apostołów (6)

Tre ść : Wst ę p; Bibliografia; Kerygma Petrou : Imi ę Pana; Zach ę ty Piotra skierowane do chrze ś cijan; Słowa

Zmartwychwstałego Chrystusa.

Wst ę p

Utwór Kerygma Petrou (KerP) wzbudzał zainteresowanie uczonych, szczególnie

w XIX w.

Posiadamy dziesi ęć fragmentów autentycznych dzieła Kerygma Petrou ( Nauka

Piotra ), które przechował nam Klemens Aleksandryjski w swoich Kobiercach oraz

Orygenes; znał je Teofil Antioche ń ski (1,10; 2,2), apologeta Arystydes w II w oraz

Euzebiusz z Cezarei 1 i ś w. Hieronim 2 . Istniej ą powi ą zania z tekstem Ewangelii Łuka-

sza (cho ć nie cytaty), z tekstem Justyna oraz z III ksi ę g ą Oracula Sybillina . Utwór ten

uwa Ŝ a Klemens za dzieło ś w. Piotra: podaje on nauk ę któr ą miał przekazywa ć ś w.

Piotr a która miała stanowi ć wzór nauki apostolskiej, natomiast jej zwi ą zki z Ewange-

li ą ś w. Marka pozostaj ą raczej w ą tpliwe.

Nieliczne fragmenty autentyczne Kerygma Petrou mo Ŝ na podzieli ć na trzy grupy:

- mówi ą ca o imieniu Pana,

- zach ę ty

- słowa Zmartwychwstałego;

jednak jest ich za mało, by móc zrekonstruowa ć utwór lub mówi ć co ś wi ę cej o je-

go kompozycji lub tendencjach teologicznych. M.Cabe, ostatni wydawca tekstu dał

jego obszerny komentarz umieszczaj ą c go w cało ś ci dzieła Klemensa 3 .

1 "Piotra za ś imieniem nazwane Dzieje oraz jego imi ę nosz ą ca Ewangelia , tudzie Ŝ tak zwane Kaza-

nia ( Kerygma ) i Apokalipsa jego, nie zostały z cał ą pewno ś ci ą , jak wiemy, przekazane w ś ród pism

katolickich, bo Ŝ aden z pisarzy ko ś cielnych, ani współczesnych, nie posługiwał si ę zawartymi w nich

dowodami", HK 3,3,2, tł. A.Lisiecki, POK 3, 92n. Dzieje podano w drugiej cz ęś ci drugiego tomu Apo-

kryfów Nowego Testamentu (w druku), Ewangeli ę - ANT 1/2, 616-623, Apokalipse , ANT 3,225-241.

2 "Inne ksi ę gi [napisane przez Piotra]: jedna pod tytułem Dzieje , druga Ewangelia , trzecia Nauczanie

[łac. Praedicatio , gr. Kerygma ], czwarta Apokalipsa , pi ą ta S ą d [gr. Krisis ] nie zostan ą zaliczone po-

mi ę dzy apokryfy", De viris illustribus 1, PSP 6,1970,28. Tekst zaczerpni ę ty od Euzebiusza z dodatkiem

jednego utworu - S ą d - dzieła bli Ŝ ej nieznanego.

3 CCAp 15, 2003.

206

K S . M AREK S TAROWIEYSKI

Utwór powstał w ś rodowisku Aleksandryjskim; datuje si ę go na lata 80-140, jako

Ŝ e znał go gnostyk Herakleon (pierwsza połowa II w.). Jest rzecz ą prawdopodobn ą , Ŝ e

był to utwór typu przechodniego: pomi ę dzy literatur ą wczesnochrze ś cija ń ska I/II w. a

apologetyka nast ę pnego pokolenia chrze ś cijan, cho ć na podstawie fragmentów za-

chowanych mo Ŝ emy mówi ć równie Ŝ o jego charakterze apologetycznym. Niestety, ze

wzgl ę du na nieliczne fragmenty zachowane nie mo Ŝ emy nic powiedzie ć o jego kom-

pozycji literackiej lub tendencjach teologicznych.

Obok fragmentów autentycznych Kerygma Petrou posiadamy szereg fragmentów

prawdopodobnie nieautentycznych, pochodz ą cych by ć mo Ŝ e z innego dzieła, Dida-

skalia Petrou , które podajemy w drugiej cz ęś ci tekstów. Trzy ostatnie fragmenty na

pewno nie autentyczne.

Kobierce Klemensa Aleksandryjskiego podajemy w przekładzie (zmodyfikowa-

nym) J. Pliszczy ń skiej, Warszawa 1994, podaj ą c lokalizacj ę tekstu oraz tom i strony

tego Ŝ przekładu; tekst Orygenesa w przekładzie S. Kalinkowskiego.

Bibliografia

Wydania (ClAp 208): A. H ILDEFELD , NT extra canonem receptum , 4, Leipzig

1884 2 , 51-65; E. VON D OBSCHÜTZ , TU 11,1,1893; E. K LOSTERMANN , Apokrypha 1,

Bonn 1933 3 , 13-16; M.G. M ARA , Studi e Materiali di Storia delle Religioni, FS Pin-

cherle, 38(1967) 314-342; M. C AMBE , Kerygma Petrou , CCAp 15, 2003 (tekst, prze-

kład francuski, obszerny komentarz, bibliografia).

Przekład: angielski - W. Schneemelcher, w: Schneemelcher ang. 2, 34-41; francuski -

M. Cambe, por. wydania, 150-160; Ten Ŝ e, EAC 1,3-22; niemiecki - W.Schneemelcher,

w: Schneemelcher 2,34-41; włoski - Erbetta 2, 237-239; Mara - por. wydania..

Opracowania (podane chronologicznie): J.N. R EAGAN , The Preaching of Peter.

The Beginning of Christian Apologetic , Chicago 1923; A. S ALLES , "La diatribe anti-

paulinienne dans « Le Roman Pseudo-Clémentin » et l'origine des « Kérygmes de

Pierre »", RBib 64(1957) 516-551; A.J. M ALHERBE , "The Apologetic Theology of the

Preaching of Peter", Restoration Quarterly 13(1970) 205-223; P. N AUTIN , "Les cita-

tions de la « Prédication de Pierre » dans Clément d'Alexandrie, Strom. VI, 39-41",

JThS 25(1974) 98-105; H. P AULSEN , "Das Kerygma Petri und die urchristliche Apolo-

getik", ZKG 88(1977) 1-37; W. R ORDORF , "Christus als Logos und Nomos. Das Ke-

rygma Petrou in seinen Verhältnis zu Justin", w: Kerygma und Logos , FS C.Andresen,

hrsg A.M. R ITTER , Göttingen 1979, 424-434; E. N ORELLI , "Situation des apocryphes

pétriniens", Apocr 2(1991) 31-83; M. C AMBE , "La Prédication de Pierre", Apocr 4(1993)

177-195.

N AUKA P IOTRA

207

KERYGMA PETROU

IMI Ę PANA.

1a. W Kerygmacie Piotra mo Ŝ na znale źć takie okre ś lenie: "On jest Prawem i Sło-

wem" 4 (1,29,182, I, 124).

1b. Piotr w swym Kerygmacie nazwał Pana Prawem i Słowem (2,15,68,2, I, 175).

1c. "Prawo i Słowo" mówił Zbawiciel, jak zapewniał Piotr w Kerygmacie a tak Ŝ e

słów Proroka: "Bo z Syjonu wyjdzie Prawo a Logos Pana z Jerozolimy" ( Eclogae

proheticae 58, PG 9, 728).

ZACH Ę TY PIOTRA SKIEROWANE DO CHRZE Ś CIJAN

2a. Najbardziej wiarogodni w ś ród Hellenów uzyskali wiedz ę o Bogu nie przez

pełne poznanie, lecz w mglistym tylko zarysie, o tym wspomina Piotr w swym Ke-

rygmacie : "Dowiedzcie si ę zatem, Ŝ e jest tylko jeden Bóg, który dał pocz ą tek wszyst-

kiemu 5 i ma te Ŝ mo Ŝ no ść wszystkiemu kres poło Ŝ y ć " i : "On niewidzialny, który sam

wszystko widzi 6 , niemo Ŝ liwy do ogarni ę cia przestrzennego, który sam wszystko

ogarnia, niczego nie potrzebuj ą cy, którego pomocy wszystko potrzebuje i za którego

po ś rednictwem tylko istnieje, niewyobra Ŝ alny, wieczny 7 , nieprzemijalny 8 , niestwo-

rzony, który jednak wszystko stworzył przy pomocy słowa swej pot ę gi 9 , to jest we-

dług gnostycznego rozumienia - Syna" 10 . (6,5,39,2n., II, 134.).

2b. Piotr wskazuj ą c na Syna pierworodnego, pisze: "Prawdziwie, jeden jest tylko

Bóg, który dał pocz ą tek wszystkiemu" dosłownie rozumiej ą c słowa: "Na pocz ą tku

Bóg tworzył niebo i ziemi ę " 11 (6,7,58,1, II,145).

3a. I tak [Piotr] ci ą gnie dalej: "Tego Boga czcicie nie jak Hellenowie". Tak wła-

ś nie daje do poznania, Ŝ e my czcimy tego samego Boga, którego u Hellenów czcz ą

ludzie wiarygodni wprawdzie, lecz nie wykształceni w pełnym poznaniu - w poznaniu

za po ś rednictwem Syna. Mówi przecie Ŝ : "Nie czcijcie" - nie powiedział wszak: "Bo-

ga, którego czcz ą Hellenowie", lecz - "nie jak Hellenowie". W ten sposób pragnie on

tylko zmieni ć sposób oddawania czci Bogu, lecz nie głosi innego Boga.

Co za ś znaczy to wyra Ŝ enie: "nie jak Hellenowie" wyja ś ni dokładnie sam Piotr,

dodaj ą c: "ponoszeni przez niewiedz ę , a nie znaj ą cy Boga na nasz sposób, a wi ę c przez

4 Por. Iz 2,3=Mch 4,2

Por. Dn 6,26; Rdz 21,33; Rz 16,26.

8 Por. Rz 1,23; 1 Pt 1,23.

Por. Hbr 1,3.

10 Por. Ps 33(32), 6; Mdr 18,15; Hbr 1,3.

Rdz 1,1.

Por. Ef 3,9.

6 Por. 2Mch 9,5; 1Tm 1,17.

208

K S . M AREK S TAROWIEYSKI

pełne poznanie, oto ukształtowali postacie bogów z materii - nad któr ą władz ę dał im

Bóg, aby z niej korzystali - mianowicie z drzewa, kamienia, ze spi Ŝ u i Ŝ elaza, ze złota

i srebra, a zapomnieli, Ŝ e to tylko materia, i do czego słu Ŝ y, oraz Ŝ e to, co powinno im

by ć podwładne, wynie ś li jako bogów i obdarzaj ą czci ą . A co im Bóg dał ku spo Ŝ yciu,

a wi ę c ptactwo powietrzne oraz istoty pływaj ą ce w morzu i pełzaj ą ce po ziemi, i

zwierz ę ta dzikie, a tak Ŝ e czworono Ŝ ne bydło swojskich pól, i łasice, i myszy, i koty, i

psy, i małpy, jednym słowem to, co im za własny pokarm ma słu Ŝ y ć , składaj ą w ofie-

rze istotom przeznaczonym na straw ę dla ludzi i martwe martwym nios ą c na ołtarz,

jak gdyby one były bogami, okazuj ą niewdzi ę czno ść Bogu i przez tego rodzaju ofiary

zaprzeczaj ą Jego istnieniu" 12 (6,5,39,4.40, II,134).

3b. Zbyt wiele miejsca zaj ę łoby teraz cytowanie słów Herakleona zaczerpni ę tych z

pisma pod tytułem Nauka Piotra oraz zatrzymywaniem si ę nad nim i badanie, czy

pismo to jest autentyczne, apokryficzne czy mieszane. Zatem rozmy ś lnie odkładamy

te sprawy na pó ź niej 13 ; zwracamy tylko uwag ę na to, Ŝ e pismo to głosi, tak jakby to

była to nauka Piotra, i Ŝ nie nale Ŝ y czci ć Boga ani na sposób Greków, którzy wysoko

ceni ą sprawy materialne i słu Ŝą demonom i kamieniom (Orygenes, In Ioannem , 13,17,

PSP 28, 1981, 290.) 14 .

4a. A Ŝ e według jego mniemania, i my sani, i Hellenowie poznali ś my tego samego

Boga, ale nie w ten sam sposób podejmie on [Piotr] te Ŝ problem tak mniej wi ę cej:

"Ale nie czcijcie Go te Ŝ jak Judejczycy! Bo i oni b ę d ą c przekonani, Ŝ e tylko oni sami

znaj ą Boga, nie znaj ą Go wcale, słu Ŝą c aniołom i archaniołom, miesi ą cowi i ksi ęŜ y-

cowi 15 . A je ś li nie uka Ŝ e si ę ksi ęŜ yc, nie ś wi ę c ą szabatu tak zwanego pierwszym, ani

nowiu, ani pami ą tki Prza ś ników, ani Ś wi ę ta, ani Wielkiego Dnia" (6,5,41,2n.,

II,134n., por. Orygenes, dz. cyt).

4b. [Nie nale Ŝ y czci ć Boga] na sposób ś ydów, którzy s ą dz ą , Ŝ e tylko oni znaj ą

Boga, ale naprawd ę Go nie znaj ą i czcz ą aniołów, nów i ksi ęŜ yc 16 (Orygenes, In Io-

annem , 13,17, PSP 28, 1981, 290).

5. Nast ę pnie [Piotr] wznosi si ę do szczytowego punktu zagadnienia: "Nauczcie

si ę zbo Ŝ nie i sprawiedliwie tego, co wam przekazujemy, oraz przestrzegajcie tego,

czcz ą c w nowy sposób Boga, mianowicie poprzez Jezusa Chrystusa. Znajdujemy

bowiem w Pi ś mie, co mówi Pan: "Oto zawieram z wami nowe przymierze, nie takie,

jakie zawarłem z waszymi Ojcami 17 na górze Horeb" 18 . A wi ę c Bóg zawarł z wami

nowe przymierze. Helle ń skie i judejskie to były stare. My za ś w nowy sposób, trzeci z

kolei 19 , czcimy Boga jako chrze ś cijanie (6,5,41,4-6, II,135).

Nie wiemy, czy Orygenes kiedykolwiek powrócił do tego problemu.

14 Por. Dz 7,42; Arystydes, Apologia 14.

Ga 4,10; Kol 2,16-18; Kpł 23,21.

16 Por. Dz 7,42; Arystydes, Apologia 14.

Jr 31(38), 31n.; por. Hbr 8,8-2, 10,16n.

18 Por. Pwt 5,2n.; 28,69.

Por. Iz 19,24n.

12 Por. Rz 1,8-25.

N AUKA P IOTRA

209

SŁOWA ZMARTWYCHWSTAŁEGO CHRYSTUSA

6. Z kolei Piotr zapytuje nas jednym słowem: "A cały wszech ś wiat i to, co w nim

istnieje, czyj? Nie Boga?!" Przez te słowa Piotr daje do zrozumienia, Ŝ e Pan rzekł tak

do Apostołów: "Je ś liby kto ś spo ś ród ludu Izraela uczynił skruch ę i zechciał uwierzy ć

w Boga za po ś rednictwem mojego imienia, zostan ą mu odpuszczone jego grzechy 20 .

Po dwunastu latach 21 rozejdzie si ę po ś wiecie, aby nikt nie mógł powiedzie ć : "Nie

usłyszeli ś my" 22 (6,5,43, II, 136).

7. W Kerygmacie Piotra mówi Pan do swych uczniów: "Wybrałem sobie was

dwunastu 23 , uznawszy za uczniów godnych Mnie samego; uznałem za wiernych Apo-

stołów 24 . Wysyłam was na ś wiat z Dobr ą Nowin ą 25 do ludzi na całym zamieszkałym

obszarze ziemi, aby si ę dowiedzieli, Ŝ e jest tylko jeden Bóg, oraz aby ś cie jednocze-

ś nie odsłaniali im przyszło ść 26 za po ś rednictwem wiary we Mnie, Jezusa Chrystusa,

ku zbawieniu tych, którzy usłyszawszy uwierz ą , ku ś wiadectwu ze strony tych, którzy

usłyszawszy nie uwierz ą . Nie b ę d ą ni odt ą d mieli na obron ę argumentu: "Nie doszło

do naszej wiadomo ś ci" (6,6,48,1n., II,139).

8. Z góry ju Ŝ zostało powiedziane wszystkim duszom rozs ą dnym: "Wszystkie

grzechy, jakich który ś z was dopu ś cił si ę nie ś wiadomie, poniewa Ŝ nie znał wyra ź nie

Boga, zostan ą mu odpuszczone, je ś li poznawszy, dozna skruchy" 27 (6,6,48,6, II,140).

9. St ą d te Ŝ Piotr w swoim Kerygmacie w ten sposób mówi o Apostołach: "My,

otworzywszy ksi ę gi, które mamy od Proroków, a które b ą d ź to przez przeno ś nie, b ą d ź

przez zagadki, b ą d ź bezpo ś rednio i dosłownie 28 wymieniały imi ę Jezusa Chrystusa 29 ,

znale ź li ś my zarówno Jego przybycie, jak Jego ś mier ć , jego krzy Ŝ i wszystkie inne

m ę ki zadane mu przez Judejczyków, Jego zmartwychwstanie, Jego wniebowst ą pie-

nie 30 , jeszcze przed zało Ŝ eniem Jerozolimy 31 , jak zostało opisane wszystko, co On

musiał przecierpie ć a tak Ŝ e, co po Nim nast ą pi 32 . Zapoznawszy si ę z tym, doszli ś my

do wiary w Boga za po ś rednictwem wszystkiego, co zostało napisane odno ś nie do

Niego" 33 (6,15,128,1n.; II,189n.).

20 Por. Łk 2,38; 24,47; Mt 3,2; 28,18-20; Mk 16,15n.; Dz 31 5,31; 17,16n.

Por. Łk 6,13;J 6,79; Mt 10,1-4; Mk 3,13-19.

24 Por. Mk 3,13; Łk 6,13.

Por.Mt 10,5; Łk 4,43; 1Kor 1,17; Mk 13,10; Kol 1,23.

26 Por. 1 Tes 1,9n.

Por. Dz 3,17-19. 30; 1Tm 1,13.

28 Por. Lb 12,8.

Por. Dz 26,22n.; Łk 4,17n.

30 Por. 4 Kr 2,11; Mk 16,19; Łk 9,51; Dz 1,9-12.

Por. Iz 54, 14-16, LXX..

32 Por. 1 P. 1,10n.

Por. J 2,22;20,9n.

Por. tekst nast ę pny.

22 Por. Rz 10,14-15.18.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: