Budowa maszyn współrzędnościowych: konstrukcja nośna z elementami ruchomymi i stołem pomiarowym oraz układy napędowe, układy pomiarowe (wzorzec i przetwornik), systemy lokalizacji punktów pomiarowych (głowica pomiarowa i konfiguracje trzpieni pomiarowych), układ sterujący, komputer, urządzenia peryferyjne i oprogramowanie pomiarowe.
Czujnik przyrząd pomiarowy do wykonywania pomiarów metodą różnicową Czujniki mają na ogół mały zakres pomiarowy i cechują się dużą dokładnością wskazań. Czujnika nie stosuje się w pomiarach samodzielnie. tylko zamocowany w podstawie lub w innym urządzeniu daje możliwość wykonywania pomiarów, a powstały w ten sposób przyrząd pomiarowy nazywa się przyrządem czujnikowym
Budowa składają się z (urządzenia stykowego, urządzenia wytwarzającego nacisk pomiarowy, przetwornika i urządzenia wskazującego. odmiany czujników: 1) mechaniczne a) dźwigniowe b) zębate c) dźwigniowo-zębate, d) dźwigniowo-śrubowe e) sprężynowe
2) czujniki optyczno-mechaniczne 3) czujniki elektryczne 4) Czujniki pneumatyczne a) Ciśnieniowe b) Natężeniowe c)Przepływowe 5) Czujniki inkrementalne
Czujniki elektryczne - wywołanie zmiany określonej wielkości elektrycznej (np. R, L, C) wskutek przesunięcia liniowego trzpienia pomiarowego.
Czujniki inkrementalne - stosuje się wzorce inkrementalne, i tym samym uniezależnia się od wzorców w postaci płytek wzorcowych ich zalety to a) Duży zakres pomiarowy (do 100 mm) b) Wysoka dokładność pomiar c) Możliwość zerowania urządzenia wskazującego , zmiany kierunku mierzenia, przyłączenia do mikrokomputera
Czujniki mechaniczne działają na zasadzie mechanicznego przenoszenia przesunięcia końcówki pomiarowej na analogowy układ wskazujący
Czujniki optyczno-mechaniczne przeniesienie ruchu końcówki pomiarowej na urządzenie wskazujące odbywa się przy współdziałaniu elementów przekładni mechanicznej (np. dźwigni lub śrubowo skręconej taśmy) i optycznych (np. układów soczewek, pryzmatów, lusterek, źródeł światła
Czujniki pneumatyczne - zmiana wymiaru mierzonego powoduje zmianę parametrów (ciśnienia, prędkości i ilości) wypływającego przez szczelinę powietrza Zalety małe wymiary głowic pomiarowych,możliwość pomiarów bezstykowych i samooczyszczenia się miejsca pomiaru, możliwość konstruowania głowic pomiarowych uwzględniających
Długościomierz pionowy - właściwości metrologiczne długościomierzy: rozdzielczość 0,1 |m, zakres pomiarowy 0 - 200 mm, błąd graniczy dla całego zakresu ±0,4 |m, Typowe zastosowanie długościomierzy pionowych to pomiary wałków (sprawdzianów tłoczkowych) i gwintów zewnętrznych sposobem trójwałeczkowym (sprawdziany gwintów).
Długościomierz poziome uniwersalne kreskowy jest wbudowany w trzpień pomiarowy, a do odczytywania wskazań służy mikroskop odczytowy ze spiralą Archimedesa. zastosowanie :pomiary otworów, gwintów wewnętrznych, ale również pomiary wałków i gwintów zewnętrznych.
Do pomiarów odchyłki prostoliniowości, ale przede wszystkim do pomiarów odchyłek kształtu wyznaczonego zarysu i kształtu wyznaczonej powierzchni buduje się przyrządy nazywane konturografami
Głowica mierząca - Sygnał do odczytania współrzędnych z układów pomiarowych jest wysyłany po osiągnięciu odpowiedniego przemieszczenia trzpienia pomiarowego z położenia początkowego. Współrzędne środka kulistej końcówki trzpienia pomiarowego w chwili jej styku z mierzonym przedmiotem otrzymuje się przez zsumowanie współrzędnych z układów pomiarowych maszyny z przemieszczeniami trzpienia pomiarowego zamierzonymi przez głowicę pomiarową.
Głowice bezstykowe Najbardziej znanym rozwiązaniem głowicy bezstykowej jest głowica laserowa pracująca na zasadzie triangulacyjnej. stosuje się do pomiarów przedmiotów płaskich lub odkształcanych, ale również w pomiarach zarysów krzywoliniowych, zarówno w technice pomiarów punktowych, jak i skaningu.
Głowice i stoły podziałowe - służą do realizacji podziału kątowego na obrabiarkach oraz do przeprowadzenia pomiarów podziałek kątowych.
Głowice pomiarowe służą do lokalizacji punktów pomiarowych służą głowice pomiarowe, które są jednym z istotnych elementów maszyny współrzędnościowej. W chwili zetknięcia końcówki trzpienia pomiarowego z mierzonym przedmiotem wygenerowany w głowicy impuls jest wykorzystywany do wydania polecenia odczytania aktualnych współrzędnych z układów pomiarowych i zatrzymania ruchu maszyny.
Goniometr -przyrząd do pomiaru kątów między powierzchniami o dobrych własnościach odbijania światła jak np. pryzmaty, płytki kątowe Ma wbudowany wzorzec kąta w postaci kręgu podziałowego do pomiaru wzajemnego położenia kątowego stolika i lunety. Wykorzystuje się tu zjawisko kolimacji
Inkrementalne układy pomiarowe długości Posiadają strefy na przemian aktywne i pasywne naniesione na szklane lub metalowe liniały. Miara dł. lub kąt odpowiada wartości przesunięcia wzorca względem przetwornika i jest okreslona przez sumowanie lub odejmowaniesygnałów. Zalety: a)wysoka dokładność b)cyfrową postać wskazań; c)cyfrowe urządzenie wskazujące można zerować w dowolnym miejscu, d)wyniki można łatwo przesłać do komputera i obrabiać.
Istota współrzędnościowej techniki pomiarowej polega na tym, że informacja o postaci i wymiarach poszczególnych elementów (cech) mierzonego przedmiotu odbierana jest jako zbiór współrzędnych punktów, które, w pewnym przestrzennym układzie współrzędnych (kartezjańskim, walcowym lub sferycznym), zajmuje środek kulistej końcówki trzpienia pomiarowego stykającego się z powierzchnią mierzonego przedmiotu b)Na podstawie uzyskanej informacji oprogramowanie maszyny pomiarowej wyznacza parametry zastępczych elementów geometrycznych (np. walca, płaszczyzny, kuli), a następnie wykonuje obliczenia umożliwiające stwierdzenie zgodności wymiarów mierzonego przedmiotu z wymaganiami konstrukcyjnymi zawartymi na rysunku
Istotą pomiarów różnicowych jest mierzenie małej różnicy między wzorcem i mierzonym wymiarem, dlatego posługiwanie się czujnikiem wymaga jednoczesnego użycia wzorca końcowego.
Katomierz uniwersalny - popularny przyrząd do pomiarów. Spotykane są kątomierze ze wzorcem kreskowym, pojemnościowym, noniuszowy
Kątomierz noniuszowy zbudowani jest z dwóch wymiennych liniałów zamocowanych w głowicy na obwodzie której znajduje się podziałka kreskowa o zakresie 4x900 oraz noniusz o zdolności odczytania 5'. Do odczyta wskazan wykorzystuje się tę z dwu części noniusza, której podziałka jest zgodna z podzialką skali głównej
Klasyfikacja maszyn współrzędnościowych: kolumnowe, wysięgnikowe, portalowe, mostowe.
Kulki pomiarowe -Stosowane w pomiarach kątów stożków wewnętrznych, średnic otworów, średnic podziałowych gwintów wewnętrznych itp. Kulki wybiera się spośród kulek łożyskowych o małych odchyłkach kształtu. Wymiary kulek mogą się różnić od wymiaru nominalnego maksymalnie o ±0,011m. Odchyłki kulistości kulek nie przekraczają 1 μm.
Liniał sinusowy - służy do pomiarów kątów i ustawienia przedmiotów pod żądanymi kątami.
Luneta autokolimacyjna ~ służy do pomiaru małych kątów (do 2°) między osią optyczną lunety a powierzchnią lustrzaną.
Maszyny pomiarowe grupy przyrządów pomiarowych, w których układy pomiarowe mają budowę opartą na wzorcach kreskowych lub inkrementalnych, a pomiar jest wykonywany w jednym kierunku, albo w układzie współrzędnych płaskich lub przestrzennych. Do maszyn pomiarowych zalicza się więc: długościomierze poziome i pionowe, wysokościomierze, mikroskopy pomiarowe i projektory, optoelektroniczne przyrządy pomiarow; współrzędnościowe maszyny pomiarowe.
Metoda pomiaru czasu za pomocą wirującego zwierciadła uzyskuje się przesuwanie promienia światła ogniskowanego na fotoodbiorniku. Znajdujący się na drodze przebiegu promieni przedmiot przerywa na określony czas oświetlenie fotoodbiornika. Ten właśnie czas przy znajomości prędkości przesuwania się promienia jest informacją o mierzonym wymiarze.
Metody pomiaru chropowatości można podzielić na liniowe i powierzchniowe. Ze względu na powszechność stosowania najczęściej przeprowadza się pomiary liniowe, które wykonuje się metodami mechanicznymi (profilometria stykowa), metodami optycznymi (profilometria wiązką zogniskowaną, metody przekroju świetlnego) i metodami innymi (porównawcze wzorce chropowatości powierzchni).
Metody pomiaru odchyłek kształtu i położeniadzielimy na ścisłe i uproszczone. Metody ścisłe pozwalają na pomiar z zachowaniem wszystkich warunków wynikających z definicji. W przypadku uproszczonych metod wykonuje się pomiary, które dają przesłanki 'trzymanie dostatecznie dokładnych wyników pomiaru określających odchyłkę (np. uproszczony pomiar okrągłości przez pomiar owalności).
Metr długość drogi przebyta w próżni przez światło w czasie 1/299 792 458 s
Metrologia wielkości geometrycznych, zajmuje się pomiarami długości i kąta w celu określenia postaci geometrycznej części maszyn lub urządzeń. Jej przedmiotem są (pomiary wymiarów opisujących postać geometryczną elementów, pomiary odchyłek kształtu, położenia, chropowatości i falistości powierzchni, wymiarów wad struktury geometrycznej powierzchni pęknięcia, rysy, wżery, plamy )
Mikroskopy pomiarowe służą do pomiarów wymiarów w układzie współrzędnych lub biegunowych. działanie. Mierzony przedmiot jest przesuwany w płaszczyźnie poziomej w kierunku x i y lub obracany ze stolikiem pomiarowym względem nieruchomego układu optycznego mikroskopu. Krzyż celowniczy głowicy goniometrycznej umożliwia lokalizację wybranych punktów przedmiotu. Przemieszczenia równe mierzonym wymiarom przedmiotu są mierzone za pomocą układów pomiarowych w postaci śrub mikrometiycznych, wzorców kreskowych z mikroskopami odczytowymi lub układów pomiarowych z wzorcami inkrementalnymi.
Narzędzia pomiarowe - środki techniczne obejmujące wzorce miar, sprawdziany i przyrządy pomiarowe
Narzędzia pomiarowe podział: a) Wzorce miar (kreskowe,kreskowo-koncowe,inkrementalne,kodowe,koncowe,falowe) b)Sprawdziany (wymiaru,kształtu, el.złożonych) c)Przyrządy pomiarowe(suwmiarki, czujniki,mikrometry,maszyny pomiarowe,interferometry)
Narzędzia pomiarowe pomocnicze - służą do pomiarów wielkości wpływających na wartość wielkości mierzonej lub wskazania przyrządu pomiarowego (np. termometr kontaktowy do pomiaru temperatury mierzonego przedmiotu, poziomnica wbudowana w przyrząd pomiarowy służąca do właściwego ustawienia przyrządu.
Narzędzia pomiarowe użytkowe - służą do wykonywania pomiarów użytkowych w warunkach produkcyjnych lub laboratoryjnych. Narzędzia użytkowe nie mogą być używane do sprawdzania innych narzędzi pomiarowych.
Noniusz ułatwia i zwiększa dokładność odczytywania wskazań w przyrządach z wzorcami kreskowymi. To dodatkowa podziałka na suwaku której działka elementarna różni się od działki wzorca a ponadto może odpowiadać tylko jednej działce wzorca lub większej jej liczbie.Przeważnie stosuje się noniusze o dokładności 0,1 mm i 0,05mm.
Odchyłkę kształtu definiuje się zazwyczaj jako największą odległość punktów elementu rzeczywistego (zaobserwowanego) od elementu przylegającego. prostoliniowości, płaskości, okraglowci, walcowatości, zarysu przekroju wzdłużnego
Odchyłki kształtu i położenia są definiowane względem geometrycznie idealnych odpowiedników powierzchni lub linii rzeczywistych. Takimi odpowiednikami są elementy przylegające (prosta, okrąg, płaszczyzna lub walec) lub element średni,
Odchyłki położenia są definiowane po zastąpieniu elementów rzeczywistych elementami przylegającymi. W definicji odchyłki występują zawsze dwa elementy - element tolerowany i element odniesienia, tzn. element, względem którego definiuje się odchyłkę położenia. Elementem odniesienia może być powierzchnia lub tworząca powierzchni, oś lub płaszczyzna symetrii, oś wspólna lub płaszczyzna symetrii wspólna, część elementu lub określone miejsce przedmiotu. Odchyłkę położenia wyraża się zawsze w jednostkach długości jako długość pewnego odcinka. Rodzaje: równoległości, prostopadłości, nachylenia, wsoplosiowosci, symetrii, współśrodkowości , pozycji
Odchyłki złożone. Wyróżnia się następujące odchyłki złożone: bicia promieniowego (obejmuje odchyłkę okrągłości i współśrodkowości, bicia promieniowego całkowitego, bicia osiowego, bicia w wyznaczonym kierunku (dotyczy stożków), złożona równoległości i płaskości, złożona prostopadłości i płaskości, złożona nachylenia i płaskości, kształtu wyznaczonego zarysu, kształtu wyznaczonej powierzchni
Odczyt wskazań za pomocą noniusza przebiega dwuetapowo i początkowo polega na odczytaniu całkowitej liczby milimetrów na wzorcu, które odpowiadają wskazowi „0" na noniuszu, a następnie określeniu ułamkowych części działki, które odpowiadają kresce noniusza, będącej w koincydencji z kreską z wzorca na prowadnicy (kreska noniusza pokrywa się z dowolną kreską na wzorcu).
Optoelektroniczne przyrządy pomiarowe wykorzystuje te sposoby pomiaru: metodę cienia, metodę pomiaru czasu, metodę triangulacyjną, metodę ogniskowania.
Płytki wzorcowe są jednomiarowymi końcowymi wzorcami długości i mają najczęściej kształt prostopadłościanów. Klasy 00-0-1-2-K składane od najmniejszych do największych
Pomiar kąta gwintu i kątów boków przeprowadza się mikroskopem pomiarowym. Należy optycznie pokryć przerywaną kreskę krzyża głowicy goniometrycznej z bokiem zarysu lub prążkiem interferencyjnym..
Pomiar podziałki P gwintu zewnętrznego przeprowadza się najczęściej mikroskopem pomiarowym. Podziałkę można zmierzyć także preyrządem czujnikowym z dwiema kulistymi końcówkami lub za pomocą długościomie-rza uniwersalnego z dodatkowym urządzeniem zaopatrzonym w jedną kulistą końcówkę pomiarową.
Pomiar średnicy wewnętrznej przeprowadza się za pomocą mikroskopu pomiarowego, stosując oświetlenie dolne. Kolumnę mikroskopu pochyla się pod kątem wzniosu linii śrubowej. Istotną czynnością w pomiarze jest właściwe pokrycie przerywanej kreski i krzyża głowicy goniometrycznej z dnem bruzdy zarysu gwintu.
Średnica zewnętrzna - średnica wyobraźalnego walca wpisanego na wierzchołkach występów gwintu zewnętrznego (d) lud dnach bruzd gwintu wewnętrznego (D)
Średnica wewnętrzna - średnica wyobraźalnego walca wpisanego w dna bruzd gwintu zewnętrznego (dlt d3) lub wierzchołki występów gwintu wewnętrznego (Di).
Średnica podziałowa (di, D2) - średnica walca podziałowego, tj. walca, którego oś pokrywa się z osią gwintu, a jego powierzchnia boczna przecina gwint w ten sposób, że szerokość występu i bruzdy wzdłuż tworzącej tego walca są sobie równe
Kąt gwintu (a) - kąt między różnoimiennymi bokami zarysu. Rozróżnia się także kąt boku, tj. kąt między bokiem zarysu i prostopadłą do osi gwintu w płaszczyźnie osiowej gwintu; w gwintach o zarysie symefcycz-nym kąt boku jest równy a/2.
Podzia&a (P) - odległość osiowa między dwoma odpowiadającymi sobie punktami najbliższych jednoimiennych boków gwintu.
Skok (Pff) - skok linii śrubowej. Zależność między skokiem gwintu a podziałką (P) ma postać: Ph = nP. W przypadku gwintu jednokrotnego (n = 1) skok gwintu równy jest podziałce. Termin skoku gwintu odnosi się w zasadzie do gwintów wielokrotnych.
Pomiary mikroskopami - wykonuje się na drodze optycznej. Pomiar kąta mikroskopem z użyciem głowicy goniometrycznej polega na pokryciu ramion mierzonego kąta przerywanymi kreskami krzyża okularu.
Pomiary odchyłki okrągłości dokonuje się metodami tzw. bezodniesieniowymi tzn. oś przedmiotu wykorzystuje się jako bazę pomiarową.
Pomiary odchyłki płaskości Najczęściej stosowanymi wzorcami płaskości są płyty pomiarowe, liniały powierzchniowe i płytki interferencyjne, W większości przypadków odchyłkę płaskości określa się na podstawie pomiarów wykonanych w wybranych pojedynczych punktach powierzchni. Charakterystycznym sposobem pomiaru odchyłki płaskości małych i bardzo gładkich powierzchni jest pomiar za pomocą płytek interferencyjnych
Pomiary odchyłki prostoliniowości można wykonać za pomocą lunety, w której wzorcem jest wiązka światła. Lunetę ustawia się tak, aby jej oś optyczna była w przybliżeniu równoległa do mierzonego zarysu, Pomiar polega na kolejnym ustawianiu płytki celowniczej z krzyżem w punktach pomiarowych. Do pomiaru przemieszczeń krzyża wykorzystuje się okular mikrometryczny lunety. Pomiar prostoliniowości można wykonać metodą fotoelektryczną przy użyciu lasera. Różnica jedynie polega na tym, że zamiast lunety wykorzystuje się laser, a zamiast płytki celowniczej odbiornik fotoelektryczny
Pomiary optyczne metodą przekroju świetlnego Płaska wiązka światła z mikroskopu oświetlającego pada na mierzoną powierzchnię pod kątem 45°. Uzyskany przekrój świetlny jest obserwowany przez okular mikroskopu obserwacyjnego. Widoczne są dwa obrazy profilu, przy czym pomiary przeprowadza się na jednym z nich
Pomiary stykowe przy użyciu profilometru Zasada pomiaru chropowatości polega na tym, że głowica pomiarowa przyrządu przesuwa się wzdłuż kierunku mierzonego profilu (najczęściej wzdłuż prostej) ze stałą prędkością. Ostrze odwzorowujące dzięki naciskowi pomiarowemu styka się z powierzchnią mierzonego przedmiotu. Zmiany wzajemnego położenia ostrza odwzorowującego względem pozostałych elementów głowicy pomiarowej, wywołane chropowatością powierzchni, falistością powierzchni i odchyłkami kształtu, są zamieniane w przetworniku przyrządu na sygnał elektryczny. Sygnał ten po wzmocnieniu może być poddany filtracji celem usunięcia niepożądanych składowych.
Postulat Abbego - oś wzorca i mierzony wymiar leżą na jednej prostej.
Poziomnice - są przyrządami służącymi do pomiarów małych kątów w stosunku do poziomu. Zasadniczym elementem poziomnicy jest ampułka pomiarowa napełniona cieczą, w której pozostawiono niewielką przestrzeń dla pęcherzyka powietrza. Ponieważ pęcherzyk dąży do zajęcia najwyższego położenia w ampułce, pochyleniu poziomnicy towarzyszy proporcjonalne przemieszczenie się pęcherzyka. Wyróżnia się poziomnice liniałowe i ramowe których wartość działek elementarnych zazwyczaj wynosi 0,02,0,05,0,1 mm/m.
Projektory to przyrządy pomiarowe zaopatrzone w układy optyczne umożliwiające obserwację mierzonych przedmiotów w świetle przechodzącym oraz w świetle odbitym W pierwszym przypadku na ekranie projekcyjnym widać powiększone cienie zarysu przedmiotów, w drugim - obrazy oświetlonej powierzchni.
Przyrząd pomiarowy - jest to urządzenie przeznaczone do wykonywania pomiarów, samodzielnie lub w połączeniu z jednym albo z wieloma urządzeniami dodatkowymi.
Przyrządy mikrometryczne zasadnicze :mikrometry zewnętrzne, mikrometry wewnętrzne, średniówki (dwu- lub trójpunktowe), głebokościomierze oraz głowice mikrometryczne specjalne (do kół zebatych, drutu, rur, gwintów) ze względu na narzędzia wskazujące (czujnikowe, ze sruba mikrometryczna, z cyfrowym urzadzeniem wskazującym)
Radian jest to kąt płaski zawarty między dwoma promieniami koła, wycinającymi z jego okręgu łuk o długości równej promieniowi tego koła. W pomiarach kątów płaskich obok radiana stosować można stopień, minutę i sekundą kątową.
Rodzaje:a) Projekcyjne ze wzorcem szklanym i optoel. przet b)Projekcyjne ze wzorcem metalowym i optoel. przetw. c)Interferencyjne ze wzorcem z siatką fazą i optoel przet d)Magnetyczn e)Indukcyjne (induktosyn), f)Pojemnościowe
Sprawdziany - są to urządzenia techniczne przeznaczone do ściśle określonych zadań: a)do stwierdzenia, czy badany wymiar zawarty jest między wymiarami granicznymi b)do sprawdzenia kształtu elementów (np. szablony łuków) lub elementów o złożonej postaci geometrycznej (np. sprawdziany do gwintów)
Strategia pomiarów maszyną współrzędnościową: punkty pomiarowe powinny być rozmieszczone równomiernie na całym mierzonym elemencie, w przypadku małej liczby punktów pomiarowych, poszczególne punkty powinny być możliwie oddalone od siebie, należy stosować nadmiar punktów pomiarowych również wtedy, gdy odchyłka kształtu nie jest celem pomiaru; duża wartość odchyłki kształtu jest wtedy sygnałem o wystąpieniu błędu nadmiernego, przy pomiarach odchyłek kształtu liczba punktów pomiarowych powinna być duza,, doprowadzenie końcówki trzpienia pomiarowego do styku z przedmiotem, zarówno w czasie wzorcowania, jak i pomiaru, powinno przebiegać przy ruchu wzdłuż jednej osi;
Szczelinomierze Używane w pomiarach szczelin oraz luzów w częściach maszyn lub urządzeń. Wykonuje się pojedyncze szczelinomierze oraz komplety szczelinomierzy. W zależności od stopnia grubości pomiarowej wprowadzono trzy rodzaje kompletów, oznaczone numerami 1, 2 i 3.
Średnicę zewnętrzną gwintu mierzy się ogólnie dostępnymi przyrządami do pomiaru wymiarów zewnętrznych z płaskimi końcówkami pomiarowymi, np. długościomierzem pionowym, czujnikiem pomiarowym lub mikrometrem. Średnicę zewnętrzną można także zmierzyć mikroskopem pomiarowym.
Śruba mikrometryczna, jej skok pełni rolę wzorca długości. Ma najczęściej gwint o podziałce P = 0,5 mm lub P =1 mm. Przesuw pomiarowy wrzeciona przyrządów mikrometrycznych w większości przypadków jest równy 25 mm, W celu wywierania stałego nacisku pomiarowego (5-10 N) stosuję się tzw. grzechotkę. Przyrządy do pomiaru kątów
Typy wzorców miar: a) kreskowe b) końcowe-kreskowe c)inkrementalne d)kodowe e) końcowe f) falowe
Urządzenia odczytowe ze wzorców a)noniusz, b)mikroskop odczytowy ze spiralą Archimedesa, c)układ odczytowy składających się z urządzenia projekcyjnego i czujnika fotooptycznego d) mikroskop odczytowy pryzmatyczny.
W metodzie cienia na liniowym lub powierzchniowym wzorcu czujnika energii świetlnej tworzy się obraz projekcyjny. Długość cienia na odbiorniku odpowiada długości mierzonego przedmiotu. Metoda przydatna do przedmiotów płaskich oraz przedmiotów osiowosymetrycznych, gdyż wymaga dobrze zdefiniowanego konturu przedmiotu.
Wałeczki pomiarowe wzorce końcowe których średnice odtwarzają wzorcowe wymiary. Stosowanie w pomiarach średnic podziałowych gwintów zewnętrznych, kół zębatych, kątów stożków zewn, promieni luków. Komplet wałeczków pomiarowych do gwintów stanowi 21 trójek wałeczków o średnicach od 0,17 do 6,35 mm
Wzorce falowe odtwarzają wartość długości przez części lub wielokrotności długości fal promieniowania elektromagnetycznego emitowanego przez lasery lub niektóre pierwiastki w określonych warunkach
Wzorce kąta to wzorce kreskowe, inkrementalne, kodowe, końcowe. Wykonuje się je podobnie jak wzorce długości na płaskich tarczach, na zewnętrznych powierzchniach bębnów metalowych lub szklanych. Spotykane są również wzorce w postaci taśm stalowych. Wzorce te wykorzystuje się w głowicach podziałowych, mikroskopach pomiarowych, kątomierzach optycznych i projektorach.Błędy graniczne dokładności dla wzorców: kreskowych - ±0,5' do ±5', inkrementalnych od 0,l"do 1, kodowych -2,5".
Wzorce końcowe są materialnymi bryłami, których płaszczyzny, krawędzie lub charakterystyczne punkty odtwarzają wartość długości. np. płytki wzorcowe, wałeczki pomiarowe, kulki pomiarowe, szczelinomierze, wzorce nastawcze do mikrometrów, średnicówek itp.
Wzorce kreskowe wykonuje się ze stali lub ze szkła o współczynniku rozszerzalności zbliżonym do współczynnika stali. Długość wzorca wynosi najczęściej 100 lub 200 mm, szerokość kresek 3-6 mikrometrów, wartość zaś działki elementarnej 1 lub 0,1mm.
Wzorce miar kreskowe - są wzorcami na ogół wielowymiarowymi i odtwarzają wartości długości wzajemnymi odległościami kresek, naniesionych na płaskiej powierzchni wzorca np. przymiar kreskowy Najczęściej wykonywane są one bezpośrednio na przyrządach pomiarowych (np. suwmiarkach) bądź też stanowią odrębną część składową przyrządu.
Wzorce nastawcze wzorce końcowe służą do nastawiania przyrządów pomiarowych na określone wymiary w granicach zakresu pomiarowego. Zwykle zaopatruje się we wzorce nastawcze mikrometry wewnętrzne i niektóre średnicówki
...
wesol1987