197
Jeśli używając systemu Red Hat Linux korzystasz głównie z narzędzi wchodzących w skład pakietu Gnome czy pakietu biurowego, istnieje duże prawdopodobieństwo, że nigdy nie byłeś zmuszony do wykorzystania wiersza poleceń. Jeśli jednak chcesz wykorzystać w pełni siłę drzemiącą w systemie Linux lub chcesz po prostu wiedzieć, co w trawie piszczy, powinieneś przeczytać tę część książki.
Rozdział dziewiąty: Powłoka Bash, wyjaśnia zagadnienia związane z powłokami systemu operacyjnego i zawiera informacje dotyczące korzystania z powłoki bash.
Rozdział dziesiąty: Pliki, procesy i prawa dostępu, zawiera informacje o pracy z plikami. Po przeczytaniu tego rozdziału zrozumiesz, co to własność plików oraz prawa dostępu.
Rozdział jedenasty: Skrypty powłoki i programowanie, wyjaśnia jak można pisać skrypty powłoki bash. Przedstawimy również niektóre inne narzędzia programistyczne dostarczane wraz z systemem Red Hat Linux 7.1.
9
Powłoka Bash
W tym rozdziale oraz w rozdziale jedenastym przedstawimy odpowiedzi na pytania, które zawsze chciałeś zadać (ale czułeś pewną obawę), dotyczące pracy z wierszem poleceń systemu Linux. Pracując w wierszu poleceń, obsługujesz powłokę systemu operacyjnego (ang. shell, nazywaną też interpreterem poleceń), podobnie jak pracując w systemie DOS, obsługiwałeś powłokę tegoż systemu o nazwie command.com. Rozdział 10. i 11. omawiają głównie powłokę bash, która jest powłoką domyślną w systemach linuksowych.
Jeśli jesteś nowym użytkownikiem Linuksa, możesz wygodnie wykonywać takie czynności, jak wysyłanie poczty, przeglądanie stron WWW czy pisanie listów za pomocą Gnome i aplikacji jak Netscape i StarOffice, nie widząc nawet nigdy wiersza poleceń. Przychodzi jednak taka chwila, kiedy nawet sezonowy użytkownik systemu zechce zagłębić się nieco bardziej w jego działanie.
Wkrótce pewno odkryjesz, że niektóre rzeczy muszą być wykonane za pomocą wiersza poleceń. Niektóre inne są po prostu łatwiejsze do zrobienia przy jego wykorzystaniu.
Poza tym, niektórzy użytkownicy po prostu nie lubią interfejsu graficznego i wolą pracować w wierszu poleceń.
Nie bez znaczenia jest też fakt, że zagadnienia związane z funkcjonowaniem linuksowych powłok systemu operacyjnego są bardzo interesujące.
W tym rozdziale omówione zostaną następujące tematy:
n Jak uzyskać dostęp do wiersza poleceń.
n Dostępne powłoki.
n Powłoka bash.
n Profile, ścieżki dostępu i zmienne środowiskowe.
n Historia sesji, lokalizacja i informacje o użytkowniku.
n Jak edytować pliki tekstowe i wysyłać pocztę.
Przejście do wiersza poleceń
Zanim będziesz mógł wydawać polecenia, musisz uruchomić interpreter poleceń, czyli powłokę systemu operacyjnego. Możesz to zrobić na wiele różnych sposobów;
n Jeśli uruchomiony jest Gnome (czy inne środowisko graficzne), możesz otworzyć okno terminala.
n Możesz uzyskać zdalny dostęp do systemu za pomocą programu telnet.
n Możesz uruchomić system w trybie failsafe (tryb ten ma podobną funkcję, jak tryb awaryjny w systemach Windows 95 czy 98), wykorzystując odpowiednią opcję dostępną w oknie logowania systemu Red Hat.
n Możesz skonfigurować system, tak by uruchamiał się od razu w trybie tekstowym.
W powłoce bash wiersz poleceń rozpoczyna się od znaku zachęty, mającego postać symbolu dolara ($). Innymi słowy, po symbolu $ możesz wprowadzić dowolne polecenie i wcisnąć Enter, na przykład
$ logout
Wybierz ikonę terminala z panelu Gnome (wygląda ona jak monitor i znajduje się na lewo od ikony programu Netscape) lub pozycję Terminal Gnome z podmenu Użytki menu głównego środowiska Gnome. Otwarte zostanie okno terminala (patrz rysunek 9.1).
n Można otworzyć kilka okien terminala naraz. Takie rozwiązanie często okazuje się bardzo przydatne. Pozwala ono na przykład pracować w jednym oknie jako zwykły użytkownik, a w innym jako root. Można też – powtórzmy przykład z rozdziału dziewiątego – uruchomić serwer bazy danych w jednym oknie terminala i obsługiwać go za pomocą programu klienta uruchomionego z innego okna.
Rysunek 9.1. Aby otworzyć okno terminala, wybierz ikonę Terminal z panelu Gnome.
n Jeśli jesteś zalogowany jako root, znak zachęty nie kończy się symbolem dolara – zamiast niego wyświetlany jest #.
Rysunek 9.2. Aby uruchomić program telnet dla systemu Windows, wpisz polecenie telnet w oknie dialogowym Uruchom.
Rysunek 9.3. Jeśli sesja telnet nie jest połączona z serwerem, w pasku tytułowym wyświetlany jest tekst Brak.
Rysunek 9.4. Okno dialogowe Połącz służy do określenia komputera, z którym należy się połączyć.
Rysunek 9.5. Po połączeniu się z serwerem wyświetlone zostanie żądanie logowania.
1. Z menu Start systemu Windows wybierz pozycję Uruchom. Wyświetlone zostanie okno dialogowe Uruchom (patrz rysunek 9.2).
2. W polu Otwórz wpisz polecenie telnet.
3. Kliknij na przycisk OK. Otwarte zostanie puste okno programu telnet – nazywane sesją telnet (rysunek 9.3).
4. Z menu Podłącz wybierz pozycję System zdalny – wyświetlone zostanie okno dialogowe Połącz (patrz rysunek 9.4).
5. W polu Nazwa hosta wprowadź numer IP lub pełną nazwę domenową systemu zdalnego, z którym chcesz się połączyć.
6. Wybierz przycisk Połącz. Zostaniesz połączony z systemem zdalnym, a na ekranie wyświetlony zostanie ekran logowania (rysunek 9.5).
7. Wprowadź swój identyfikator użytkownika i hasło. Wyświetlony zostanie znak zachęty.
n Nazwę systemu zdalnego można również podać jako część polecenia uruchamiającego program telnet w oknie dialogowym Uruchom, na przykład telnet linuxbear.bearhome.com
n Podobnie jak w przypadku okien terminala, możesz (i pewno często będziesz korzystał z tej możliwości) otworzyć kilka sesji telnet równocześnie. Możesz, oczywiście, także otwierać równocześnie sesje telnet i okna terminala.
n Dla systemu Microsoft Windows dostępnych jest wiele różnych wersji komercyjnych lub shareware programu telnet, nie tylko wersja rozprowadzana wraz z tym systemem.
n Dokładniejsze informacje na temat łączenia się z systemu zdalnego z Twoim serwerem linuxowym znajdziesz w rozdziale 12.
1. W oknie logowania systemu Red Hat wybierz menu Session.
2. Z podmenu wybierz pozycję Failsafe.
n Dokładniejsze informacje o korzystaniu z podmenu Session znajdziesz w rozdziale szóstym.
1. Zaloguj się jako root.
2. Uruchom program Linuxconf.
3. W oknie Boot mode configuration zaznacz opcję Text mode & Network (rysunek 9.6).
4. Kliknij na przycisk Accept.
n W rozdziale trzecim przedstawiliśmy dokładniejsze informacje na temat znaczenia parametru runlevel, domyślnego uruchamiania systemu w trybie tekstowym i sposobu ponownego uruchomienia środowiska graficznego.
Rysunek 9.6. Jeśli przy starcie będzie uruchamiany trzeci runlevel, system przejdzie do trybu tekstowego.
Powłoki
Krótko mówiąc, nie można pracować bezpośrednio z podstawową częścią systemu linuksowego, jaką jest jego jądro (określa się je też często nazwą kernel) – niezbędny jest do tego program pośredniczący, czyli właśnie powłoka systemu operacyjnego (lub inaczej interpreter poleceń powłoki). Jak wspomniałem już we wcześniejszej części tego rozdziału, powłoka systemu Linux pełni taką samą funkcję, jak plik command.com w systemie DOS, tyle tylko, że użytkownik Linuksa może wybrać jedną spośród kilku dostępnych powłok.
Powłoka systemu operacyjnego to program, który udostępnia interfejs pomiędzy użytkownikiem a jądrem systemu; ma on postać wiersza poleceń. Jądro systemu zawiera wszelkie podprogramy potrzebne do przeprowadzania operacji wejścia i wyjścia, zarządzania plikami itp. Powłoka pozwala korzystać z tych podprogramów za pomocą wiersza poleceń.
Poza tym, powłoki obsługują również język programowania. Programy napisane w języku powłoki nazywane są zwykle skryptami lub skryptami powłoki (dokładniejsze informacje na ten temat znajdziesz w rozdziale 11.).
Ogólnie powłoki używane są na trzy sposoby:
n interaktywnie, kiedy użytkownik wydaje polecenia;
n do dostosowania sesji linuksowej do potrzeb użytkownika;
n do programowania w języku powłoki (język ten omówiony jest w rozdziale 11.).
1. W wierszu poleceń wpiszecho $SHELL
2. Wciśnij Enter. Najprawdopodobniej wyświetlona zostanie informacja /bin/bash, która oznacza, że używasz powłoki bash, domyślnej powłoki wielu systemów linuksowych.
...
hansgolastyk