tluszcze.pdf

Materiały z farmakognozji dla studentów III roku farmacji

Fitochemia

Tłuszcze

Jest to grupa substancji pochodzenia roślinnego lub zwierzęcego, które znalazły zastosowanie w lecznictwie

głównie jako podstawy do wytwarzania niektórych form farmaceutycznych. Właściwości fizykochemiczne tej

grupy substancji pozwalają na przygotowywanie takich postaci leków jak maści, czopki, zawiesiny lub mydła.

Tłuszcze pełnią w tych formach leków nie tylko funkcje nośników (bazy) dla substancji czynnych, ale często

jako substancje litofilne ułatwiają przenikanie substancji leczniczych przez skórę pełniąc role "promotorów

przejścia".

Istnieje jednak pewna grupa tłuszczy, które wykazują własne, wyraźne działania farmakologiczne. Z tego

powodu zastosowanie tej grupy tłuszczy nie ogranicza się tylko do formulacji jakiś postaci leków, ale są one

powszechnie wykorzystywane jako lekarstwa. Przykładem takich tłuszczy mogą być olej rycynowy o

właściwościach przeczyszczających lub olej wątłuszowy (tran), który jest źródłem witamin A i D3.

Tłuszcze, oprócz zastosowań medycznych, pełnią w naszym życiu również inną bardzo ważną rolę - są jednym

z podstawowych elementów naszej diety. Wprowadzane są one do niej zarówno w sposób świadomy (np.

olej do smażenia), jak i mniej lub bardziej nieświadomy (np. w nabiale). Spełniają one w naszym pokarmie

głównie funkcje energetyczne. Jak powszechnie wiadomo ich rodzaj, a także ilość jaką spożywamy, ma

bezpośrednio wpływ na rozwój otyłości i w konsekwencji wielu innych, poważnych chorób.

Tłuszcze – występowanie i właściwości biochemiczne.

Z punktu widzenia biochemika tłuszcze są bezazotowymi związkami pełniącymi w organizmach roślin i

zwierząt rolę substancji zapasowych. W komórkach znajdują się z reguły w postaciach związanych z białkami.

W świecie roślinnym występują najczęściej w nasionach i owocach roślin oleistych, gdzie mają stanowić

zapasy substancji energetycznych dla rozwijających się z nasion zarodków. Tłuszcze zawarte w roślinach

uzyskuje się poprzez tłoczenie na specjalnych prasach w normalnej (na zimno, pierwsze tłoczenie), lub w

podwyższonej temperaturze. O wiele rzadziej stosuje się wygotowywanie z wodą lub ekstrakcję

rozpuszczalnikami W świecie zwierzęcym tłuszcze występują głównie w tkance podskórnej oraz w okolicach

jelit i nerek. Uzyskuje się je stamtąd przez wytapianie.

Z punktu widzenia chemika tłuszcze proste (trójglicerydy) są estrami glicerolu i tak zwanych wyższych

kwasów tłuszczowych. Cząsteczka takiego trójglicerydu może, ale nie musi, zawierać trzy identyczne kwasy

tłuszczowe. Mogą to być takie nienasycone kwasy jak: palmitynowy, stearynowy czy arachidowy.

W cząsteczkach tłuszczy występują również tak zwane nienasycone kwasy tłuszczowe. Są to między innymi

kwasy: olejowy erukowy, linolowy i arachidonowy. Należy też wspomnieć, że istnieją inne tłuszcze, o bardziej

złożonej budowie, w których cząsteczki kwasów tłuszczowych zastępowane są bardziej skomplikowanymi

związkami.

Źródło materiałów: ww.farmakognozja.farmacja.pl | Przekonwertowanie do PDF: p. Zosia :-)

Materiały z farmakognozji dla studentów III roku farmacji

Fitochemia

Wszystkie tłuszcze, jak każde estry ulegają hydrolizie kwasowej lub zasadowej (w wyniku tej ostatniej zwanej

zmydlaniem powstają mydła, czyli zasadowe sole kwasów tłuszczowych). Wchodzące w skład tłuszczów

kwasy różnią się między sobą długością łańcucha węglowego i liczbą wiązań nienasyconych. Ma to

bezpośredni wpływ na właściwości biologiczne i fizyczne tłuszczów. Tłuszcze pochodzenia roślinnego, które

zawierają wiele nienasyconych K.T. występują zwykle w temperaturze pokojowej w postaci ciekłej.

Natomiast tłuszcze zwierzęce, zawierające głównie nasycone kwasy tłuszczowe mają wyższe temperatury

topnienia.

Obecność długich łańcuchów węglowych sprawia również, że tłuszcze nie rozpuszczają się w

rozpuszczalnikach polarnych takich jak woda czy alkohol etylowy (w przypadku tego ostatniego istnieją

nieliczne wyjątki), za to dość dobrze w rozpuszczalnikach niepolarnych takich jak benzen czy benzyna.

Surowce tłuszczowe

Oto najważniejsze tłuszcze które znalazły zastosowanie w lecznictwie:

Oleum Cacao - Olej kakaowy (Masło kakaowe)

Jest tłuszczem uzyskiwanym poprzez wyciskanie na ciepło nasion kakaowca - Theobroma Cacao. Olej

kakaowy jest tłuszczem stałym o charakterystycznym przyjemnym zapachu. Jego temperatura topnienia

wynosi 32-35o C., co sprawia że świetnie nadaje się on do przygotowywania takich form leku, które mają

upłynniać się w temperaturze ludzkiego ciała - mam tu na myśli globulki, czopki i niektóre maści. Barwa

masła kakaowego może być różna, od białej do słonecznie żółtej. Głównymi jego składnikami są glicerydy

kwasów sterynowego, palitynowego, olejowego i arachidowego.

Oleum Ricini - Olej Rycynowy

Jest to olej otrzymywany poprzez wyciskanie na zimno z nasion rącznika (Ricinus comunis) i wygotowywanie

z wodą. Ten ostatni etap pozwala między innymi na rozkład trującej toksoalbuminy - rycyny, której obecność

w nasionach sprawia, że ich spożycie może wywołać śmiertelne zatrucie.

Olej rącznikowy jest bezbarwnym jasnożółtym płynem zawierającym w około 80% glicerydy kwasu

rycynolowego. W jego składzie znajdują się również mniejsze ilości glicerydów kwasów olejowego,

linolowego i innych. Olej rycynowy znalazł w lecznictwie zastosowanie jako lek przeczyszczający. Za takie jego

działanie odpowiedzialny jest zawarty w nim kwas rycynolowy, który po uwolnieniu (pod wpływem enzymów

trawiennych) z glicerydów drażni błonę śluzową jelita cienkiego, co pobudza jego perystaltykę. Olej rycynowy

stosuje się w dawce 15-30 gramów. (1 - 2 łyżki stołowe).

Adeps suillus - Smalec wieprzowy

Jest to tłuszcz uzyskiwany przez wytapianie z tkanek tłuszczowych świni domowej - Sus scropha var.

Domesticus. Surowiec ten jest biały, jednorodny i miękki w temp. pokojowej - jego temperatura topnienia

wynosi 38-46o C. Podstawowymi składnikami tego tłuszczu są triglicerydy, głównie kwasu olejowego (ok.

45%) w mniejszej części kwasu palmitynowego oraz stearynowego. W skład smalcu wchodzą także w małych

ilościach cholesterol i lecytyna. Surowiec ten znalazł w farmacji zastosowanie jako podłoże do maści i to

właśnie na jego bazie wykonuje się maść siarkową. Do wad smalcu należy jego ograniczona trwałość i

podatność na utlenianie.

Oleum Jecoris Aselli - Olej wątłuszowy (Tran)

Jest to olej otrzymywany z wątroby wątłusza (dorsza) Gadus morrhua poprzez wytopienie, a następnie

wymrożenie w temperaturze - 5o C części ulegających zestaleniu. Tłuszcz ten zawiera duże ilości glicerydów

nienasyconych kwasów tłuszczowych: olejowego, palmitoleinowego oraz w mniejszych ilościach estry

nasyconych kwasów na przykład palmitynowego. Do najważniejszych składników tego oleju zaliczyć należy

witaminę A oraz D3, których zawartość powinna wynościć 800 j.m. i 80 j.m. na g.

Źródło materiałów: ww.farmakognozja.farmacja.pl | Przekonwertowanie do PDF: p. Zosia :-)

Materiały z farmakognozji dla studentów III roku farmacji

Fitochemia

Tran był kiedyś powszechnie stosowany jako środek wzmacniający i źródło witamin A i D3. Później jego

stosowanie zostało zarzucone. Obecnie przeżywa renesans, który związany jest z zastosowaniem kapsułek

jako formy jego podania (sam tran smakuje obrzydliwie) oraz z przypisywanymi mu właściwościami

uodporniającymi na różnego rodzaju infekcje. Działanie to ma być związane z obecnością nienasyconych

kwasów tłuszczowych. Olej wątłuszowy jest również od dawna stosowany zewnętrznie w postaci maści na

różnego rodzaju oparzenia czy źle gojące się rany skóry - przyspiesza ich regenerację. Należy tutaj

wspomnieć, że tran jest surowcem, który łatwo ulega utlenieniu i wpływowi ciepła, dlatego należy

przechowywać go w odpowiedniej temperaturze.

Do innych tłuszczy stosowanych w lecznictwie należą:

 Oleum Rape - Olej rzepakowy

 Oleum Helianthi

 Oleum Arechidid - Olej arachidowy

 Oleum Lini - Olej lniany

 Oleum Amygdalarum

 Oleum Olivarum - Oliwa

 Oleum Papaveris - Olej makowy

 Oleum Sezami - Olej sezamowy

 Oleum Sojae - Olej sojowy

 Oleum Carthami

Źródło materiałów: ww.farmakognozja.farmacja.pl | Przekonwertowanie do PDF: p. Zosia :-)

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: