5. Zrównoważony rozwój (ZR).
Motywy ochrony środowiska, światowa ochrona środowiska, istotne światowe konferencje ochrony środowiska i dokumenty z nimi związane, zasady i koncepcja ZR, przedsiębiorstwo a ZR, najlepsza dostępna technika,;
DEFINICJA ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU:
„ZR – ZASPOKOJENIE POTRZEB OBECNYCH POKOLEŃ, BEZ NARUSZANIA MOŻLIWOŚCI PRZYSZŁYCH POKOLEŃ DO ZASPOKOJANIA SWOICH POTRZEB”
Konstytucja RP oprócz zapewnienia niepodległości, nienaruszalności terytorialnej, wolności i praw człowiek i obywatela, bezpieczeństwa. Zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju (Rozdział I Art. 5)
MOTYWY:
- strach przed siłami przyrody (gejzery, wulkany,…),
- przesądy i wierzenia religijne,
- względy gospodarcze (ochrona rzadkich gatunków zwierząt lub o dużym znaczeniu gospodarczym),
- względy estetyczne (np. ochrona śpiewających ptaków),
- względy praktyczne (np. ochrona zwierząt łownych w okresie rozrodu)
ŚWIATOWA OCHRONA ŚRODOWISKA:
1819 – wprowadzenie pojęcia pomnik albo zabytek przyrody (w odniesieniu do drzew, głazów, puszczy, itp.) przez Aleksander Humboldt.
1902 – kilka państw europejskich podpisuje Konwencję o ochronie ptaków pożytecznych dla rolnictwa oraz zostaje powołane Międzynarodowa Rada Badania Morza
1913 – powstaje Międzynarodowy Komitet Doradczy do Spraw Ochrony Przyrody
1922 – powstaje Międzynarodowy Komitet Ochrony Ptaków
1925 – powstaje Międzynarodowe Towarzystwo Ochrony Żubra
1928 – w Brukseli powstaje Międzynarodowe Biuro Ochrony Przyrody
1931 – podpisanie międzynarodowej konwencji o ochronie wielorybów
1961 – utworzenie Światowego Funduszu na rzecz Dzikich Zwierząt
1968 przyjmuje się jako datę narodzin światowego prawa ochrony środowiska.
1983 – powołanie Światowej Komisji ds. Środowiska i Rozwoju (WCED) Narodów Zjednoczonych (tzw. Komisja Brundtland) Komisja znana jest z wypracowania szerokiej politycznej koncepcji zrównoważonego rozwoju oraz opublikowania w 1987r. raportu „Nasza Wspólna Przyszłość” (lista zagrożeń i wyzwań dla przyszłego prawidłowego funkcjonowania i rozwoju ludzkości)
ISTOTNE KONFERENCJE:
- XXIII Sesja Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych – problemy relacji „człowiek i środowisko” w centrum zainteresowania.
Zwrócono uwagę na:
- po raz pierwszy pojawia się kryzys środowiska o zasięgu ogólnoświatowym,
- przyczyny:
- eksplozja demograficzna
- uprzemysłowienie
- wyniszczenie ziem uprawnych
- bezplanowy rozwój stref miejskich
- zmniejszanie się terenów wolnych
- wnioski: kontynuacja negatywnych procesów zachodzących w środowisku zagraża przyszłemu życiu na Ziemi (uświadomienie sobie, że przestrzeń i zasoby są ograniczone)
· KONFERENCJA W SZTOHOLMIE / SZWECJA (czerwiec 1972)
Myśl przewodnia kontynuacja dotychczasowego sposobu rozwoju doprowadzi do katastrofy w postaci zużycia zasobów przyrody
GŁÓWNE POSTANOWIENIA:
- ochrona środowiska stała się podstawową funkcją państwa
- został opracowany zbiór zasad służący celom polityki ochrony środowiska (Deklaracja Sztokholmska),
- został powołany Program Ochrony Środowiska Narodów Zjednoczonych –UNEP – monitorowanie stanu środowiska na świcie i ochrona,
- wprowadzenie hasła Mamy tylko jedną Ziemię
- 5czerwca stał się Światowym Dniem Ochrony Środowiska
Najważniejsze z 26 zasad:
- prawo człowieka do odpowiednich warunków życia w środowisku,
- zachowanie naturalnych zasobów dla przyszłych pokoleń poprzez planowanie i zarządzanie,
- przeciwdziałanie zanieczyszczeniom środowiska,
- racjonalne planowanie (godzenie konfliktów między rozwojem a ochrona środowiska),
- upowszechnianie wiedzy z zakresu ochrony środowiska,
- popieranie badań związanych z ochrona środowiska,
- suwerenne prawo państw do wykorzystywania własnych zasobów i ponoszenia odpowiedzialności za ewentualne wyrządzenie szkody.
· KONFERENCJA NARODÓW ZJEDNOCZONYCH ŚRODOWISKO I ROZWÓJ (UNCED) (1992) (znany również jako Szczyt Ziemi w Rio de Janeiro)
- uczestniczyło w nim: 178 państw, organizacje międzynarodowe, agencja ONZ, biznes, nauka, organizacje pozarządowe
- wypracowano stanowisko sprawy ochrony środowiska należy łączyć z rozwojem społecznym i gospodarczym, gdyż są one ze sobą ściśle powiązane
Przyjęto dwie umowy globalne
- Konwencję o różnorodności i biologicznej,
- Konwencję ramową w sprawie zmian klimatu
Oraz trzy dokumenty o charakterze deklaratywnym
- Deklaracja z Rio nt. Środowiska i Rozwoju
- Deklaracja o lasach
- Agendę 21(Globalny program działań w zakresie rozwoju i środowiska) – katalog reguł postępowania, na rzecz wprowadzenia i realizacji ZR
Wzywa on do zmiany polityki w dziedzinie gospodarki, energetyki, komunikacji, rolnictwa i handlu, aby sprzyjały trwałemu (zrównoważonemu) rozwojowi.
Główne rozdziały Agendy 21:
1. Zagadnienia socjalne i ekonomiczne (ubóstwo, dynamika demograficzna, zdrowie ludzkie)
2. Ochrona i zarządzanie zasobami naturalnymi w celu trwałego i równoważnego rozwoju (ochrona atmosfery, rolnictwa, wylesienie, odpady)
3. Wzmacnianie roli głównych grup społecznych i organizacji (rola kobiet, dzieci, młodzieży, organizacji)
4. Możliwości realizacyjne (finansowe, rozwój nauki, edukacji)
ZASADY I KONCEPCJE ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU.
Rozdział 28 Agendy 21 stał się podstawą prawną do powołania Komisji Zrównoważonego Rozwoju
Trzy główne zasady na których opierają się działania ZR
- Solidarność wszystkich ludzi – zarówno na poziomie lokalnym, krajowym czy globalnym jak i w czasie (między obecnym a przyszłym pokoleniami)
- Orientacja na przykładzie pokolenia – wybory dokonywane dzisiaj nie mogą ograniczać swobody przyszłych pokoleń
- Współuczestnictwo – zaangażowanie wszystkich uczestników życia społeczno-gospodarczego w regionie
Aby ZR był możliwy należy pogodzić cele: ekonomiczny, środowiskowy i społeczny
- Troska o środowisko – ochrona naturalnych nieodnawialnych zasobów, zminimalizowanie negatywnego oddziaływania na otoczenie.
- Równowaga społeczna – tworzenie nowych miejsc pracy i aktywne działania w celu podnoszenia jakości życia
- Efektywność ekonomiczna – zysk dla zbiorowości uwzględniający koszty społeczne i środowiskowe.
PRZEDSIĘBIORSTWA A ZR.
ZR przedsiębiorstwa to - rozwój społeczny i gospodarczy przedsiębiorstw, umożliwiający dzisiejsze realizowanie aspiracji i osiąganie zysków, bez naruszania możliwości realizowania aspiracji i osiągania zysków w przyszłości.
Działania podejmowanie przez przedsiębiorstwa na rzecz ekorozwoju świata – finansowe, medialne i moralne wspieranie koncepcji zrównoważonego rozwoju przez przedsiębiorców. Przyjęcie przez nie koncepcji ekorozwoju tzn. przyjęcia proekologicznej ścieżki rozwoju
Wg teorii ZR można przyjąć, że teoretycznie przedsiębiorstwa maksymalizując swój zysk mogą jednocześnie zmniejszyć swoje oddziaływanie na środowisko.
Konieczność włączenia problematyki ekologicznej do systemu zarządzania firmą wymuszaona przez:
- wzrost świadomości społeczeństwa
- dbałość o wizerunek firmy
- akty prawne
- dyskryminacja technologii zanieczyszczających środowisko
- konieczność dostosowania się do wymogów UE
Strategia pasywna wybiórcze przestrzeganie przepisów, ponoszenie kar
Strategia defensywna wycofywanie z rynku produktów zagrażających środowisku i rezygnacji z technologii nie spełniających wymogów ekologicznych
Strategia ofensywna stałe ulepszenie procesów technologicznych, proekologiczne szkolenia załogi, nadawanie produktom proekologicznych walorów, poszukiwanie nowych technilogii
NAJLEPSZA DOSTĘPNA TECHNIKA BAT (to nie wymóg stosowania konkretnego rozwiązania, ale parametry ekologiczne i techniczny, które są wyznacznikiem osiągnięcia pożądanego celu)
Wymogi Dyrektywy odnoszą się do sześciu generalnych kategorii działalności przemysłowej:
- przemysłu energetycznego,
- przemysłu produkcji i obróbki metali
- przemysłu mineralnego
- przemysłu chemicznego
- gospodarki odpadami
- innych rodzajów działalności (przem. Papierniczy, tekstylny, rolno-spożywczego.
Określenie standardów BAT dla konkretnej branży lub obiektu powinno być wynikiem obiektywnej oceny, w której bierze się pod uwagę wiele czynników. Dla tego UE powołała Europejskie Biuro IPPC, którego zadaniem jest opracowywanie tych dokumentów
Przy określaniu technik należy wziąć pod uwagę:
- porównywalne procesy, ustawienia lub metody
- postęp technologiczny
- rozwój technologii niskoodpadowych
- zużycie i właściwości surowców oraz ich wydajność energetyczna
- redukcja emisji niebezpiecznych związków
- zapobieganie wypadkom
Fidelbaum