Maria Niemirow - Esperanto dla wszystkich - Uzupełnienie”.pdf - Maria Niemirow, Esperanto dla wszystkich - zkliban

ESPERANTO . PL

Maria Niemirow - - Esperanto dla wszystkich - Uzupełnienie

Nie chcąc przeciążać Państwa nadmiarem lekcji, nie wyczerpaliśmy w naszych 32 "Lekcjach" jeszcze kilku

przyrostków i przedrostków, względnie końcówek gramatycznych i innych uwag, które tutaj - aby nam już nic z

gramatyki nie brakowało - "hurtem" podajemy:

2. Przyrostek "er" oznacza cząstkę jakiejś całości, ( ale nie koniecznie równą jak końcówka liczebników

ułamkowych "on"), a więc np.: fajro - ogień, fajero - iskra (jako cząstka ognia); ĉeno - łańcuch, ĉenero

- ogniwo (cząstka łańcucha).

3. Przyrostki "ĉj" i "nj" oznaczają męski względnie żeński rodzaj przy słowach przymilających,

zdrobniałych, np.: patro - ojciec, paĉjo - tatuś, ojczulek; patrino - matka, panjo - mamusia, mateńka;

Sofio - Zofia, Sonjo - Zosia, Zosieńka itp.

- Te dwa przyrostki można dodawać po którejkolwiek zgłosce danego wyrazu, a więc może być "panjo"

i "patrinjo" jak się komu bardziej podoba. Wzbogaca to sam język, czyniąc go podobnym pod tym

względem do języków słowiańskich, w których tych słów przymilających mamy mnóstwo, podczas gdy

w językach germańskich i romańskich nie ma ich tak wiele.

4. Przyrostek "um" jest to sufiks "generalny", podobny do generalnego przyimka "je" , a więc używany

wówczas, kiedy żaden z pozostałych afiksów się nie nadaje. Najczęściej przyrostek ten jest używany

wówczas, kiedy chodzi o określenie czegoś, co otacza wokół jakąś inną rzecz, np.: kolo - szyja,

kolumo - kołnierz; mano - ręka, manumo - mankiet; cerbo - mózg, cerbumi - głowić się, "łamać sobie

głowę", rozmyślać na wszystkie strony itp. Słówka z przyrostkiem "um" podane są w każdym większym

słowniku, przeciwnie do innych przyrostków, które esperantyści potrafią sami dodawać, regularnie do

znanych pierwiastków.

5. Końcówka "op" służy do określania liczebników "zbiorowych" , tj. takich, gdzie kilka jednostek tworzy

nową całość, ale żadna z nich nie traci samoistności, jak np.: du - dwa, dwaj, dwie, duope - we dwóch,

we dwoje (idą do domu), triope - we troje, dekope - w dziesięcioro itd.

6. Słówko "po" służy do tworzenia liczebników "podziałowych" i jest stawiane oddzielnie przed danym

liczebnikiem, jak np.: mi donis al la infanoj po tri pomoj - dałem dzieciom po trzy jabłka; ĉiu ricevis po

cent zloty - każdy otrzymał po 100 złotych. Słówko to zostało wzięte do esperanta z języka polskiego.

7. Końcówka "ies" przy zaimkach służy do oznaczenia przynależności, własności. Przykład: iu - ktoś, ies -

czyjś, czyjaś, czyjeś; kiu - kto, kies - czyja własność, którego, kogo; podobnie dalej: ties - własność

tego (człowieka), ĉies - własność wszystkich, każdego, nenies - niczyja własność, niczyj, niczyje.

8. Do oznaczania czynności w stronie biernej służy przyimek "de" , czyli ten sam, który służy do tworzenia

przypadku 2-go (patrz Lekcja 7). Przykład: Li estas ŝatata de ĉiuj - On jest szanowany (ceniony) przez

wszystkich. Początkujący esperantyści tłumaczą "per ĉiuj", co jest błędne, gdyż "per" słuzy do

oznaczenia narzędnika, tl. pracy wykonywanej jakimś narzędziem, np.: Li skribas ne per plumo sed per

krajono - On nie pisze piórem lecz ołówkiem.

9. Wszystkie słowa już z dawnych - przedesperanckich - czasów międzynarodowe, czyli tzw. u nas "wyrazy

obce", używane jednakowo lub bardzo podobnie przez wszystkie narody cywilizowane, są tymi samymi

sławami esperanckimi. Mamy więc: matematiko - matematyka, historio - historia, estetiko - estetyka,

teatra - teatralny, elektrizi - elektryzować itd. Słowa te w esperancie otrzymują tylko znane nam

końcówki gramatyczne O, A, E, itd. Przykład: mi parolas telefone - mówię przez telefon; sur la tablo

kuŝas telefona libro - na stole leży książka telefoniczna; mi nepre devas telefoni al Krakovo - ja

koniecznie muszę telefonować do Krakowa; mia telefono ne funkcias - mój telefon nie funkcjonuje.

1. Przedrostek "re" oznacza powtórzenie, powrót czynności lub działanie odwrotne, - np. doni - dać,

dawać, redoni - oddać, oddawać; veni - przyjść, przychodzić, reveni - wrócić, wracać.

10. W słowach złożonych, w których pierwsza częś została skrócona przez opuszczenie końcówki "o" czy

innej, akcent nie zmienia swego pierwotnego położenia, przykład: słowo leterportisto - listonosz,

złożone ze słów letero - list i porti - nosić, akcentuje się dwa razy: let e r-port i sto a nie l e ter-port i sto,

ponieważ akcent w esperancie się nie przesuwa. To samo dotyczy oddzielnych słów skróconych: lib e r'

zamiast lib e ro, mat e n' zamiast mat e no itd. Pierwsza część słowa złożonego ma akcent słabszy niż

część druga.

11. W esperancie używa się wiele międzynarodowych końcówek naukowych we wszystkich dziedzinach

wiedzy, które - jak wiadomo - pochodzą przeważnie z języka łacińskiego i starogreckiego, jak np.:

kilo gramo, centi metro, mega vato, insekto cidoj - insektocydy czyli środki owadobójcze i wiele innych.

Maria Niemirow - Esperanto dla wszystkich - Uzupełnienie”.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: