Antologia - Wizje Alternatywne. Tom 6.pdf - Fantasy - Rudy1950

12 nowych prekognitów

Mijają właśnie 3 lata od wydania poprzednich „Wizji alternatywnych”. Dużo się zmieniło

w polskiej fantastyce przez te trzy lata. Bardzo dużo.

Przez ten czas pisałem o boomie, dzisiaj mamy już chyba przesilenie tego zjawiska.

Takiej liczby debiutów, wydanych książek i opublikowanych opowiadań jak w ostatnich

dwunastu miesiącach nigdy dotąd nie było. Polska fantastyka leży dzisiaj wszędzie: w marketach,

kioskach prasowych, stolikach ulicznych i na salonach księgarskich. Piszą o niej poważne

dzienniki, tygodniki, bębni radio i pokazuje telewizja. Nie są to może informacje rzetelne, pełne,

ale polscy fantaści są obecni w mediach i nikt temu nie zaprzeczy. Tylko...

No właśnie, mam tylko takie wrażenie, że fantastyka wcale jednak nie trafiła na salony

intelektualne. Niby wszystko jest tak, jak sobie wymarzyliśmy w późnej komunie, ale jeśli się

dobrze przyjrzeć temu zjawisku, to zauważymy, że o fantastyce nadal piszą „nasi” ludzie, a nie

tzw. główna krytyka. Ona w ogóle nie zwraca już uwagi na SF czy fantasy. O ile kiedyś

zajmowała się nią pod kątem ukrytych znaczeń w prozie Zajdla czy futurologią Lema, to dzisiaj

całkowicie te gatunki ignoruje. Recenzuje się jeszcze Sapkowskiego, ale to wszystko. Niby

polska fantastyka jest obecna w mediach, tylko wciąż mam wrażenie, że to jedynie getto trochę

się poszerzyło, a bramy ma jeszcze szczelniej zatrzaśnięte niż dawniej.

Pisano już o tym po artykule Dukaja w „Nowej Fantastyce”, pokrzyczano, ponarzekano -

głównie na autora szkicu - poboksowano, oszczędzając przeciwnika i sprawa ucichła. Nikt nie

doszedł do żadnych konstruktywnych wniosków. Z częścią tez wspomnianego artykułu się

zgadzam, z innymi nie, nie miejsce tu i czas, by dokładać swoje trzy grosze. Niewątpliwie mamy

jednak w polskiej fantastyce sytuację, z jaką dotąd się nie spotkaliśmy.

Jest kilku wydawców specjalizujących się w rodzimej literaturze fantastycznej, są

czytelnicy, którzy chcą ją czytać, jest dobry klimat wokół niej, tworzony przez portale

internetowe i liczne konwenty miłośników fantastyki. Na nich bywają młodzi autorzy i razem ze

swoimi - równie młodymi - czytelnikami dyskutują, planują, wymieniają opinie. Z peletonu

czytelników co chwilę wyrywa się jakiś nowy literat, zadebiutować jest łatwo, więc po kilku

miesiącach ma na rynku książkę, często od razu powieść. Poprawia się w niej niewiele albo w

ogóle, daje kolorową okładkę i pisze blurb w stylu hip-hopowym, mający się do treści jak pięść

do nosa, ale obiecujący niewiarygodne przeżycia. Od razu taki pisarz ma grono konwentowych

zwolenników, co książkę kumpla kupią, ba, trwa nawet swoisty handel - można zostać jednym z

bohaterów literackich. I tak kwitnie ta fanowska twórczość, kiedyś wypełniała fanziny, dzisiaj

zalega księgarnie. Tworzy też fałszywy obraz polskiej fantastyki.

Ja widzę na rynku coraz więcej książek płaskich, by nie powiedzieć błahych,

opowiadających historie o... no właśnie, o niczym. Niby nic nowego w świecie książki - na

Zachodzie to zjawisko bardzo powszechne - trzeba się z tym pogodzić, ale człowiek wychowany

w przeświadczeniu, że literatura to coś więcej, niż najlepiej nawet opowiedziana historia, zżyma

się na takie praktyki.

Powoli zbliżamy się też do modelu rosyjskiego, gdzie moda na rodzimą fantastykę została

wypracowana już dawno temu i właściwie żaden przekład nie jest w stanie przebić - nawet słabej

i głupiej - fantastyki krajowej, np. takiego Gołowaczewa.

Ten boom na rodzimą twórczość nie jest zjawiskiem wyłącznie getta fantastycznego.

Mamy boom na polską kulturę w ogóle. Kręci się więcej filmów, słucha się polskiej muzyki,

czyta polskich pisarzy. W narodowej literaturze nagle obrodziło pisarzami; piszą kryminały,

marynistykę, obyczaj, romanse, literaturę dla dzieci i młodzieży. Jeszcze w latach 80. nie mieliby

szansy zaistnieć na rynku. I w każdym gatunku jest podobnie - mnóstwo książek, ale rzeczy

wartościowych mało.

W fantastyce jednak, która ma zorganizowane środowisko bezkrytycznych odbiorców,

brak dobrze napisanej recenzji czy opinii powoduje, że większość autorów nie rozwija się.

Częściowo przez łatwość publikacji, co może się wydać paradoksalne - oni nie mają czasu

dopracować swoich utworów, przemyśleć ich, skomplikować, zapętlić fabuły - pisać trzeba

szybko, bo wydawca naciska. A entuzjastyczne komentarze w Internecie - bo trudno je nazwać

recenzjami - usypiają ich czujność.

Twierdzę, że z wielu tekstów opublikowanych w ostatnich dwóch latach dałoby się

wyciągnąć więcej. Tym autorom nie brak talentu, ale książka, a już na pewno powieść, wymaga

czasu. Proces twórczy to nie machanie łopatą, wszystko trzeba przemyśleć, a nie siadać do

komputera z marszu, mając ledwie konspekt utworu. Wiele książek tak właśnie potem wygląda.

Jest jeszcze jeden aspekt sprawy, jakby pomijany w rozważaniach o polskiej fantastyce.

Mówiąc o miałkości utworów literackich trzeba wspomnieć o kryzysie odbioru w ogóle. Mamy

powolny, ale stały upadek nie tylko kultury, ale wręcz tożsamości kulturowej i narodowej. Macki

globalizacji i tu sięgnęły - liczy się (ze względów ekonomicznych) tylko kultura masowa,

schlebianie jak najpowszechniejszym gustom, media właściwie tylko do tego nakłaniają. Coraz

rzadziej o czytelnika, który wobec przeczytanej właśnie lektury ma jakieś pytania, zgłasza

pretensje bądź nadzieje. To jak z kolorowymi magazynami, ludzie je czytają, ale nic z tego w

głowach nie zostaje (bo i niby co miałoby zostać). Wszystko jest nieważne. Obojętność zabija.

Już nie tylko przechodzimy obojętnie wobec drugiego człowieka, ubóstwa, tragedii, jesteśmy

obojętni wobec sztuki, wobec wszystkiego, co nas otacza. Czasem tylko jakiś zryw puszczony

zaraz w niepamięć (kibice piłkarscy po śmierci papieża), czasem jakaś moneta wręczona

wstydliwie żebrakowi...

Mnie boli - gdy biernie czytam wypowiedzi pisarzy na różnego rodzaju forach lub

przysłuchuję się im na konwentach - brak oczytania choćby w elementarnym kanonie SF czy

fantasy. Wyczuwam, że te młode wilki tego nie potrzebują. Po co im Le Guin, Dick, Zelazny,

Aldiss - to dinozaury.

Denerwuje mnie, gdy zarzut o błahość pisanej dzisiaj prozy odbija się, mówiąc, że dzięki

ich książkom młodzi ludzie chociaż czytają. Toż to nie argument. Człowiek musi czytać, inaczej

wróci na drzewo. Ale czytając rzeczy wyprane z ważnych treści, pozwalające wyłączyć w czasie

czytania proces myślenia, także wróci na drzewo. Tylko trochę później.

Ale - na szczęście - w każdej dziedzinie życia można znaleźć coś dla siebie. Są w polskiej

fantastyce autorzy, których czytać zawsze warto. Szkoda że wielu zaprzestało pisania, niektórzy

twórcy obecnego boomu - np. Ziemiański - także dawno niczego nie napisali.

Do tych „Wizji” udało mi się nakłonić do napisania opowiadania Marka Baranieckiego,

autora legendarnej już „Głowy Kasandry”, drugi oddech złapał Andrzej Zimniak, z wielką

satysfakcją odnotowuję reaktywowanie się Marka Huberatha i marsz ku górze Łukasza

Orbitowskiego. Ma wrócić do pisania Wiktor Żwikiewicz, a ten nigdy się czytelnikom nie

kłaniał.

„Wizje alternatywne” obyć się muszą w tym roku bez opowiadania Jarka Grzędowicza,

zawsze mocnego punktu w repertuarze - mam nadzieję, że to tylko jednorazowa przerwa. Cóż,

kiedyś pisał bardzo mało i tylko opowiadania (był taki czas, że publikował je wyłącznie w

„Wizjach”), ale odkąd przeszedł na zawodowstwo nie można go oderwać od pisania powieści.

Nie udało mi się nakłonić też do powrotu Marka Oramusa, chociaż już już wydawało się, że jakiś

tekst napisze.

Bardzo silny zrobił się autorsko Poznań, w tym tomie aż trójka z Wielkopolski - Iwona

Michałowska, Wojtek Szyda i Maciej Guzek - miło obserwować rozwój tamtejszego środowiska.

Stale obecni są ostatnio na tych łamach Krzysiek Kochański, Iza Szolc i Maja Lidia

Kossakowska. Krzysztof nie pisze ostatnio dużo, ale wyraźnie nie wyobraża sobie życia bez

pisania, z czego ja skwapliwie zawsze korzystam. Iza publikuje z kolei dużo, próbuje różnych

gatunków literackich. Zawsze jednak poszukuje trudnych i interesujących tematów. Maja do

Wizji #4 napisała krótką powieść „Zwierciadło”, która bardzo mi przypadła do gustu i przez kilka

lat namawiałem ją do powrotu do tego świata. Udało się, efekt znajdziecie w tym tomie.

Drugie opowiadanie publikuje u mnie Joanna Kułakowska, jej temat wschodni bardzo mi

leży (poprzednio było to epitafium pamięci Bułyczowa w wykonaniu Grzędowicza).

Na koniec dwóch autorów, którzy w „Wizjach” po raz pierwszy (nie licząc Iwony

Michałowskiej i Maćka Guzka). Piotr Witold Lech to autor, który w pewnym momencie częściej

publikował u Czechów, niż w Polsce. Nie mógł znaleźć uznania wśród rodzimych redaktorów, a

może była to kwestia tego, że uprawiał mniej popularne wtedy fantasy. Teraz chyba utrafił w

gusta redaktorskie i czytelnicze.

A krótkie opowiadanko Rzymowskiego przypomniało mi nieco klimat opowieści Kelly

Link, które bardzo lubię. Brakuje w Polsce tego rodzaju historyjek, klimatycznych, nastrojowych

i niesamowitych, mam nadzieję, że przypadną Państwu do gustu.

Mija siedemnaście lat, odkąd złożyłem pierwsze „Wizje”. Wliczając w to

monotematyczną „Czarną mszę”, jest to siódma antologia polskiej fantastyki. Znalazło się w nich

wielu pisarzy, kilka opowiadań weszło już do kanonu. Tak sobie myślę, że zawsze będzie w

naszej fantastyce trochę dobrych utworów, wartych wyłowienia i zebrania w jednym miejscu.

Czego czytelnikom, sobie i innym selekcjonerom z całego serca życzę. Do zobaczenia za parę lat,

zobaczymy, co wtedy będzie miała do zaoferowania polska fantastyka.

Wojtek Sedeńko, Olsztyn 17 maja 2007 roku

Antologia - Wizje Alternatywne. Tom 6.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: