Stosunki rodzinne na przykładzie rysunków dzieci(1).pdf

Obraz stosunków w rodzinie na przykładzie rysunków dzieci 1

Rodzina pełna, bezkonfliktowa. W skład badanej rodziny wchodzą: rodzice - mama lat

29, ojciec lat 51 i czworo dzieci: Olga lat 5, Anielka lat 4 (obydwie dziewczynki chodzą do

przedszkola), dwoje rocznych bliźniaków, chłopiec Krzyś i dziewczynka Ewelinka. Rodzinę

utrzymuje ojciec, a mama zajmuje się domem i dziećmi, oprócz tego studiuje zaocznie (w

czym bardzo wspiera ją mąŜ).

Diagnoza stosunków rodzinnych na podstawie rysunków Olgi i Anielki

1. Rysunki OLGI

Olga narysowała dwa rysunki, a to dlatego „Ŝe nie miała czasu” skończyć pierwszego.

PoniewaŜ na kaŜdym z rysunków ujawnił się inny aspekt postrzegania sytuacji rodzinnej

przez Olgę, zdecydowałam się wykorzystać obydwa.

Rysunek Olgi 1

W kolejności od lewej: Olga, tata i mama

Załącznik nr 2

1 Przypadek jest fragmentem obszerniejszej pracy zaliczeniowej w ramach przedmiotu Diagnozowanie potrzeb

społeczno-wychowawczych jednej ze studentek Wydziału Pedagogicznego UW

Rysunek Olgi 2

W kolejności od lewej: mama, tata, Olga i Anielka, bliźniaki w brzuchu u mamy (co wiadomo

tylko z opowieści Olgi)

KaŜdy z rysunków Olgi akcentuje rozdzielność świata rodziców i świata dzieci – rodzice stoją

obok siebie na obu rysunkach w pewnej odległości od dzieci. Na pytanie (rys. 2) dlaczego

tatuś patrzy na dzieci, odpowiedziała – bo tatuś chce pocałować mamę i nie chce Ŝeby dzieci

widziały. Zadałam Oldze pytanie – dlaczego rodzice i dzieci są na rysunkach osobno - nie

umiała mi odpowiedzieć. Sądzę, Ŝe nie jest to sygnał jakiegoś problemu, tylko normalny etap

rozwojowy, w którym dziecko zaczyna sobie zdawać sprawę z „pewnych „kategorii osób”,

wyróŜnionych ze względu na wiek, płeć itd., ma orientację co do zachowań właściwych dla

podstawowych ról społecznych (m. in. ról związanych z płcią).” 2

Rodzina u Olgi to tylko cztery osoby, rodzice, ona i jej młodsza siostra. Dziewczynka

pomija swoje pozostałe rodzeństwo mimo, Ŝe bliźniaki mają juŜ rok. Na rys. nr 2 uwidacznia

się u Olgi problem braku akceptacji powiększonej rodziny. Na moje pytanie, dlaczego nie

narysowała bliźniaków Olga odpowiedziała: „A bo to są dawne czasy, ale one są, tylko w

2 Matczak A., Zarys psychologii rozwoju, podręcznik dla nauczycieli, str. 221, Wydawnictwo Akademickie

„śak”, Warszawa 2003

brzuchu u mamy”. Jest to tzw. pomini ę cie postaci , co wyraźnie wskazuje na fakt iŜ, Olga

czuje się ona zagroŜona obecnością nowych osób w rodzinie i najchętniej wróciłaby do

czasów kiedy była tylko razem z siostrą i rodzicami, co gwarantowało jej zainteresowanie i

miłość rodziców, dzielone tylko z siostrą. Obserwując zachowanie Olgi, wielokrotnie

stwierdziłam, Ŝe Olga jest bardzo troskliwa w stosunku do bliźniaków. Zawsze chętnie

podaje pieluszkę, czy ubranka kiedy jest o to proszona, zawsze pierwsza reaguje kiedy

maluchy płaczą, a rodzice nie reagują od razu. Myślę, Ŝe moŜe to być jeden ze sposobów Olgi

aby „zwrócić na siebie uwagę i odzyskać choć trochę zainteresowania otoczenia”, 3 poprzez

opiekuńczość wykazywaną w stosunku do obojga bliźniaków. Takie zachowanie wobec nich

jest dla Olgi szansą na bycie w polu zainteresowania rodziców i zrekompensowania sobie

utraty pozycji córki pierworodnej.

Sądząc po wielkości postaci zarówno mama jak i ojciec są dla niej tak samo waŜni, ale ojciec

jest zawsze bliŜej Olgi (na kaŜdym rysunku). Co moŜe świadczyć o tym, Ŝe Olga czuje się

pewniejsza kiedy on jest blisko niej i bardziej emocjonalnie z ojcem związana (kiedy zaczęła

mi opowiadać o swoim rysunku rysunek zaczęła od postaci ojca - tak samo jak młodsza).

Młodsza siostra, jest w zasadzie na rysunku tej samej wielkości co Olga, co wskazuje na jej

pełną akceptację przez Olgę i mimo, Ŝe nie ma połączenia ich na rysunku rękami,

(świadectwo mocnej więzi uczuciowej), Anielka jest bardzo waŜną postacią w świecie Olgi.

Jak powiedziała mi ona sama, rysować zaczęła od postaci Anielki, potem narysowała siebie,

tatusia i na końcu mamę. Ale na pytanie kto jest najbardziej szczęśliwy na rysunku,

powiedziała, Ŝe mama, a najbardziej nieszczęśliwy tata, bo zawsze jest zły jak jest bałagan

albo jest hałas. Co potwierdziło się w rozmowie z rodzicami. Tak więc Olga jest bardzo

bystrą i uwaŜną obserwatorką Ŝycia rodzinnego i rzeczywiście moŜna powiedzieć Ŝe jest

dziewczynką nad wiek rozwiniętą i bardzo elokwentną (jej opowiadanie rysunku było bardzo

szczegółowe, opisywane pełnymi zdaniami, bardzo płynnie). Zwróciłam teŜ uwagę na kolory

uŜyte przez Olgę w obydwu rysunkach. Kolorystyka rysunku jest bogata, co jest typowe dla

rysunków dzieci w tym wieku, jest to dobór anaturalistyczny (róŜowe twarze) po prostu

dziecko wybiera te kolory, które akurat lubi, ale nie mają one związku z rzeczywistością.

Sytuacja utrwalona na rysunku 2 rozgrywała się w czasie przerwy na odpoczynek

podczas wycieczki rowerowej, ale kiedy bliźniaki były „jeszcze w brzuchu” (przecieŜ widzisz

ciociu jaka mama jest gruba). Gdy zapytałam Olgę co by zmieniła, odpowiedziała – nic, tak

jest dobrze.

3 Kozłowska A., Znaczenie relacji rodzinnych dla pozytywnego rozwoju dziecka, str. 78, Wyd. Centrum

Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej, Warszawa 2000

Moim zdaniem potwierdza to wielki problem Olgi, która poczuła się usunięta „na

boczny tor”, utrata zainteresowania rodziców jest dla niej bardzo bolesna, przez co powstał

problem z zaakceptowaniem nowej sytuacji, kiedy przybyło dwoje „konkurentów” do uczuć

rodziców. I mimo, Ŝe na co dzień Olga zdaje się radzić sobie bardzo dobrze, nie uporała się

jeszcze z tym problemem.

2. Rysunek ANIELKI

Rysunek Anielki

Zupełnie odmiennie postrzega swoją rodzinę Anielka. Ona jest na tym rysunku

centralną postacią i najbardziej ozdobioną (czego nie ma u Olgi), a skład rodziny to rodzice,

ona, brat (bardzo blisko niej), młodsza siostra teŜ, ale zamieniona w kwiatek - jak powiedziała

mi w rozmowie na temat obrazka – zły czarodziej przyszedł i zaczarował Ewelinkę w kwiatek

bo była niegrzeczna - i na szarym końcu, bardzo pomniejszona Olga, jej najstarsza siostra.

MoŜe to świadczyć o tym, Ŝe Anielka nie czuje się komfortowo w relacji ze starszą siostrą,

gdyŜ Olga jest dziewczynką bardzo dominującą nad nią, stale Anielkę ustawia, jak się mają

bawić i w co, z którą Anielka nie moŜe sobie poradzić. Na pytanie dlaczego narysowała Olgę

taką malutką, odpowiedziała – bo ona jest daleko. ZbliŜenie Anielki do młodszego brata,

sugeruje Ŝe to on jest jej bliŜszy niŜ starsza siostra, w odpowiedzi na pytanie – dlaczego Krzyś

jest blisko ciebie? – stwierdziła - Ŝe „on mnie lubi a Olga jak mnie bije to jest zła, i dlatego

jest daleko”. Wskazuje to na fakt, Ŝe Anielka czuje się z bratem o wiele lepiej niŜ z Olgą, a

ponadto brat jest młodszy więc Anielka moŜe mieć nad nimi pewną przewagę, której nie

moŜe ma w relacjach ze starszą siostrą.

Tak więc większym problemem Anielki, jest problem jej starszej siostry a nie problem

akceptacji bliźniaków. Ona od początku jako drugie w kolejności urodzeń dziecko musiała się

dzielić się miłością rodziców, ale cały czas czuje się dla nich najwaŜniejsza (na rysunku jest

bardzo blisko nich i jest centralną postacią). Symboliczne przedstawienie postaci Ewelinki

jako kwiatka sugeruje, Ŝe Anielka bierze ją pod uwagę, ale nie jest w stanie na razie włączyć

jej do swojej rodziny. MoŜe obawia się ryzyka utraty zainteresowania rodziców jej osobą. W

rozmowie na temat rysunku, mówiła mi Ŝe niedługo czarodziej odczaruje Ewelinkę, ale

jeszcze nie teraz. Tak więc i u Anielki nie nastąpiła całkowita akceptacja powiększenia się

rodziny. I równieŜ dla niej jest to problem, choć nieco innej natury. Starsza Olga nie moŜe

całkowicie zaakceptować bliźniaków, ale akceptuje młodszą siostrę, natomiast Anielka, nie

akceptuje starszej siostry i młodszej, natomiast zaakceptowała brata.

RównieŜ Anielka postrzega rodziców równorzędnie, w zasadzie są oni tej samej

„wielkości” ale tak jak u Olgi tata jest jednak bliŜej Anielki. Ona równieŜ opowiadając mi

swój rysunek zaczęła opowieść od taty. Obie siostry zgodnie twierdziły Ŝe najszczęśliwsza

jest mama. Nie występuje w jej rysunku odrębność światów, ale trzeba pamiętać, Ŝe Anielka

jest o rok młodsza od Olgi (a jak mówiłam Olga sprawia wraŜenie dziecka 6-letniego)stąd jej

postrzeganie rzeczywistości jest odmienne niŜ siostry. Rysunek Anielki jest równieŜ bardzo

kolorowy, słoneczny, pogodny. Na rysunku Anielki jestem równieŜ ja (między Krzysiem a

Eweliną-kwiatkiem), ale to tylko dlatego, Ŝe wiedziała iŜ rysuje ten rysunek dla mnie 4 .

Obydwie siostry akcentują więź między rodzicami, co na rysunku przedstawiają jako

połączenie rękami, tak więc relacje rodziców postrzegane przez dzieci są bardzo ścisłe i

dobre, a rodzice są zawsze na tych rysunkach pogodni.

Kwestią dodatkową, która mnie zainteresowała była osoba ojca umieszczanego zawsze bliŜej

dzieci (na rysunkach obydwu sióstr), mimo, Ŝe jak wynika z moich obserwacji i rozmów z

rodzicami, to mama poświęca im więcej czasu. Zastanawiałam się z czego wynika bliŜsze

usytuowanie ojca? MoŜe z racji Ŝe tata pracuje i przez to wydaje się dzieciom waŜniejszy,

moŜe dlatego, Ŝe pozwala dzieciom na więcej, a moŜe jest bardziej stabilny emocjonalnie i

Mowa tu os studentce-autorce pracy.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: