ODP. NA 101 PYTAN O BOGA I EWOLUCJE.pdf

ODPOWIEDZI NA 101 PYTAŃ

O BOGA I EWOLUCJĘ

Autor John F. Haught

Wydawnictwo WAM

SPIS TREŚCI

WPROWADZENIE

I. REWOLUCYJNE IDEE DARWINA

1. Dlaczego ewolucja jest tak problematyczna dla religii?

2. Kim był Karol Darwin?

3. O co chodzi w teorii Darwina?

4. Darwin i Biblia przedstawiają zupełnie inną historię początku gatunków? Czy

można je pogodzić?

5. Czy występują jakieś analogie między biblijną historią stworzenia a naukową

historią ewolucji?

6. Jakie są główne zarzuty darwinizmu wobec idei Boga?

7. Jak Darwin pojmował Boga?

8. Czyż ewolucja nie jest tylko teorią?

9. Czy kiedykolwiek zaobserwowano proces ewolucji?

10. Czy idee Darwina są wiarygodne dzisiaj?

11. Czy luki w materiale kopalnym nie wskazują na to, że Bóg bezpośrednio stworzył

każdy gatunek?

12. Jeśli do powstania nowych gatunków nie potrzeba „specjalnego dzieła stwórczego",

to czy idea Boga nie jest w ogóle zbyteczna?

13. Czy są jakieś dowody na to, że ludzie wykształcili się z przedludzkich ssaków

naczelnych?

14. Jakie znaczenie mają prehistoryczne narzędzia, obrazy i groby dla zrozumienia

naszego miejsca w procesie ewolucji?

15. Czy ewolucja ciągle ma miejsce? A jeśli tak, to co będzie z naszym gatunkiem w

przyszłości?

16. Czy życie mogło powstać przypadkowo?

17. Czy ewolucja nie podważa naszej godności, pomniejszając różnice między materią,

życiem a osobami ludzkimi?

18. Jak zachować religijno-hierarchiczną wizję rzeczywistości bez odrzucenia nauk

ewolucyjnych?

19. Czy ewolucja nie neguje istnienia specyficznie ludzkiej duszy?

20. Biblia twierdzi, że jesteśmy stworzeni „na obraz i podobieństwo Boże". Czy

ewolucja nie przeczy tej idei?

21. Jakie są implikacje ewolucji dla moralności?

22. Niektórzy ewolucjoniści sądzą, że ewolucja Darwina może być dobrym

wytłumaczeniem naszych religijnych i etycznych tendencji. Na jakiej podstawie

wyciągają taki wniosek?

23. Jaką odpowiedź teologia może dać socjobiologicznej interpretacji moralności i

religii?

24. Skoro wśród neodarwinistów jest tyle poważnych różnic, to czy teologia nie

powinna wstrzymać się z komentowaniem ewolucji do momentu, gdy wszystkie

fakty zostaną ustalone?

25. Dlaczego tylu wykształconych ludzi ma ciągle trudności z pogodzeniem ewolucji i

wiary?

26. Czy koncepcja osobowego Boga Biblii nie jest zbyt ciasna, aby pomieścić nową

ewolucyjną wizję życia i wszechświata?

27. W jaki sposób mogę zachować wiarę w Boga, studiując biologię ewolucyjną?

28. Przekonuje mnie pogląd „separatystyczny". Czy można go wyjaśnić? Dlaczego jest

on niewystarczający?

29. W jaki sposób Kościoły chrześcijańskie zareagowały na odkrycia Darwina?

30. Jaka jest nauka papieży na temat ewolucji?

31. Jakie jest znaczenie najnowszego przesłania papieża Jana Pawła II na temat

ewolucji?

II. DARWIN I TEOLOGIA

32. Czy biologia ewolucyjna w istotny sposób wpłynęła na teologię katolicką?

33. Jakie znaczenie ma ewolucja dla współczesnej teologii?

34. Co rozumiemy pod pojęciem „teologii ewolucji"?

35. W jaki sposób ewolucja zmienia nasze rozumienie Boga?

36. Dlaczego Bóg nie zakończył dzieła stworzenia wszechświata miliardy lat temu?

37. Czy samoczynność ewolucji nie pomniejsza roli Boskiej mocy stwórczej?

38. Dlaczego bezpośrednie stworzenie każdego poszczególnego gatunku miałoby

pomniejszać pozycję Boga jako Stworzyciela?

39. Dlaczego Bóg pozwolił ewolucji na wytworzenie milionów rodzajów organizmów

żywych?

40. Czy nauki przyrodnicze nie wyjaśniają przekonywająco ewolucyjnej

różnorodności? Po co jeszcze idea Boskiej kreatywności?

41. Co oznacza „hierarchia wyjaśnień" i jak może pomóc w pogodzeniu teologii z

ewolucyjną interpretacją życia?

42. Jak teologia interpretuje to, co w gruncie rzeczy dokonuje się w ewolucji?

43. Czy elementy przypadku, bezosobowego doboru i długiego okresu czasu nie są

wystarczające do opisania ewolucji? Czy trzeba jeszcze dodawać pojęcie Boga?

44. Jakie znaczenie dostrzega teologia ewolucji w przypadkowości ewolucji, jej

żelaznych prawach i ogromnej ilości czasu?

45. Czy teologowie nie „osłabiają" czasami „niebezpiecznych idei" Darwina, aby

uczynić je łatwiejszymi do przyjęcia przez teologię?

46. W jaki sposób postać Chrystusa wpisuje się w obraz ewoluującego świata?

47. Jakie znaczenie ma dla teologii hipoteza, że w wyniku ewolucji życie pojawiło się

również w innych częściach wszechświata?

48. Co będzie, jeśli się okaże, że w innych częściach wszechświata żyją istoty bardziej

rozwinięte pod względem intelektualnym i etycznym niż ludzie?

49. Czy wolno zmieniać bieg ewolucji za pomocą manipulacji genetycznych?

III. KREACJONIZM

50. Co to jest kreacjonizm?

51. Co to jest kreacjonizm „naukowy"?

52. Czy w szkołach publicznych powinno się zezwolić na „nauki kreacjonistyczne" jako

alternatywę dla teorii Darwina?

53. Czy w szkole można mówić o ewolucji bez jednoczesnego propagowania ateizmu?

54. Czy naukowe przedstawianie ewolucji zasługuje na potępienie ze strony

kreacjonistów?

55. Czy popularna prezentacja ewolucji nie opiera się na założeniach filozoficznych,

które utrudniają ludziom wierzącym przyjęcie nauk darwinowskich?

56. Co powiedzieć kreacjonistom, którzy twierdzą, że nie można jednocześnie wierzyć w

Boga i przyjmować ewolucji?

57. Jeśli Darwin uniemożliwia dosłowne odczytywanie biblijnych historii o stworzeniu,

to jakie jest ich znaczenie dla nas?

58. Czy ewolucję można pogodzić z ideą grzechu pierworodnego?

59. Czy można wyraźne rozróżnić między grzechem pierworodnym a egoistycznymi

skłonnościami, które odziedziczyliśmy po naszej przedludzkiej ewolucyjnej

przeszłości?

IV. DARWIN I PROJEKT

60. Czy Darwin podważa wiarę w inteligentnego architekta?

61. Czy teologia nie powinna energiczniej bronić idei Boskiego projektu przed atakami

darwinizmu?

62. Czy Bóg nie ma żadnego wpływu na doskonałą organizację istot żyjących?

63. Czy trzeba być tak surowym wobec zwolenników teorii „inteligentnego projektu"?

64. Czy zdarza się, że zwolennicy „inteligentnego projektu" umieszczają teologię na

poziomie wyjaśniania życia, który jest domeną przyrodoznawstwa?

65. Czy darwinowska wizja życia bardziej odpowiada biblijnej koncepcji Boga, czy

pojęciu „inteligentnego architekta"?

66. Czy niewiarygodne skomplikowanie żywych komórek oraz DNA nie domaga się

specjalnej interwencji Boga--architekta?

67. W jaki sposób Bóg może stworzyć życie bez naruszania praw fizyki i chemii?

68. Czy można dokładniej określić, w jaki sposób Bóg współdziała z ewolucją świata?

V.BOŻA OPATRZNOŚĆ I DOBÓR NATURALNY

69. Czy Darwin nie podważa idei Bożej Opatrzności?

70. Czy teologii udało się pogodzić Bożą Opatrzność z biologią ewolucyjną?

71. Jak teologia powinna przedstawiać Bożą Opatrzność po Darwinie?

72. Co, z punktu widzenia teologii, można powiedzieć o mutantach, potwornościach i

innych niepowodzeniach ewolucji?

73. Jak możemy pogodzić bezosobowość ślepego doboru naturalnego z istnieniem Bożej

Opatrzności?

74. Wielu biologów twierdzi, że dobór naturalny jest wystarczająco kreatywny i

dlatego wyklucza potrzebę Bożej kreatywności i Opatrzności. Czy tak jest

rzeczywiście?

75. Co powiedzieć tym, którzy twierdzą, że dobór naturalny sprzeciwia się Bożej

Opatrzności?

76. Czy idea doboru naturalnego nie odpowiada lepiej materialistycznemu obrazowi

świata niż nauce o Opatrzności?

77. Jak odpowiedzieć na ateistyczne ewolucyjne twierdzenia Richarda Dawkinsa

i Daniela Dennetta?

78. Czy ewolucja ma jakieś ukierunkowanie i cel?

79. Dlaczego ewolucja musiała trwać tak długo?

80. Czy ewolucja zakłada, że Bóg nie ma ściśle określonego planu dla wszechświata?

81. Dlaczego Bóg miałby stwarzać świat, który w swoim rozwoju staje się coraz

bardziej niezależny?

82. Czy „Bóg ewolucji" nie jest raczej słabym Bogiem, w przeciwieństwie do

wszechmocnego Boga Biblii?

83. Czy chrześcijańska koncepcja Boga podatnego na cierpienie da się pogodzić z

pojęciem Boskiej mocy stwarzającej świat z niczego?

84. W jaki sposób Boska moc stwórcza może być owocem „Boskiej pokory"? Czy

pomaga nam to w zrozumieniu zjawisk ewolucyjnych?

85. Czy idea pokornego „Boga ewolucji", który pragnie „inności" świata, ma jakieś

zakorzenienie w tradycji teologicznej?

86. Czy Bóg pragnący niezależności świata nie jest Bogiem deizmu?

VI. EWOLUCJA, CIERPIENIE I ODKUPIENIE

87. Czy teologia może odkryć jakiś sens cierpienia w ewolucji?

88. Czy Bóg „cierpi" z ewoluującym stworzeniem?

89. Czy Bóg, który cierpi ze stworzeniem, może być jednocześnie potężnym Zbawcą?

90. Czy wiara chrześcijańska nie antycypuje darwinowskiego obrazu życia?

91. Co, w kontekście ewolucji, oznacza nadzieja na „odkupienie"?

92. Czy ewolucyjna przyszłość nie stoi pod znakiem zapytania? Dlaczego mamy

wierzyć, że proces ewolucji zakończy się sensownie?

VII. TEILHARD DE CHARDIN I ALFRED NORTH WHITEHEAD

93. Kim był Teilhard de Chardin?

94. Jakie są główne poglądy Teilharda na temat Boga i ewolucji?

95. Gdzie mogę znaleźć sensowne teologiczne opracowanie problemów dotyczących

Boga i ewolucji?

96. Dlaczego, według teologii procesu, Bóg stworzył świat, w którym bezcelowość

istnieje obok porządku?

97. Czy Whiteheadowskie pojęcie mocy przekonywania nie jest pomniejszaniem

Boskiej wszechmocy?

98. Jeśli Boska moc nie zniewala, lecz przekonuje, to czy Bóg nie jest obojętny wobec

ewolucji świata?

99. Co jest celem ewoluującego wszechświata, według teologii procesu?

100. Jak teologia procesu pojmuje zło i grzech w ewoluującym kosmosie?

101. Jaki jest cel naszego życia w ewoluującym wszechświecie?

WPROWADZENIE

Dla wielkich tradycji religijnych świata ewolucja jest ciągle ideą zbyt nową i zaskakującą,

aby ją w pełni zasymilować. Wykształceni wierni pytają jednak coraz częściej, jak połączyć

naukowy obraz ewolucji życia z orędziem ich tradycji religijnych. Dotychczas znajdywali oni

niewiele wskazówek na ten temat w klasycznych źródłach duchowości oraz w wypowiedziach

współczesnych przywódców religijnych. Światowe tradycje duchowości pojawiły się na

długo przed powstaniem przyrodoznawstwa i przed Darwinem, dlatego nie można w nich

szukać bezpośredniej odpowiedzi na pytania, które zrodziły się pod wpływem fascynujących

idei angielskiego przyrodnika. Jan Paweł II w swym przemówieniu z 1996 roku uznał

wprawdzie naukowe dowody na ewolucję, ale nie dokonał teologicznej refleksji nad

wiążącymi się z nią zagadnieniami. Nie powinniśmy jednak skarżyć się na brak wskazówek,

lecz wykorzystać tę sytuację jako szansę twórczej ewolucji samych idei religijnych.

Prawdopodobnie żadna inna dziedzina współczesnego przyrodoznawstwa nie jest bardziej

prowokacyjna dla teologii niż zagadnienie ewolucji biologicznej. Debata na temat religijnych

implikacji odkryć Darwina toczy się od prawie stu pięćdziesięciu lat i obecnie jest tak samo

żywa, jak niegdyś. Prezentowana książka jest przyczynkiem do dyskusji. Stanowi odpowiedź

teologa na niektóre ważniejsze kwestie dotyczące biologii ewolucyjnej.

Pytania stawiane w książce pochodzą nie tylko od ekspertów, którzy dogłębnie zbadali

ewolucję, lecz również od laików, ludzi często niedoinformowanych, których znajomość

ewolucji jest wybiórcza. Odpowiedzi udzielono z punktu widzenia katolickiego teologa,

którego życie zawodowe jest poświęcone w dużej mierze studiowaniu zagadnień z pogranicza

teologii i przyrodoznawstwa. Pytania i odpowiedzi są subiektywną kompilacją- owocem

wieloletnich kontaktów z przygodnymi słuchaczami, studentami, przedstawicielami nauk

przyrodniczych, filozofami i teologami. Ich autorami są zarówno osoby wierzące, jak i

naukowi sceptycy, osoby, które akceptują teorię ewolucji lub ją odrzucają naukowcy, jak

również ludzie niewykształceni.

Jako teolog muszę odpowiadać na pytania dotyczące ewolucji z chrześcijańskiego punktu

widzenia, ufam jednak, że moje odpowiedzi będą dostatecznie uniwersalne, aby pomóc

również wyznawcom innych religii. Treść książki prezentuję w taki sposób, aby wprowadziła

ona stopniowo w podstawy przedmiotu, który moglibyśmy nazwać „teologią ewolucji". Ze

względu na małą objętość pracy mogę oczywiście dać tylko kilka wskazówek oraz przedsmak

tego, jak powinna wyglądać owa teologia. Czytelników, którzy potrzebują bardziej

systematycznego wykładu i pogłębionej dyskusji, odsyłam do swojej niedawno

opublikowanej książki: God Afier Darwin: A Theology of Evolution (Boulder, Colo.:

Westview Press, 2000).

Obecną pracę najlepiej czytać od początku i trzymać się kolejności rozdziałów. Większość

odpowiedzi sformułowałem w taki sposób, że mogą być one też czytane osobno lub w

dowolnej kolejności, choć czasami ryzykuje się powtórzenia.

Mam nadzieję, że nauczyciele religii oraz przyrodoznawstwa, jak również wykładowcy

zajmujący się edukacją ludzi dorosłych potraktują przedstawione tu pytania i odpowiedzi jako

inspirację do dalszej dyskusji. Ze względu na ograniczenia redakcyjne (na każde pytanie

trzeba odpowiedzieć w 350-500 słowach) odpowiedzi są z konieczności, jedynie

zarysowaniem tego, co domagałoby się dłuższego i solidniejszego omówienia. Mam nadzieję,

że czytelnicy przyjmą ten zwięzły i przejrzysty sposób odpowiadania na pytania jako przejaw

troski o ekonomiczne wyrażanie się, a nie zadufanego przekonania, że udzieliłem

ostatecznych odpowiedzi.

I. REWOLUCYJNE IDEE DARWINA

1. Dlaczego ewolucja jest tak problematyczna dla religii?

Czysta idea ewolucji niekoniecznie niepokoi osoby religijne. Bardzo stare jest przekonanie, że

wszystko zmienia się w czasie, a życie w pewien sposób „ewoluuje". Nawet św. Augustyn

przyjmował ideę, że istoty ziemskie mogły wykształcić się stopniowo z „pierwotnych ziaren",

zasianych na początku przez Stworzyciela.

Okazuje się zatem, że tylko wersja ewolucji przedstawiona przez Karola Darwina jest

szokująca. Dlaczego? Dzieje się tak dlatego, gdyż: (1) opowiada on całkowicie nową historię

stworzenia, która wydaje się nie do pogodzenia z opowiadaniem biblijnym; (2) koncepcja

Darwina na temat doboru naturalnego zdaje się pomniejszać rolę Boga w stwarzaniu różnych

form życia lub zupełnie ją eliminować; (3) teoria Darwina o pochodzeniu człowieka z

„niższych" form życia zdaje się kwestionować odwieczne przekonanie o niepowtarzalności

człowieka i jego etycznej odrębności; (4) darwinowskie podkreślanie istotnej roli przypadku w

ewolucji zdaje się uderzać w pojęcie Boskiej Opatrzności; (5) wygląda, że ewolucja Darwina

pozbawia wszechświat celowości, a życie ludzkie - wszelkiego trwałego znaczenia; (6) w

końcu, dla wielu chrześcijan darwinowskie opowiadanie o początkach ludzkości robi

wrażenie czegoś niezgodnego z pojęciem grzechu pierworodnego, „upadku" i dlatego

eliminuje potrzebę Zbawiciela.

Bez wątpienia, wielu chrześcijan w Ameryce Płn. ma właśnie takie poglądy na temat ewolucji

darwinowskiej. Większość z nich uważa, jest ona źródłem wielu nieszczęść w ostatnich stu

pięćdziesięciu latach. Niektórzy wierzący sądzą, że ewolucja przyczyniła się do powstania

relatywizmu moralnego, nazizmu, komunizmu, do rozpadu życia rodzinnego, wzrostu

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: