erudyta
osoba o wielkiej erudycji - rozległej wiedzy, gruntownym wykształceniu, oczytaniu; chodząca encyklopedia.
Szkoły innowiercze
Po rozłamie w kościele katolickim, który nastąpił w 1517r. za sprawą Lutra, nastąpił wzrost zainteresowania szkolnictwem wśród nowopowstałych wyznań. Takie jak Luteranie i Kalwini, Arianie oraz Bracia Czescy doszli bowiem do wniosku, że szkolnictwo będzie doskonałym narzędziem do pozyskiwania nowych wiernych. Wszystkie te szkoły znalazły doskonałe warunki do rozwoju na terenie Polski.
Luteranie
Najbardziej znane szkoły luterańskie -Torunia, Gdańska i Elbląga.
Wysoki poziom nauczania Szkoły mieszczan i szlachty z/w na program, który oferowały.
Przykładem szkoły było gimnazjum akademickie w Toruniu.
Były ono szkołą średnią 6-letnią podzieloną na 3 stopnie:
· elementarny,
· średni,
· wyższy.
Podstawą kształcenia w tej szkole była nauka języków klasycznych takich jak łacina i greka.
Języków tych nauczano na podstawie starannie dobranych lektur, między innymi dzieł Cycerona. Dodatkowo wybrane elementy hebrajskiego.
Szkoła ta za cel przyjmowała przygotowanie uczniów do działalności publicznej.
Dla mieszczaństwa pochodzącego z Prus Królewskich i Książęcych zorganizowane zostały kursy języka polskiego.
Kalwini
Jedną z lepiej rozwijających się szkół kalwińskich w Polsce było Gimnazjum w Pińczowie,
Szkoła podzielona była na 4 klasy a w każdej z tych klas uczył inny nauczyciel.
Klasy numerowane były odwrotnie stąd nauka szkolna rozpoczynała się w klasie 4. Jej program obejmował naukę elementarną tj. czytanie i pisanie w języku polskim, uczniowie poznawali także zasady katechizmu.
W kolejnej klasie 3 uczniowie poświęcali się przede wszystkim nauce języka łacińskiego poprzez poznawanie łacińskich słówek, zasad odmiany rzeczowników i czasowników oraz lekturę prostych tekstów.
Program klasy 2 doskonalił znajomość łaciny, a uczniowie poznawali przede wszystkim łacińską składnię i gramatykę (prozodię?). Podstawową lekturą był katechizm łaciński Kalwina oraz komedie Terencjusza, które uczniowie tłumaczyli na język polski.
Bardzo rozbudowany był program najwyższej 1 klasy. W ostatnim roku nauki uczniowie poznawali przede wszystkim retorykę i dialektykę.
Szkoły ariańskie
Arianie zwani również Braćmi Polskimi był to radykalny odłam wywodzący się z Kalwinów.
Arianie byli wielkimi pacyfistami, nie uznawali oni żadnych wojen, nawet obronnych.
Zasłynęli przede wszystkim z powodu ogromnej tolerancji religijnej. Do swoich szkół przyjmowali oni wszystkich chętnych niezależnie od wyznania, nikogo nie zmuszali do obrządku ariańskiego, pozwalali na praktykowanie własnej religii.
Wg Wojciecha z Kalisza 3 najważniejsze zasady szkoły to:
Uczciwość w życiu prywatnym
Sprawiedliwość w życiu zbiorowym
Poszanowanie prawy i dobra bliźnich
Szkoły Braci Czeskich
Bracia Czescy prowadzili na terenie Polski dwie szkoły-gimnazja w Leszcznie i Sierakowie,
Gimnazjum sierakowskie składało się z 3 klas. Tok nauki był 5-letni, bo ostatnia klasa była 3-letnia.
Klasa 1 Chłopcy uczyli się przede wszystkim czytania i pisania w języku polskim, poznawali gramatykę j. polskiego, co było zgodne z koncepcją Komeńskiego zakładającą, iż naukę należy rozpoczynać zawsze od nauki języka ojczystego.
W klasie 2 uczniowie poznawali łacinę. Uczyli się jej w oparciu o opracowany przez Komeńskiego podręcznik i zajmowali się m.in. przekładem tekstów łacińskich na j. polski. Uczniowie poznawali również historię zarówno starożytną jak i polską. Naukę urozmaicała muzyka oraz arytmetyka. W szkole nie odbywały się regularne lekcje religii, a praktyki religijne ograniczały się do uczestnictwa w niedzielnych nabożeństwach.
Klasa 3 obejmowała naukę retoryki. Chłopcy zapoznawani byli także z wiadomościami o otaczającym ich świecie oraz przygotowywani byli do życia obywatelskiego. Podczas zajęć z retoryki ćwiczyli nie tylko styl wypowiedzi, lecz nabywali także umiejętności pisania listów i mów. Zajęcia popołudniowe przeznaczone były na historię starożytną i geografię.
W drugim roku klasy 3 uczniowie słuchali wykładów o budowie wszechświata. Poznawali też najważniejsze zagadnienia z astronomii, geologii i nauk przyrodniczych. Wiele czasu przeznaczonego było na naukę o człowieku.
Ostatni rok klasy 3 był przeznaczony na przygotowanie uczniów do życia obywatelskiego. Ćwiczyli oni wówczas sztukę przemawiania a także uczyli się historii polskiej, poznawali polską konstytucję oraz polskie prawo.
A Komeński ojciec dydaktyki
1. Uważany jest za najwybitniejszego pedagoga swoich czasów
2. Stworzył system w którym znalazł odbicie dążenia mas ludowych do wiedzy
3. Należał do sekty braci czeskich
4. Zwolennik początkowego nauczania powszechnego
Poglądy
1. Wierzył w moc wychowania i wykształcenia
2. Był przeciwnikiem poglądu „że są umysły tak tępe, że niczego się wpoić nie da”
3. Wzorował się na wychowaniu w Grecji
4. Domagał się powszechnego nauczania, biednych, bogatych, w miastach, na wsiach, chłopców i dziewcząt
4 okresy rozwoju
1. Okres dzieciństwa do 6 lat nauczycielem jest matka
2. Okres chłopięctwa od 6 do 12 r. ż. nauka języka ojczystego -sz. Elementarna, objęci wszyscy
3. Okres młodzieńczości od 12 do 18 r. ż. język łaciński- sz. Średnia gimnazjum, która powinna być w każdym dużym mieście
4. Okres dojrzewającej męskości od 18 do 24 r.ż. akademia
Szkoły jezuickie
1. Nauczyciele byli bardzo dobrze wykształceni i musieli ukończyć 18 lat nauki
2. Ścisły program dla każdej klasy, oraz omawianie lektur
3. Wprowadzili elementy, w-f, artystyczne, teatr szkolny, jazda konna, taniec, muzyka, śpiew
4. Racjonalny rozkład budynków, jak takiego nie znaleźli budowali nowy
5. Ograniczali kary cielesne, tylko w ostatecznym wypadku
6. Materiał przerabiany był systematycznie, powtórki tygodniowe miesięczne, półroczne
7. Egzamin na końcu roku szkolnego/ publiczny
8. Na koniec roku nagradzano najlepszych uczniów
KEN
1. Powołana w Polsce 14.10.1773 r. na wniosek króla Stanisława Poniatowskiego
2. Była pierwszym ministerstwem oświaty w Polsce i w europie
3. Została powołana dla tego, że w Polsce edukacja na poziomie podstawowym i średnim była opanowana przez jezuitów
4. Nietolerancja jezuicka zakon rozwiązany przez papieża
5. W skład komisji wchodziło ośmiu członków
· Dwóch dostojników duchownych biskup Ignacy Masalski, biskup Michał Poniatowski
· Oraz sześciu świeckich senator Joachim Chreptowicz, książę August Sułkowski, oraz ze stanu rycerskiego Ignacy Potocki, Adam Czartoryski, Andrzej Zamojski, Antoni Poniński
6. Ken trzy okresy
· I od 1773 r. do 1780 r. przejęto szkoły jezuickie, poddała pod swoje zwierzchnictwo szkoły parafialne,
· II od 1781 r. do 1788 r. zwołanie sejmu czteroletniego
· III do 1794 r. rozpoczął się stopniowy rozkład i utrata wpływów politycznych
7. Zabory
1. pajdocentryzm – dziecko w centrum uwagi
2. wiek XX nazwano "stuleciem dziecka" akcentowane zmiany zadań nauczycielskich, poszły w kierunku widzenia nauczyciela jako "ogrodnika" pielęgnującego, tworzącego warunki do rozwoju, ale nie ingerującego w osobowość ucznia
3. w okresie międzywojennym podstawowy nurt badań pedeutologicznych oparty był na założeniu, że czynności nauczaniazależne są od cech osobowości nauczyciela
4. w latach sześćdziesiątych widać wyraźny odwrót od koncepcji osobowościowego wzoru nauczyciela i przeniesienie punktu ciężkości na jego wykształcenie i przygotowanie do realizacji zadań dydaktyczno-wychowawczych
5. w latach dziewięćdziesiątych miejsce nauczyciela przekazującego gotowe wiadomości zajmuje nauczyciel - badacz, umiejący stworzyć sytuację, w której uczeń sam będzie zdobywać wiedzę
6. kształcenie opiera się na dialogu nauczyciela z uczniem, ich wzajemnej współpracy i akceptacji
Marudziara