Rodzaje grup literackich
Sytuacyjna
Programowa
Funkcjonalna
-odzwierciedlenie sytuacji polityczno-społecznej
-nie miały programu, nie wydawały manifestów
-każdy z przedstawicieli miał indywidualną wizję literatury
-np. Skamander, Dadaiści
-miały określony program, najczęściej manifest, ale też listy (autentyści), odezwy, artykuły programowe wydawane w gazetach
-tworzenie dla przyjemności
-np. Futuryści, Awangarda
-miały program
-tworzyły na gruncie ideologicznym
-ulegały naciskom grup masowych
-skupiały przypadkowych członków
-np. Żagaryści
Prąd artystyczny, inicjujący przewrót awangardowy w sztuce europejskiej, który kształtował się i rozwijał przede wszystkim w kulturze niemieckiej pierwszych dwóch dziesięcioleci XXw oraz przenikał w tym czasie do literatur narodowych innych krajów (zwłaszcza środkowo i południowoeuropejskich oraz skandynawskich), aby tam odegrać istotną rolę katalizatora nowatorstwa i nowoczesności.
NIEMCY
Teoretycy:
Podwójne korzenie stylu: linearyzm i malarskość z których wywodzą się opozycje :
płaszczyzna à głębia
forma zamknięta à otwarta
wielość à jedność
jasność à ciemność
linearyzm i malarskość istnieją obiektywnie, natomiast źródła tych stylów tkwią w człowieku, są wyrazem jego widzenia świata, oraz kategorią myślenia.
* Cechą sztuki ma być opozycyjność oparta na:
- przesłankach historycznych - historia sztuki powstaje stopniowo od sztuki abstrakcyjnej à do naturalistycznej.
- Przesłankach psychologicznych- sztuka wynika z woli a nie z umiejętności artystycznych. Każdy może być artystą.
- Przesłankach światopoglądowych – sztuka abstrakcyjna pochodzi z chęci uporządkowania chaosu, natomiast sztuka naturalistyczna ze zgody na świat i włączenia się w niego- stąd pochodzi naturalizm i styl.
*Kategorią myślenia jest opozycyjność- dualizm
*Nastawienie na historyczna prawdę a nie na rzeczywistość
ludzkość jest świadoma nieuchronności śmierci i pragnie wieczności.
Pragnienie to obejmuje dwie kategorie myślenia :
skończoność à nieskończoność które są ideami kultury i sztuki.
Tutaj występują opozycje:
klasycyzm à romantyzm
spokój à ruch
duch – materia to podstawowa opozycja, która się przenika
pozostałe opozycje się wyłączają
impresjonizm-ekspresjonizm
myślenie-czucie
wielość –jedność
analiza-synteza
psychologizm-wizyjność
indywiduum –człowiek
Sztuka rozwija się od realizmu à do abstrakcjonizmu
Poglądy są w ciągłym rozwoju dla tego mogą one być sprzeczne
Opozycyjne myślenie:
materia àduch
formaà treść
spoczynek à ruch
ciemnośćà język
uczucie à rozum
subiektywizm à obiektywizm
*Nie ma znaczenia jakiej formy użyje artysta –realizm jest abstrakcją
*Ważna jest nauka
*Prawdziwa sztuka powstaje z konieczności wyrażenia siebie, epoki i sztuki.
*Sztuka jest absolutna i obiektywna
*Sztuka jest wytłumaczalna, jeżeli każdy jej element jest zracjonalizowany
*Malarstwo dzieli się na:
- Impresję – przeważa wrażenie z zewnątrz
- Improwizację – pochodzi z podświadomości
- Kompozycję – rezultat świadomego działania artysty
*Forma jest tym co materialne, subiektywne i zewnętrzne
*Zawartość jest tym co duchowe, obiektywne i wewnętrzne
*Wyróżnia się trzy etapy w rozwoju sztuki :
- Początkowa – wyrosła z nastawienia praktycznego, była realistyczna.
- Rozwojowa – przewagę zdobywa pierwiastek duchowy nad praktycznym
- naturalistyczna sztuka.
*Celem sztuki jest „ czysta sztuka”
*Natura nie należy do dzieła sztuki
Dualizm
Opozycje :
impresjonizm à ekspresjonizm
zewnętrzność à wewnętrzność
obiektywizmà subiektywizm
kobiecość à męskość
statykaà dynamika
analizaà synteza
Ekspresjonizm opiera się na drugich członach opozycji:
zanika czas i przestrzeń
utwór staje się ruchem
świat, materia i rzeczy to pierwiastki kobiece męską rzeczą jest je doświadczać , formować i przekształcać
świadomość stwarza świat
Grupy:
* Die Brucke (most)
- Powstała w 1905 w Dreźnie, w 1911 przeniosła się do Berlina, działalność zakończyła w 1913
- Założyciel: E.L.Kirchmer
- celem jest podporządkowanie się przeżyciu, swoboda i niezależność
- Poszukiwanie inspiracji w rzeźbie murzyńskiej, kulturze średniowiecznej, drzeworycie, prymitywizmie, mistycyzmie, ludowości, alogiczności
- Członkowie: E Heckel, O. Muller, E. Nolde
* Der Blaue Reiter (Błękitny jeździec)
- Powstała w 1911 w Monachium, działalność zakończyła w 1914
- Założyciel: W.Kandinsky
- Abstrakcja, bezprzedmiotowość, koloryzm, nieskażona pierwotność wrażeń
- 1912 (lub 1914?) W.Kandinsky „O pierwiastku duchowym w sztuce”
- Członkowie: G. Munter, F. Marc, A. Kubin, Egon Schiele
- odwoływanie się do wrażliwości odbiorcy
Czasopisma:
* Der Sturm (1910-32)
- red. H.Walden
- członkowie: E.Schuler, A.Doblin, Mombert, G.Benn, J.Goll
* Die Aktion (1911-25), tygodnik
- red. F.Pfemfert
- tematy: polityka, literatura, sztuka
- radykalno lewicowe (przeciw burżuazji, nacjonalizmowi, militaryzmowi)
- nurt aktywistyczny
- członkowie: D. Rubiner, Hiler, F. Jung, K. Otten, W. Serner, C. Einstein
Periodyki:
- „Das Forum“ (1914-29) red. W.Herzog
- „Die Weissen Blatter“ (1913-23)
- „Neue Jugend“ (1916-17)
- „Das Tribunal“ (1919-21)
- „Die Rote Erde“ (1919-23)
Teksty programowe:
1916- „Ekspresjonizm“ – W.Bahr
1916- „Nowy punkt widzenia“- Daubler
1917- „Ekspresjonizm, Futuryzm, kubizm”– Walden
1918- „Ekspresjonizm punkt zwrotny w sztuce” – Walden
1919- „O poetyckim ekspresjonizmie” – Endschmit
POLSKA (1917-20,22)
Stanisław Przybyszewski
- Antyteza ducha i materii – to podstawowa opozycja
- Sztuka odzwierciedleniem duszy
- Sztuka nie a nic wspólnego z rzeczywistością, jest subiektywna
- Tematem sztuki jest sztuka
- Odrzucenie podstawowych zjawisk natury, nadanie naturze istoty
- Opozycja ekspresjonizm – impresjonizm
Jerzy Hulewicz
- Nawiązuje do teorii Przybyszewskiego z kilkoma różnicami
- Obok opozycji treść-forma, stawia formuła-forma.
- Forma jest czymś dobrym ,koniecznym dla ducha formuła zaś tym co go krępuje
- Społeczeństwo-indywiduum
- Obiektywizm-subiektywizm
- Ostatecznie rezygnuje z opozycji na rzecz harmonii
- Forma jest przed treścią, z niej rodzi się duch
- Sztuka jest wyrazem istoty, ducha, pomija to, co przypadkowe
- Prawdziwa sztuka odtwarza ruch
- Odwołuje się do filozofii okultyzmu i mistycyzmu
Jan Stur
- Reprezentuje ekspresjonizm czysty – o czystej orientacji etycznej i społeczno-utopijnej
- Ekspresjonizm ma scalać i inspirować dążenia do nowej literatury.
- Ekspresjonizm jest dalszym ciągiem romantyzmu -Czego chcemy1920
- Konieczność wyrażania epoki przez sztukę
- Dusza jest zjawiskiem wielopłaszczyznowym, czyli bytem wewnętrznie sprzecznym.
- Głównym postulatem jest harmonia
- Naczelną zasadą jest prawda.
- W sztuce potrzebna jest dusza, treść, ciało i forma.
- Utwór musi być zrozumiały dla czytelnika
- Materia –duch
- Góra –dół
- Impresja- ekspresja
- 1918, „EKSPRESJONIZM.SŁOWACKI I GENESIS Z DUCHA”, S.Przybyszewski
- 1918- „Powrotna Fala”- St. Przybyszewski
- 1918- „Naokoło ekspresjonizmu”- St. Przybyszewski
- 1919- „My jesteśmy sztuka a sztuka jest nami”- B. Hulewicz
- 1920- „Czego chcemy”- Jan Stur
1918- Manifest Buntu tzw. „Zeszyt Buntu”
* „Zdrój” (1917-20,22)
- wyd. Ostoja, red. B. Hulewicz
- w 1918 na jego łamach Przybyszewski opublikował: „EKSPRESJONIZM.SŁOWACKI I GENESIS Z DUCHA”
- 1920, „Czego chcemy” – J.Stur
- „Cykl rozmyślań człowieka na przełomie 1920-1921” – J.Stur
* „Życie” (1889-1890)
- czasopismo Krakowskie
- red. Przybyszewski
- manifest „CONFITEOR”,
* Bunt (1918-20)
- grupa artystyczno-literacka, ukształtowała się wokół „Zdroju”
- należeli do niej po części redaktorzy „Zdroju”
AnnLea