tytu�: "Dydaktyka og�lna" autor: Wincenty Oko�? Ok�adk� projktown.o ;-"." ck'""'/' {cdakior luliilii" Guwro�ski \cdu^W iccilniczny ,lawiwa Wt�chiiwics :orcklor Aarw Wuww PRZEDMOWA .) Copyrifihl by i�dwowc Wydawnictwo Ntukow arsznwB |987 SBN 83-01-06138-3 lAttirow lVrrfnw,iir,ii." Hmikime ytlanic pirrwsre. Nakl.nl 15 IKH) + 2mi cgrcmpliiiTy rkuny wydawniczych 37.5. Ark,us/.y drukarskich 2K.5 lina �semka wk�adek offsetowych ipicroffsel.m.il. khisa III, 7(1 r, 70 x lOOcm iltlano do skl.Hlanin w lu�ym im r. Hipisami do diuku w s�ycyniu 1W7 r. luk ukorti.-7.oiio w mnjii li)K7 r. ,iill"WK-nicnr 1277/K7 J..I C'cn;i 7! nINI.-mciawskie y.ntlih�y (.:riifir:ne. 7.nkl. Chfwny, ul. Olimska II. Od wielu lat odczuwa si� w Polsce brak uniwersyteckiego podr�cznika dydaktyki og�lnej. Jedynym podr�cznikiem tego typu by�o ongi� dzie�o Kazimierza So�nickiego Dydaktyka og�lna, kt�rego drugie wydanie ukaza�o si� w 1959 roku. Przy wszystkich swoich zaletach obecnie dzie�o to jest ju� w znacznym stopniu przestarza�e. R�wnie� dwa inne dzie�a o du�ej warto�ci, maj�ce w zasadzie charakter podr�cznika dydaktyki og�lnej, a mianowicie Bogdana Nawroczy�skiego Zasady nauczania i Sergiusza Hessena Struktura i tre�� szkoly wsp�czesnej, w znacznym stopniu utraci�y swojq aktualno��.' Dwa inne podr�czniki, kt�re odegra�y i odgrywaj� wa�k<( rol� w kszta�ceniu nauczycieli, nie maj� charakteru podr�cznik�w akademickich. Jednym z nich jest nie wznawiany od 1970 roku m�j Zarys dydaktyki og�lnej a drugim wydawany ostatnio regularnie podr�cznik programowany Czes�awa Kupisie-wicza Podstawy dydaktyki og�lnej. W tej sytuacji pojawienie si� uniwersyteckiego podr�cznika dydaktyki obok wznawianego w dalszym ci�gu podr�cznika C. Kupisiewicza mo�na uwa�a� za po��dane. B�dzie on s�u�y� nic tylko studentom uniwersytet�w, wy�szych szk�l pedagogicznych oraz innych wy�szych uczelni, lecz tak�e szerokim rzeszom nauczycieli oraz innym ludziom interesuj�cym si� kszta�ceniem i o�wiat�. ' W swoim oprowadzeniu do dydaktyki og�lnej nawi�zuj� wprawdzie do problematyki historycznej, lecz przedstawiam przede wszystkim wsp�czesny stan dydaktyki og�lnej. W stosunku do innych podr�cznik�w obejmuj� bardzo rozleg�y kr�g problem�w: od metodologii dydaktyki oraz cel�w i tre�ci kszta�cenia do zasad, metod, �rodk�w i organizacji kszta�cenia. Wiele uwagi po�wi�cam te� zagadnieniom wychowania uwik�anym w procesy dydaktyczne. W szczeg�lno�ci podr�cznik ten charakteryzuj� nast�puj�ce cechy: - jego o� problemow� stanowi koncepcja kszta�cenia wielostronnego, co nadaje mu wzgl�dn� jednolito�� i zwarto��; - du�y nacisk k�adzie si� na rozw�j my�lenia konwergencyjncgo i dy-wergencyjnego dzieci i m�odzie�y, a zarazem na kszta�towanie postaw tw�rczych w dziedzinie poznania naukowego, sztuki i techniki; - w problematyce podr�cznika szeroko uwzgl�dnia si� procesy wycho- wa�one w podr�cznikach dydaktyki. Z. przeciegiem tych proces�w zwi�zany jest rozw�j �ycia uczuciowego uczni�w, kszta�towanie - za po�rednictwem tre�ci i metod kszta�cenia - ich �wiadomo�ci oraz postaw i system�w warto�ci; - z poznaniem i procesami emocjonalnymi wi��e si� dzia�alno�� praktyczn� dzieci i m�odzie�y, szeroko uwzgl�dniaj�c metody praktyczne, w kt�rych ma miejsce ��czenie teorii z praktyk�, powi�zane z tw�rcz� dzia�alno�ci� praktyczn� w sferze sztuki i wytw�rczo�ci technicznej; - zwraca si� uwag� na zwi�zek pracy nauczyciela z prac� uczni�w, st�d zamiast o nauczaniu, jak w dotychczasowych podr�cznikach, z regu�y m�wi si� o kszta�ceniu, kt�re pojmowane jest jako zwi�zek uczenia si� z nauczaniem, tam za�, gdzie jest to konieczne, na przyk�ad w samokszta�ceniu. mowa jest wy��cznie o uczeniu si�; - k�ad�c nacisk na rozw�j indywidualnych sil, zdolno�ci i uzdolnie� wychowank�w, w podr�czniku jednocze�nie szeroko uwzgl�dnia si� procesy uspo�eczniania dzieci i m�odzie�y - poprzez r�ne formy pracy grupowej i zbiorowej oraz dzia�alno�ci spo�ecznej. Najbardziej og�ln� cech� nowego podr�cznika jest takie uj�cie kszta�cenia, kt�re polega na harmonijnym ��czeniu poznawania samej rzeczywisto�ci z emocjonalnym jej prze�ywaniem i praktycznym na ni� oddzia�ywaniem. Tak wi�c wysoko ceni�c systematyczne opanowywanie przez uczni�w wiedzy o �wiecie, jednocze�nie k�ad� nacisk na ich podmiotow� wiedz� o warto�ciach oraz na ich udzia� w zmienianiu �wiata. Te trzy formy aktywno�ci dzieci i m�odzie�y, odpowiednio wzbogacane i urozmaicane, stwarzaj� rzeczywiste szans� wp�ywania i oddzia�ywania przez szko�� wsp�czesn� - og�lnokszta�c�c� i zawodow� - na osobowo�� m�odego pokolenia i na styl jego �ycia, daj� r�wnie� szans� przygotowania go do kszta�cenia ustawicznego. Podr�cznik dzieli si� na 20 rozdzia��w. Ka�dy z nich otwiera motto, zaczerpni�te z dziel pisarzy polskich, a zwi�zane z tre�ci� rozdzia�u. W�a�ciwa tre�� ka�dego rozdzia�u rozbita jest na podrozdzia�y i - gdy to jest konieczne - na mniejsze fragmenty. W rozdzia�ach stosuj� dwie wielko�ci czcionek, gwoli wyodr�bnienia tre�ci podstawowych i uzupe�niaj�cych. Ka�dy rozdzia� ko�cz� kr�tkie uwagi dotycz�ce samodzielnego studiowania wraz z kilkoma wskaz�wkami bibliograficznymi i zadaniami do samodzielnego opracowania. Obszerna bibliografia, obejmuj�ca cytowane prace, zamyka ca�o�� ksi��ki. Dostrzegam r�wnie� potrzeb� zamieszczenia s�ownika najwa�niejszych termin�w z obszaru dydaktyki i nauk pokrewnych. Rezygnuj�c z niego zak�adam, �e w razie potrzeby Czytelnik mo�e korzysta� z mego Slow-nika pedagogicznego, kt�rego trzy wydania ukaza�y si�- w latach 1975, i 1984 - w Pa�stwowym Wydawnictwie Naukowym. Wincenty Oko� Warszawa, we wrze�niu 1983 N_/Z-i^O^ L/A^X YT ��Z-.M, SYSTEMY I TRE�� KSZTA�CENIA "c na d P''zcpro\ innow;ic �yki of{" Met w ci�gu 'rudnych �n�g;; ^ .lorobck 'kicgo ^aboro nctodolc Kt� c/f, m�dro�ci, ma? Kto dzisiaj Kup0^ S^� Pod kor� dala pierwszej cia� pr:yc:ym^ O w a k, ( S�owacki .Kr�l Dud'^'*-' "�W; Rozdzia� pierwszy O PRZEDMIOCIE I METODACH BADA� DYDAKTYCZNYCH Problemy o�wiaty i wychowania zosta�y podniesione do rz�du na1050 ro7d7 � ��ii.,., sposob�w u wa�niejszych zagadnie� mi�dzynarodowych, podobnie jak sprawy wy�ywienia o energii, pokoju czy ochrony �rodowiska naturalnego. �wiadcz� o tym dwnika. szcrszi mi�dzynarodowe raporty zajmuj�ce si� sprawami o�wiaty na naszym "globii Pierwszy z nich - raport Faure'a - rzuci� w roku 1972 has�o "uczy� sif .. wi aby by�", co znaczy - aby by� w pe�ni cz�owiekiem, aby nad��a� za zrni^010 nas nami w �wiecie. Drugi, og�oszony w roku i 979 jako kolejny raport Klub1'1 sllmy^ Rzymskiego, wezwa� ludzko�� do nieograniczonego uczenia si� (No /w',7 wielu ; lo learning), do uczenia si� antycypuj�cego, a wi�c skierowanego nie w stri" ^ n� przesz�o�ci. Jak to zwykle dot�d bywa�o, lecz ku przysz�o�ci. Po�o�oB,^ . w mm nacisk na kszta�cenie uczestnicz�ce o charakterze innowacyjnym, ski-.ie pyta maj�ce ludzi do poszukiwania rozwi�za� alternatywnych, trunk�w le nowe ,ias�a, poparte nieco wcze�niej g�oszonymi w r�nych kraj�c o�wiaty, postulatami w sprawie kszta�cenia ustawicznego oraz rozwijania zdolnos' ludzkich poprzez tw�rcze uczenie si�. stawiaj� teori� kszta�cenia wobec " So�ona P"' . J�cle lch przez dydakt^ ^ s^ konieczn�, ale bar^rzed"^ niacn L^t T^110 dlateg0' �e nie ^^ uwzgl�dni� w ^p,^,n;on ^nDosiad""11' Jak2� nowy ich as^ a przez to wzbogaci� obec,,",//,/"^ Itychc^ ;stocle r2eczy trzeba bo\(tm) dokona� rewizji wszyst^, ,,/, ^ dotychczasowych za�o�e� dydaktyki og�lnej. Jest to przedsi�wzi�cie obli^r/W"', ____________, ,l7;pl"''"2-. na d�u�szy okres, wymagaj�ce przebudowy podstaw teoretycznych oraz rzcprowadzenia wielu podstawowych bada� i wielu pr�b o charakterze �,"owacyjnym. Otwieraj�c drog� dla tych poczyna� oprowadzenie do dydaktyki oKolnc'1 tylko cz�ciowo b�dzie mog�o sprosta� tym postulatom. Metodologia bada� pedagogicznych poczyni�a w �wiecie i w Polsce w ci�gu ostatnich kilkunastu lat tak du�e post�py, �e realizacja nawet tych trudnych zada� staje si� coraz bardziej realna. Badaj�cy jej zagadnienia mo^� korzysta� z dorobku �wiatowego, coraz bogatszy staje si� r�wnie� dorobek polski. Prace polskich autor�w, na przyk�ad W�adys�awa Zaczy�-skicuo (1967, 1968), Heliodora Muszy�skiego (1967. 1971). Zbigniewa Zaborowskicgo (1973) i Mieczys�awa �obockiego (1978), wsparte pracami metodologicznymi socjolog�w, g��wnie Stefana N owa k a, (1970), i psycholog�w. g��wnie Jerzego Brzezi�skiego (1976, 1978a, 1978b, 1981) i Marii ""f^Nowakowskiej (1975), utorowa�y badaczom drog�, na kt�rej mog� poszukiwa� nowych rozwi�za� w dziedzinie bada� nad kszta�ceniem i wychowaniem. -Kr�l Duch Ten proces poszukiwania optymalnych rozwi�za� metodologicznych, odpowiadaj�cych nowym zadaniom, nigdy nie mo�e by� zako�czony. W toku bada� pojawiaj� si� ci�gle nowe potrzeby i nowe trudno�ci, wymagaj�ce nowego podej�cia metodologicznego, a jednocze�nie dotychczasowe rozwi�zania, niekiedy zreszt� bardzo si? mi�dzy sob� r�ni�ce, staj� si� coraz mniej adekwatne w stosunku do potrzeb. Przy tym wszystkim na Ile do�� du�ej rozmaito�ci proponowanych rozwi�za� do g�osu dochodz� tendencje uniformistyczne, kt�re zmierzaj� do ujednolicenia za�o�e� metodologicznych czy to w obr�bie dydaktyki i innych nauk pedagogicznych, czy nawet we wszystkich naukach spo�ecznych. Zwr�cenie uwagi na te rozbie�no�ci i na tendencje integracyjne jest jednym z zada� j .lego rozdzia�u. Jeszcze hardziej ni� o same rozbie�no�ci chodzi w nim o ukazanie r�nych . sposob�w uprawiania dydaktyki oraz r�nych metod bada� naukowych w obr�bie tej dyscypli-ywscnid^y y ,;;(,"y(;" metodach bada� b�dzie mowa w uj�ciu zarysowym, w�a�ciwym dla podr�cz-ym dWinika, szersze ich uj�cie znale�� mo�na w wy�ej wymienionych podr�cznikach metodologii. l'globie . �ty� si( M�wi�c o zajmowaniu si� dydaktyk� jako nauk� skoncentrujemy oczy-ea zmr^1^6 nasz...
sansewiernaja