szeregszumiacy.pdf

Wywoływanie głosek szeregu szumiącego.

Opracowała: Jagoda Rotnicka

1. Ćwiczenia wstępne.

Warunkiem prawidłowego wymawiania wszystkich głosek jest min. sprawne działanie

narządów mowy. Realizacja każdej głoski wymaga innego układu artykulacyjnego i innej

pracy mięśni. Toteż narządy mowy trzeba tak ćwiczyć, jak pianiści ćwiczą sprawność palców.

Ćwiczenia narządów artykulacyjnych mają na celu wypracowanie zręcznych i celowych

ruchów języka, warg i podniebienia. Dziecko musi mieć wyczucie danego ruchu i położenia

narządów mowy (kinestezja).

T. Gałkowski i G. Jastrzębowska zauważają, ze przyczyną substytucji głosek III szeregu

na głoski II szeregu jest niska sprawność języka. Dziecko ma dużą trudność w uniesieniu

czubka języka do wałka dziąsłowego. Jest to związane z ograniczeniem ruchomości

wędzidełka podjęzykowego. Taką sytuację obserwowałam u badanego, dlatego też terapię

rozpoczynam od ćwiczeń w pionizacji języka. 1

Przykłady ćwiczeń języka:

- Wysuwanie języka – język wąski i szeroki. Kierowanie języka w kąciki ust: w prawo i

w lewo – przy szeroko otwartych ustach, oblizywanie ust;

- Wysuwanie języka do przodu, a następnie cofanie go w głąb jamy ustnej. Usta szeroko

otwarte;

- Unoszenie języka na górną wargę – język wąski i szeroki (usta lekko otwarte).

Ćwiczenie wykonujemy bez pomocy dolnej wargi.

- Unoszenie języka za górne zęby i cofanie go do podniebienia miękkiego;

- Dotykanie językiem zębów trzonowych górnych i dolnych. Dotykanie językiem

poszczególnych zębów po kolei.

- Język w przedsionku jamy ustnej, oblizywanie zębów (ruch okrężny). Oblizywanie

warg ruchem okrężnym – usta szeroko otwarte.

- Mlaskanie czubkiem języka. Mlaskanie środkiem języka. Przyssanie języka do

podniebienia przy szeroko otwartych ustach.

1 T. Gałkowski, G. Jastrzębowska, Logopedia pytania i odpowiedzi, Opole 1999, s. 740

- Wysuwanie języka do przodu, na brodę, a następnie cofanie go w głąb jamy ustnej, za

dolne zęby; 2

- Przesuwanie wysuniętym językiem poziomo z jednej strony na drugą;

- Wykonywanie językiem wysuniętym w kształcie grota poziomych ruchów,

wahadłowo od jednego do drugiego kącika ust. Język nie powinien dotykać dolnej

wargi.

- Dążenie do wykonania rurki z wysuniętego języka. Ściągające i zaokrąglające się

wargi unoszą boki języka;

- Wykonywanie wysuniętym daleko na zewnątrz jamy ustnej językiem ruchu kolistego

w lewo i w prawo;

- Wykonywanie ruchów języka na przemian do górnych i dolnych dziąseł 9 przy

opuszczonej żuchwie).

- Próby dotykania czubkiem języka na przemian ostatnich zębów trzonowych po obu

stronach dolnej szczęki, potem górnej, przy otwartej jamie ustnej;

- Dotykanie „zaostrzonym” przodem języka różnych punktów na podniebieniu

twardym. Uruchomić całą masę języka.

- Wykonywanie kolistych ruchów języka w głębi jamy ustnej;

- Ułożenie języka w kształcie rulonika wewnątrz jamy ustnej. Po zbliżeniu siekaczy i

spłaszczeniu warg, dmuchanie powietrza przez rulonik.

- Gwizdanie. Ćwiczenie to usprawnia i koordynuje pracę języka i warg.

- Układanie języka w kształcie łyżeczki. Wewnątrz jamy ustnej powinien on przybrać

kształt łyżeczki. Musi być podniesiony ku górze, by przy zbliżonych siekaczach i przy

zaokrąglonych wargach utrzymywał się w czasie lekkiego dmuchania. Ćwiczenie to

przygotowuje do wymowy głosek /sz/ /ż/. Właściwe dociśnięcie boków języka do

górnych zębów spowoduje prawidłowe brzmienie głosek szumiących.

- Wysuwanie języka mimo zbliżonych szczęk, tworzących małą szczelinę. Język z

trudem przeciska się między zębami, górne siekacze skrobią język, masują go;

Ćwiczenia języka należy prowadzić tak długo, aż dziecko opanuje prawidłowe układy

artykulacyjne. Ćwiczenia usprawniające język należy rozpoczynać od dużych ruchów języka

na zewnątrz jamy ustnej. Ćwiczenia należy prowadzić przed lustrem, aby pacjent mógł je

dokładnie obserwować i naśladować. 3

2 G Demel, Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola, WsiP, W-wa 1978, s. 19

3 A. Balejko, Jak pokonać seplenienie, Białystok 2001, ss. 25-28

Przykłady ćwiczeń warg:

- Szerokie otwieranie ust i zamykanie. Wysuwanie warg do przodu, rozchylanie warg.

Ruchy wysuwania i rozchylania wykonywać naprzemiennie.

- Złączyć wargi płasko. Rozciąganie warg poprzez cofanie kącików ust.

- Układanie dolnej wargi na górną i górnej na dolną. Wysunąć wargi do przodu, ściągnąć

je i przesuwać w kąciki ust: w prawo i w lewo, następnie wykonać ruch okrężny;

- Dolną wargą zasłonić dolne zęby, górną – górne zęby.

- Dmuchanie przez złączone wargi, lekko wysunięte do przodu, cmokanie, parskanie. 4

- Wymawianie na przemian a-o przy maksymalnym oddalaniu od siebie wargi górnej i

dolnej;

- Dmuchanie na płomień świecy, na watkę, na kulę z papieru;

- Ssanie górnej, a potem dolnej wargi;

- Nabieranie powietrza pod wargę górną, potem pod dolną;

- Układanie ust, jak przy wymowie samogłosek ustnych, z wyraźnie przesadną

artykulacją, np. w kolejności:

a-i a-u

i-a u-o

i-u o-i

u-i a-o

W następnej fazie ćwiczymy:

a-i-o-u-y

u-a-i-o-y

o-a-y-i-u

y-i-o-a-u

u-i-y-a-o

Ćwiczenia te najpierw wykonujemy w wolnym tempie, następnie stopniowo

przyspieszamy tempo ćwiczeń.

- Nadymanie policzków. Wargi są zwarte. Ćwiczenie to należy powtarzać kilka razy.

Zwiększa ono objętość „przedsionka” jamy ustnej. Gdyby prowadzenie tego

4 G Demel, Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola, WsiP, W-wa 1978, s. 19

ćwiczenia okazało się zbyt trudne, to można wstępnie poprzedzić je następującymi

ćwiczeniami: grą na organkach, na grzebieniu, puszczaniem baniek mydlanych,

nadmuchiwaniem baloników, zabawek;

- Odciąganie na przemian kącików ust na boki przy zwartych szczękach i wargach;

- Zaokrąglanie i spłaszczanie warg przy zwartych szczękach;

- Wymawianie samogłosek (kolejność dowolna) przy zwartych szczękach;

- Naciskanie palcami wskazującymi na kąciki ust w kierunku środka szpary ust przy

lekko zwartych szczękach (odległość między zębami około 2 cm). Pod naciskiem

palców wargi wysuwają się do przodu i uwypuklają na zewnątrz do góry i do dołu w

kształcie łuków. Nie zwalniając nacisków należy wykonać zwarcie warg. Ćwiczenie

powtarzać kilkakrotnie.

- Unoszenie górnej wargi przy zamkniętych szczękach (widoczne tylko zęby górne),

następnie opuszczanie dolnej wargi (widoczne są tylko zęby dolne). Ćwiczenie

powtarzać kilka razy.

- Chwytanie dolnymi zębami górnej wargi;

- Podsuwanie dolnej wargi pod górne zęby;

- Wysunięcie warg do przodu przy zamkniętych ustach (są zaokrąglone jak przy

wymowie głoski /u/). Stopniowo opuszczać szczękę dolną i poszerzać we wszystkich

kierunkach odległość między wargami, potem przejść do najbardziej szerokiego i

okrągłego otwarcia jamy ustnej.

- Kolisty ruch wysuniętych i zaokrąglonych zwartych warg. Ruch warg może być

wykonywany samodzielnie lub łącznie z ruchami dolnej szczęki.

- Utrzymywanie lizaka lub rurki wargami. Wdech i wydech kącikami ust.

- Masowanie warg. 5

Przykłady ćwiczeń oddechowych:

Ćwiczenia oddechowe – wdech nosem, wydech ustami nie tylko przygotowują dziecko do

poprawnego mówienia, ale chronią też przed schorzeniami układu oddechowego. Wdech

nosem:

- oczyszcza wdychane powietrze;

- nagrzewa wdychane powietrze;

5 A. Balejko, Jak pokonać seplenienie, Białystok 2001, ss. 23-25

- nawilża wdychane powietrze;

- zmniejsza opór powietrza, które wdychane ustami dostaje się z dużą siłą bezpośrednio

do płuc.

Wydech ustami zapewnia powietrzu opór, powstaje pozytywne ciśnienie w klatce piersiowej,

które:

- zatrzymuje ciepło z powietrza;

- zatrzymuje wilgoć z powietrza;

- zwiększa rezonans głosu.

- wdech nosem (usta zamknięte) i wydech ustami. Usta w czasie wydechu ułożone jak

przy wymowie głoski /u/ (chuchanie).

- Dmuchanie na płomień świecy, piłkę pingpongową, kulę z waty zaczepioną na nitce i

tworzącą wahadełko, dmuchanie na wiatraczek, przez rurkę do szklanki z wodą.

- Duży i powolny wdech nosem przy zamkniętych ustach i bez zatrzymania powietrza.

Powolny wydech, wargi ułożone jak przy głosce /u/. 6

- Ubieranie obrazków za pomocą słomki:

Ubieramy: muchomora, biedronkę, dinozaura, kaczkę, owieczkę, Mikołaja, wkładamy

grzybki do koszyka, winogrona od najmniejszych do największych, gotowanie zupy –

wkładamy warzywa do garnka, przekładamy owoce z koszyczka do koszyczka,

ustawiamy przedmioty na regale z literami np. miś do litery m, jabłonkę ubieramy w

jabłka itp. (załącznik nr 4)

- Noszenie samogłosek i wrzucanie ich do kosza:

Niesiemy samogłoskę do koszyka np. a-aaaaaaaaaaaa

e-eeeeeeeeeee

- Podróż samogłoski:

Na asfalcie jedzie samochodem – aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa

Idzie pieszo – a a a a a a a a a a a a

Płynie łódką – aaa aaa aaa aaa aaa aaa

Biegnie – aa aa aa aa aa aa aa aa aa

Jedzie na koniku – aa aa aa aa aa aa aa

Leci samolotem – a a a

Auto zawiozło ją do domu – aaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa

Kolejnymi ćwiczeniami przygotowującymi do etapu właściwej pracy logopedycznej są:

6 A. Balejko, Jak pokonać seplenienie, Białystok 2002, s. 15

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: