11_04.pdf

Mam nadzieję, że Czytelnicy EdW, oglądający podobno bardzo popularny w Polsce serial telewizyjny z moją skromną osobą w roli głównej, trochę mnie znają. Znają też moje me−

tody walki polegające na inteligentnym stosowaniu prostych środków technicznych. Znużony trwającą od lat walką z międzynarodową przestępczością postanowiłem wziąć udział

w tym, co najważniejsze dla przyszłości świata: w szkoleniu młodych kadr. Zmieniłem także miejsce zamieszkania: od tego miesiąca zamiast do fundacji Fenix ,wszystkie listy do mnie

proszę kierować na adres Wydawnictwa AVT, który znajdziecie w stopce redakcyjnej każdego numeru EdW. Mam tu skromne mieszkanko na strychu i biureczko, przy którym będę ana−

lizował Wasze pomysły i wymyślał nowe, niekonwencjonalne rozwiązania problemów technicznych.

Z góry dziękuję za nadesłane pomysły i zapowiadam, że najlepsze z nich będą nagradzane honorowym wyróżnieniem: jakim − to niespodzianka.

Podam Wam, moi Drodzy, przykład, oczywiście wzięty z życia. Problem: musimy wkręcić śrubkę w trudno dostępnym miejscu, np. głęboko wewnątrz obudowy. Nie mamy specjal−

nego śrubokręta z chwytakiem do śrubek, a czas nagli. Rozwiązanie: Przyklejamy śrubkę do końca śrubokręta kawałkiem plasteliny albo gumy do żucia i spokojnie wkręcamy śrubkę.

Kawałek plasteliny, który zostanie na łebku śrubki umieszczonej gdzieś głęboko we wnętrzu obudowy z pewnością nie będzie nikomu przeszkadzał. Właśnie tak udało mi się rozbroić

bombę, która swoim wybuchem mogła zniszczyć połowę Nowego Jorku.

Problem

Mała płytka, która wydaję się być prosta

do zmontowania. Czy naprawdę taka pros−

ta? Czy montaż tego maleństwa rzeczywiś−

cie nie sprawi nikomu kłopotu? Widzę już

oczami wyobraźni następujący obrazek:

hobbista elektronik trzyma w jednym ręku

cynę, w drugim lutownicę. Płytka obwodu

drukowanego jest “łatwa do montażu”

i niewiele większa od znaczka pocztowego.

Leży na stole warsztatowym, idealnie czys−

tym, posprzątanym i gładkim. A nasz ama−

tor elektroniki z obłędem w oczach dziobie

płytkę lutownicą, goniąc ja po całym stole.

Zabrakło tego, o czym marzą wszyscy

technicy: trzeciej ręki! Wszystko to przypo−

mina znaną anegdotkę o moim serdecznym

przyjacielu, pewnym generale, który na

przyjęciu u cara przez cały czas bankietu

walczył z groszkiem, nie mogąc nadziać go

na widelec (komentarz carskiego generała

pominę ze względu na młody wiek niektó−

rych Czytelników EdW).

Kiedy już udało się nam

przylutować jeden

element,

okazuje się że podczas naszej walki z płyt−

ką przygotowane do montażu następne

podzespoły “diabeł ogonem przykrył”, albo

po prostu pospadały ze stołu. Musimy je

odnaleźć i dalej gonić płytkę po stole. W po−

dobne kłopoty wpadłem, kiedy to musiałem

w ciągu kilkunastu minut zbudować odpo−

wiednik Intel Pentium, mając do dyspozycji

jedynie 3246 kostek UCY7400 produkcji

NPCP CEMI. Od wykonania tej pracy zale−

żały oczywiście losy świata.

Rozwiązanie

W handlu oferowane są specjalne ima−

dełka do przytrzymywania płytek podczas

montażu. Są to jednak urządzenia bądź

marnej jakości, bądź bardzo drogie. My po−

radzimy sobie inaczej. Do przechowywania

układów scalonych używana jest specjalna

gąbka, grubości ok. 7mm, przewodząca

prąd elektryczny. Znakomicie zabezpiecza

ona układy CMOS przed uszkodzeniem ła−

dunkami elektrostatycznymi. Okazało się,

że gąbka taka jest absolutnie idealną pod−

kładką do montowania płytek. Położona na

niej płytka zachowuje się jak przyklejona,

a i sama podstawka nie przesuwa się po

stole.

Zalety rozwiązania:

1. Ustabilizowanie położenia płytki na stole

warsztatowym.

2. Możliwość przygotowania sobie elemen−

tów do montażu. Wpinamy je po prostu

w gąbkę, a układy CMOS są do końca

zabezpieczone przed uszkodzeniem.

2. W przypadku montażu większej ilości jed−

nakowych elementów (rezystorów, diod)

kolejność postępowania jest następują−

ca:

− wkładamy wszystkie elementy o jedna−

kowej wysokości w płytkę

− przykrywamy płytkę od strony elemen−

tów podkładką

− odwracamy całość o 180 stopni, mając

pewność ze elementy nie wypadną

− kładziemy podkładkę z płytką na stole

i spokojnie lutujemy.

Wady rozwiązania:

Nasza podkładka całkiem nieźle przewo−

dzi prąd. Nikomu nie polecamy uruchamiać

na niej układów elektronicznych, w szcze−

gólności zbudowanych z kostek CMOS,

a przede wszystkim będących pod wyso−

kim napięciem!

Uwaga! Podkładki do montażu układów

elektronicznych można wykonać ze sklejo−

nych kawałków gąbki, jakie zwykle znajdują

się w kitach przedawanych przez AVT.

Z OSTAŃ AGENTEM M AC G YVERA

Otwieramy nową rybrykę. Tę formę przyjął zapowiadany od kilku miesiący dział Tips & Tricks. Będziemy tu zamieszczać krótkie notki, któ−

rych autorami będziecie przede wszyskim Wy − Czytelnicy EdW. Każdy praktykujący elektronik ma w skarbnicy swoich doświadczeń liczne

“patenty” − pomysły i sposoby ułatwiające pracę. Najczęściej są to drobiazgi, ale właśnie drobiazgi czasami potrafią nam do reszty uprzykrzyć

nasze umiłowane hobby. Nie będziemy w tym kąciku zajmować się rozbudowanymi układami elektronicznymi ani rozważać skomplikowa−

nych problemów teoretycznych. Ot, kilka zdań: problem i sposób jego rozwiązania. Co czym zastąpić, jak poradzić sobie z zawsze uciążliwy−

mi sprawami mechaniki i obudowania naszych układów? Jakie drobe usprawnienia zastosować przy wykonywaniu i testowaniu urządzeń?

Przysyłajcie więc wszelkie informacje o stosowanych przez Was chwytach. Ale uwaga: niezbędnym warunkiem zamieszczenia notatki

jest nadesłanie swojego zdjęcia i kilku zdań o sobie (wiek, zawód, zainteresowania elektroniczne i te nie związane z elektroniką). Wasze

opisy będą publikowane w postaci zredagowanej przez samego MacGyvera (w cywilu − red. Zbigniew Raabe).

E LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 11/96

Problem 2

Leży przed nami na stole stos rezysto−

rów, których wartości nie znamy, a obok

lśniący nowością miernik uniwersalny

z wieloma zakresami do pomiaru rezystan−

cji. Musimy teraz zmierzyć oporność posia−

danych rezystorów. Tylko jak w wygodny

sposób to zrobić? Nasz miernik ma dwie

końcówki pomiarowe zakończone ostrzami

i należy się obawiać, ze czeka nas kolejne

“polowanie”, tym razem na rezystory. Do−

ciskać końcówek pomiarowych do rezysto−

rów palcami nie można, ponieważ przy

większych wartościach rezystancji wyniki

pomiaru zostałyby sfałszowane przez bocz−

nikującą rezystor oporność naskórka. Wte−

dy, przed laty, kiedy musiałem unieszkodli−

wić wystrzeloną przez fanatyka, ukradzioną

z magazynów byłego ZSRR rakietę typu

SS21, także musiałem wybrać jeden rezys−

tor o wartości 1,854M ze stosu setek in−

nych.

Rozwiązanie

W handlu znajdują się specjalne gniazda

służące dołączani przewodów kolumn głoś−

nikowych do wzmacniaczy. Wyjąc lub wło−

żyć w nie przewody można jednym ru−

chem, ponieważ są to złącza zaciskowe.

Jeżeli możemy tak łatwo i szybko moco−

wać w nich przewody, to czemu nie zasto−

sować ich jako “uchwytu pomiarowego”

do badania rezystorów, diod czy kondensa−

torów? Nie usłyszałem głosów sprzeciwu,

a wykonane przeze mnie “coś”, bo ukła−

dem elektronicznym ten gadget z pewnoś−

cią nie jest, widoczne jest na fotografii.

Do mocowania końcówek pomiarowych

miernika idealne okazały się złącza ARK2.

Ponieważ autor miał akurat do dyspozycji

podwójne gniazdo do kabli kolumn, wykona−

ne zostały dwa “stanowiska pomiarowe”,

przełączane za pomocą przełącznika. Takie

rozwiązanie bardzo ułatwia porównywania

wartości elementów, lub np. dobieranie

dwóch identycznych.

Problem 3

Mamy do wykonania np. zasilacz wypo−

sażony w radiator. Tuż przed końcem pra−

cy stwierdzamy, że zakupiony na wyprze−

daży radiator ma nierówną powierzchnię

i w miejscu przeznaczonym na tranzystor

znajdują się “wżery” po nierówno pracują−

cym frezie. Była niedziela wieczorem, nie

mogłem udać się na Wolumen po nowy ra−

diator, a układ musiał być gotowy na ponie−

działek rano.

Rozwiązanie

Na radiatorze w miejscu zamocowania

tranzystora został położony kawałek stopu

Wooda i całość został ogrzana w piekarniku

do temperatury ok. 120 o C. Stop stopił się,

wypełniając dokładnie wszystkie nierów−

ności. Przed ostygnięciem radiatora to tem−

peratury 97 o C, został do niego przykręcony

tranzystor i nadmiar stopu został spod nie−

go wyciśnięty. W efekcie otrzymano ideal−

ne połączenie, o doskonałej przewodności

termicznej.

Wady rozwiązania:

Tak zmontowany element może praco−

wać tylko w temperaturze poniżej 97 o C,

chyba że nierówności w radiatorze były tak

ukształtowane, że stop Wooda nie wyciek−

nie spod tranzystora.

2. W ofercie handlowej AVT znajduje

się pasta silikonowa, doskonale przewodzą−

ca ciepło i będąca znakomitym izolatorem.

3. Wysmarowaliśmy bibułę z obu

stron pastą i poszliśmy na kawę.

4. Po powrocie okazało się, że silikon

dokładnie nasycił bibułę, która stała się pra−

wie przezroczysta.

5. Położyliśmy bibułę na radiatorze,

a na niej końcówkę mocy i całość mocno

skręciliśmy śrubami. Część pasty silikono−

wej wyciekła spod końcówki i została usu−

nięta razem z obciętym ostrym nożem nad−

miarem bibuły.

6. Całość poddaliśmy próbie wytrzy−

małości izolacji stosując napięcie 220VAC.

Trzymało!

Problem 5

Moja dobra znajoma, agentka ... wywia−

du kupiła sobie ostatnio piękny, wyproduko−

wany dobrze przed II wojną żyrandol. Ponie−

waż żyrandol ten przystosowany był do

włączania dwóch grup żarówek (ongiś, kie−

dy to nie znano elektronicznych ściemnia−

czy, tak rozwiązywano sprawę regulacji siły

światła) zakupiła także odpowiedni włącznik

i poprosiła mnie o zainstalowanie całości

w jej domu. Po miłej kolacji spędzonej w to−

warzystwie mojej przyjaciółki przystąpiłem

do pracy. I tu okazało się, że instalacja elek−

tryczna pomiędzy puszką włącznika i żyran−

dolem jest dwuprzewodowa i absolutnie nie

nadaje się do wykorzystania. Moje znajoma

nawet nie chciała słyszeć o pruciu ścian

i zakładaniu nowych przewodów, ani o wy−

mianie staroświeckiego, eleganckiego prze−

łącznika na nowoczesny ściemniacz.

Rozwiązanie

Na szczęście przypomniałem sobie,

w jaki sposób poradziłem sobie w trudnej

sytuacji, kiedy to musiałem w prosty spo−

sób dwukrotnie zmniejszyć moc wydzielaną

przez morderolaser zainstalowany przez

jednego z szefów mafii kolumbijskiej. Sche−

mat instalacji trójprzewodowej i mojego po−

mysłu, polegającego na zastosowaniu dio−

dy włączanej w szereg z żarówkami żyran−

dola, widoczny na rysunku 1 nie wymaga

chyba komentarza. Muszę jedynie dodać,

że w taki prosty sposób możemy także

zmniejszać o połowę moc innych urządzeń,

pod warunkiem że nie zawierają indukcyj−

ności. Zastosowanie takiego układu do ste−

Problem 4

Odwiedziłem niedawno mojego kolegę,

jednego z redaktorów EdW, który opraco−

wuje ostatnio dla Was rewelacyjną kon−

strukcję wzmacniacza dużej mocy. Zasta−

łem go w momencie, kiedy właśnie wyry−

wał sobie resztki włosów z głowy. Kiedy za−

pytałem go o przyczynę takiej rozpaczy, od−

parł że nie ma żadnej podkładki izolacyjnej,

która pasowałaby do końcówki mocy typu

TDA1514. Podkładki pod typowe obudowy

tranzystorów mocy zdobyć łatwo, ale pod−

kładek pod końcówki wzmacniaczy m.cz.

nie znaleźliśmy w żadnej ofercie. Tymcza−

sem producenci układu TDA1514 z iście

szatańską złośliwością połączyli obudowę

tego elementu z minusem zasilania, a radia−

tor będący istotnym elementem obudowy

wzmacniacza musi być połączony z masą

(wzmacniacz ma zasilanie symetryczne).

Rozwiązanie

Na szczęście przypomniałem sobie, jak

kiedyś poradziłem sobie z zaizolowaniem

przewodów będących pod napięciem

300000V, którymi chciałem doprowadzić

prąd zasilający skanerorozpruwacz izotro−

meryczno liftingowy. Przecież zwyczajny

papier jest całkiem niezłym izolatorem! Kie−

dy powiedziałem o tym mojemu przyjacielo−

wi, ten wyrwał sobie z głowy kolejną kępkę

włosów i z jękiem odpowiedział, że papier

także źle przewodzi ciepło i że mój pomysł

jest do kitu (nie KITU AVT, oczywiście). Ja

jednak wiedziałem, co mówię i uratowałem

urodę mojego kolegi. Kolejność postępowa−

nia przyjęliśmy następującą:

1. Zaopatrzyliśmy się w kawałek nie−

zbyt grubej bibuły, a właściwie wykorzysta−

liśmy serwetkę śniadaniową.

Zastosowanie takiego układu do ste−

rowania odbiornikami prądu takimi jak

układy z transformatorami, indukcyjne sil−

niki elektryczne, czy wentylatory dałoby

straszliwe rezultaty i zakończyłoby się

zniszczeniem dołączonych do takiego re−

gulatora urządzeń.

Dlaczego tak by się stało, odpowiedźcie

sobie sami, moi Drodzy!

Jeszcze jedna uwaga: dioda zastosowa−

na w regulatorze musi być odpowiednio

dobrana do mocy pobieranej przez odbior−

nik. Do zwyczajnej żarówki 100W wystar−

czy dioda 1A/400V. I tu pojawia się kolejne

pytanie: przecież napięcie w sieci wynosi

220VAC, dlaczego więc musimy stosować

diodę na 400V, a nie na 300V? I w tym wy−

Fot.2 . Stanowisko pomiarowe.

E LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 11/96

Zastosowanie takiego układu do ste−

rowania odbiornikami prądu takimi jak

układy z transformatorami, indukcyjne sil−

niki elektryczne, czy wentylatory dałoby

straszliwe rezultaty i zakończyłoby się

zniszczeniem dołączonych do takiego re−

gulatora urządzeń.

padku odpowiedź na to pytanie pozosta−

wiam Czytelnikom.

Kolejność działania jest następująca:

1. Drucik (najlepiej izolowany emalią)

przewlekamy pod jednym rzędem nóżek

kostki.

2. Jeden koniec drucika

“zakotwiczamy” przylutowając go jakiegoś

punktu lutowniczego.

3. Drugi koniec drutu zaginamy pod

niej więcej prostym kątem i podgrzewając

lutownicą pierwszą nóżkę naciągamy (z wy−

czuciem) drucik. W momencie stopienie cy−

ny drucik przejdzie pod nóżką, unosząc ją

do góry i oddzielając od ścieżki.

4. Identyczne czynności powtarzamy

dla pozostałych nóżek w rzędzie, a po odłą−

czeniu ostatniej od punktu lutowniczego za−

bieramy się za ich następny rząd.

Efektem naszej kilkuminutowej pracy

jest uratowanie zarówno układu scalonego

jak i płytki!

żamy denaturatem. Obróbka termoplastycznych

tworzyw sztucznych jest bardzo trudna, ponieważ

piłeczka “zatapia” się w obrabianym tworzywie.

Ale i tym razem możemy sobie pomóc polewając

powierzchnię tworzywa wodą (potrzebna druga

osoba).

A teraz najważniejsze: do obróbki wszelkich

Problem 6

Znalazłem się kiedyś w paskudnej sytua−

cji. Uwięziony w podziemiach starego po−

niemieckiego zamku Wolfenstein musiałem

przekazać informację do naszej centrali

w ... Odnalazłem stare przewody telefo−

niczne, o których wiedziałem, że prowadzą

wprost do gabinetu mojego szefa i połączo−

ne są tam z modemem, ale nie miałem od−

powiedniego nadajnika. Zwieranie i rozwie−

ranie przewodów za pomocą jedynego

włącznika, jaki miałem do dyspozycji, nic by

nie dało, ponieważ w ten sposób przekazy−

wana informacja pełna byłaby przekłamań

wnoszonych przez wielokrotne odbicia sty−

ków. Przełącznik, który miałem pod ręką był

bardzo nędznej jakości, tak więc powszech−

nie stosowane i pokazane na rys. 2 układy

z pewnością nie zdałyby egzaminu. Pierw−

szy z nich wymaga zastosowania przełącz−

nika 3 stykowego, a drugi jest skuteczny

tylko przy współpracy z włącznikami niezłej

jakości.

Rozwiązanie

Na szczęście, poza Swiss Army Knife mam za−

wsze w kieszeniach kilka drobiazgów, w tym pod−

stawowe elementy elektroniczne. Rozmyślania

w ponurym lochu Wolfenstein zaowocowały opra−

cowaniem dwóch bardzo prostych i absolutnie sku−

tecznych układów przeciwdziałających skutkom

odbijania styków. Pierwszy z nich to domowej ro−

boty transoptor wykonany z użyciem żarówki i fo−

totranzystora. Wykorzystujemy tu fakt, że duża

bezwładność włókna żarówki nie pozwala na prze−

niesienie krótkich impulsów generowanych przez

drgające styki. Rozwiązanie to ma jednak dwie wa−

dy: żarówki, nawet zasilane napięciem o połowę

mniejszym od nominalnego “lubią” się przepalać.

Drugą wadą jest znaczny pobór prądu przez żarów−

kę. Dlatego też powstał drugi układ, wykorzystują−

cy diodę LED i fotorezystor. Tym razem korzysta−

my z dużej bezwładności większości fotorezysto−

rów, które podobnie jak żarówki nie są w stanie

przenosić impulsów o dużej częstotliwości.

Obydwa transoptory działają znakomicie, pa−

miętajmy jednak, aby umieścić je w obudowie nie

przepuszczającej światła. Może to być np. kawa−

łek rurki z czarnego polistyrenu. Wszystkie otwory

należy zakleić i całość dla pewności pomalować

czarną farbą.

do obróbki wszelkich

materiałów używajmy jedynie piłek do metalu

do obróbki wszelkich

materiałów używajmy jedynie piłek do metalu

najwyższej jakości.

najwyższej jakości. Polecam Wam piłki szwedzkiej

(produkowane są także w Niemczech) firmy SAN−

DVIK, których sam używam od wielu lat. Nato−

miast piłeczki oferowane przez przemysł krajowy

i rzemiosło nadają się tylko do jednego: do natych−

miastowego wyrzucenia ich na śmietnik!

Mam nadzieję że nasza współpraca ułoży się

Problem 8

Problem, który teraz chciałbym poruszyć ma

bardziej ogólny charakter. Nie lubimy tej mechaniki,

oj nie lubimy! Z przeróbkami obudów z tworzywa

sztucznego jakoś jeszcze można sobie poradzić, ale

obudowy metalowe to istny koszmar. A w prawie

każdej z nich trzeba wyciąć jakiś otwór, choćby

pod wyświetlacze. Domyślam się, że najczęściej

posługujecie się najbardziej znaną, ale i najbardziej

bezsensowną metodą: wiercicie szeregi otworków,

następnie jakoś łączycie je ze sobą, a na końcu na−

stępuje mozolne wyrównywanie otworu pilnikiem.

Wszystko to zajmuje bardzo dużo czasu i sił,

a uzyskany efekt nie zawsze jest dobry. Tymcza−

sem otwór o całkowicie dowolnym kształcie

w metalowej płycie czołowej można wykonać

w ciągu dosłownie paru minut!

Rozwiązanie

Chciałbym przypomnieć Wam niezwykle uży−

teczne narzędzie, które jak mi się wydaje zostało

nieco zapomniane. Jest to podstawowe narzędzie

modelarzy lotniczych, a ponieważ przez całe dzie−

ciństwo zajmowałem się tym ciekawym hobby,

miałem wiele okazji, aby nauczyć się nim posługi−

wać i ocenić jego wartość. Narzędziem tym jest

piłka włośnicowa, zwana także niekiedy z niemiec−

ka laubzegą. Jest to narzędzie, które bezwzględnie

powinno znaleźć się w pracowni każdego elektroni−

ka, który chce elegancko wykańczać obudowy

swoich urządzeń. Jak taka piłka wygląda i jak się

nią posługiwać widać wyraźnie na fotografii. Po−

dam więc jedynie podstawowe zasady:

1. Wycinanie otworu rozpoczynamy

od wywiercenia jednego otworu o małej

średnicy, blisko jego krawędzi.

2. Odkręcamy jedną ze śrub mocują−

cych brzeszczot do ramki i przewlekamy go

przez wykonany otwór.

3. Przykręcamy piłeczkę z powrotem, dość

mocno, lecz z wyczuciem ją napinając. Przy zakła−

daniu piłki należy zwrócić uwagę aby jej ząbki były

skierowane w dół.

4. Podczas wycinania otworu piłkę należy

znakomicie i uda mi się pomóc w wychowaniu no−

wego pokolenia ludzi, którzy z pomocą techniki i lo−

gicznego myślenia potrafią poradzić sobie w każdej

sytuacji.

Wasz MacGyver

Problem 7

Pewnego razu mój przenośny komputer

uległ uszkodzeniu: padł jeden z układów

scalonych. Posiadałem oczywiście układ

zapasowy, ale po otwarciu komputera oka−

zało się, że uszkodzona płytka wykonana

jest w technice SMD i wylutowanie uszko−

dzonego układu bez specjalnych, drogich

narzędzi jest praktycznie niemożliwe.

Rozwiązanie

Na szczęście dysponowałem kawałkiem druci−

ka o średnicy ok. O,3mm, który okazał się jedynym

narzędziem (poza lutownicą) potrzebnym do prze−

prowadzenia tej pozornie niemożliwej operacji. Na

rysunku widać wyraźnie, jak należy postępować,

aby błyskawicznie wylutować układ SMD bez

uszkadzania płytki i samego układu.

Podczas wycinania otworu piłkę należy

utrzymywać pod kątem prostym do obrabiane−

go materiału.

5. Piłką należy bardzo lekko dociskać

do ciętej blachy.

6. Podczas cięcia blachy stalowej możemy

ułatwić sobie pracę i przedłużyć żywot piłki przez

zwilżanie blachy oliwą, natomiast aluminium zwil−

E LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 11/96

materiałów używajmy jedynie piłek do metalu

najwyższej jakości.

Podczas wycinania otworu piłkę należy

utrzymywać pod kątem prostym do obrabiane−

go materiału.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: