c.d. wykładu III 29.03.08
Reakcja cytotoksyczna zależna od ziaren cytotoksycznych. Budowa ziaren cytolitycznych limfocytów cytotoksycznych.
Ziarna CLT są wytworem aparatu Goldiego mają one cechy zarówno pęcherzyków wydzielniczych jak i lizosomów. Do najlepiej scharakteryzowanych czynników cytotoksycznych uwalnianych z ziaren cytolitycznych należą:
- perforyny
- protezy serynowych (granzymy);
- granulizynę.
Perforyny:
- jest to glikoproteina;
- ma zdolność do wbudowania się i tworzenia kanałów w błonie (,,perforacja”błony) komórek docelowych;
- powoduje poważne zaburzenia gospodarki mineralnej oraz szok toniczny. Końcowym wynikiem jej działania jest indukcja apoptozy w komórce docelowej i w konsekwencji degradacja DNA.
Reakcja cytotoksyczna zależna od ziarencytotoksycznych
· GRANZYMY
- to serynowe protezy;
- zidentyfikowano12 ziaren, najważniejsza rola przypada Granzymom A i B;
- GRANZYM A- działa na poziomie jądra komórkowego, co prowadzi do
uszkodzenia DNA;
- GRANZYM B- aktywuje kaspazę oraz powoduje zaburzenia w funkcjonowaniu
cytoszkieletu.
WYKŁAD IV 26.04.08r
SZCZEPIONKI
Cele szczepień ochronnych:
Preparaty te powinny przede wszystkim:
- charakteryzować się dużym bezpieczeństwem i skutecznością;
- stymulować określone mechanizmy odpornościowe;
- być powszechnie dostępne dla zagrożonych populacji i cechować się między innymi łatwą drogą podania i warunkami przechowywania oraz niską ceną.
Szczepionka to produkt pochodzenia biologicznego, zawierający substancje zdolne do indukcji procesów immunologicznych warunkujących powstanie trwałej, swoistej odporności bez wywołania działań toksycznych. Wytworzenie szczepionki polega na zmianie właściwości patogenu lub jego produktów w taki sposób aby nie były one toksyczne, a jednocześnie zachowały immunogenność. Proces modyfikacji właściwości chorobotwórczych drobnoustroju w celu wytworzenia szczepionki nazywają się ATENUACJA.
Budowa szczepionki
ANTYGENY
ADJUWANTY
1. Związki organiczne np. wodorotlenek glinu
2. Związki nieorganiczne np. chlorek wapnia
3. Produkty pochodzenia bakteryjnego np. LPS
4. Toksoid błoniczy, toksoid krztuścowy
5. Cytokiny
SUBSTANCJE KONSERWUJĄCE
1. Tiomersal
2. Fenol
SUBSTANCJE STABILIZUJĄCE
1. Cukry- laktoza
2. Białka- żelatyna
INNE SKŁADNIKI
ANTYGENY:
- atenuowane drobnoustroje
- inaktywowane drobnoustroje;
- produkty metabolizmu komórek bakteryjnych;
- rozbite drobnoustroje lub ich fragmenty;
- białkowe antygeny rekombinatowe;
- syntetyczne peptydy;
- DNA kodujące antygeny białkowe.
ADJUWANTY substancje wzmagające w sposób nieswoisty immunogenność antygenów szczepionkowych.
- zmniejszają szybkość uwalniania antygenu z miejsca podania;
- aktywują komórki prezentujące antygen (makrofagi komórki dendrytyczne);
- powodują wybiórczą aktywację limfocytów Tc i makrofagów lub limfocytów;
- działają jako środek transportu antygenów.
Sposoby podawania szczepionek:
- domięśniowo;
- śródskórnie;
- podskórnie;
- drogą skaryfikacji;
- przez błony śluzowe.
RODZAJE SZCZEPIONEK
W zależności od rodzaju antygenu zawartego w szczepionce wyróżniamy cztery typy szczepionek:
1. ZAWIERAJĄCE ŻYWE MIKROORGANIZMY
- naturalne- odzwierzęce o zmniejszonej zjadliwości (np. ospa prawdziwa czy gruźlica);
- atenuowane- ospa, świnka, ospa wietrzna.
Właściwości szczepionek:
-zazwyczaj są wysoce immunogenne
• Obecność wielu antygenów
• Wydłużony czas obecności antygenów w organizmie.
- często powodują trwałą, odporność już po podaniu pierwszej dawki;
- nie wymagają obecności adjuwantów;
- istnieje możliwość transmisji antygenu szczepionkowego;
- nie można podawać osobą o obniżonej odporności
2.ZAWIERAJĄCE MARTWE, PEŁNE KOMÓRKI DROBNOUSTROJÓW:
- wirusy- wścieklizna, WZW typu A;
- bakterie- cholera, dżuma.
- zawierają drobnoustroje pozbawione całkowicie właściwości chorobotwórczych (inaktywne)- wymagają adjuwantów;
- są mniej immunogenne od szczepionek atenuowanych i bardziej immunogenne od szczepionek podjednostkowych;
• Obecność wielu antygenów;
• Wywołuje jedynie odpowiedź humoralną.
- wymagają podania większej liczby dawek;
- mogą być podawane osobom o obniżonej odporności.
3. ZAWIERAJĄCE IZOLOWANE ANTYGENY KOMÓREK:
- polisacharydy otoczkowe- np. H.influenzae
- antygeny powierzchniowy- np. WZW typu B;
- neuraminidaza i hemoaglutynina (białka grupy)
Szczepionki przeciwko zakażeniom meningokokami
- dwoinka gramujemna;
- wytwarza polisacharydowi otoczkę;
- rezerwuar – człowiek;
- droga przenoszenia- kropelkowa
Postacie kliniczne zakażeń meningokowych:
- zakażenie bezobjawowe (nosicielstwo)- 5-15% młodzieży i dorosłych;
- zakażenia inwazyjne:
• Posocznica z zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych;
• Posocznica
• Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych;
Ø Zapalenie spojówek, osierdzia, stawów, płuc.
4.ZAWIERAJĄCE TOKSOIDY:
- toksoid tężcowy, toksoid błoniczy;
Tężec- ostra choroba układu nerwowego wywoływana przez tetanospazminę
Objawy:
- napadowe skurcze mięśni (głównie oddechowych i przebiegających wzdłuż kręgosłupa)
- wysoka gorączka
śmiertelność – 40% zakażonych
Podawanie szczepionek
Schemat szczepienia:
Ø Szczepienie pierwotne (1-3 dawki)
- wytworzenie swoistej odporności pierwotnej
- wytworzenie pamięci immunologicznej
Ø Szczepienie uzupełniające ( 1 dawka po kilku miesiącach)
- wzbudzenie wtórnej odpowiedzi immunologicznej
- podniesienie trwałości pamięci immunologicznej
Ø Szczepienie przypominające (1 dawka co kilka lat)
- zachowanie ochronnego miana przeciwciał w surowicy;
- zachowanie trwałości pamięci immunologicznej.
DOPEŁNIACZ
Układ dopełniacza (komplementu) należy do odporności nieswoistej. Sama nazwa dopełniacza pochodzi od tego, że stanowi on uzupełnienie (dopełnienie) roli przeciwciał.
Do najważniejszych funkcji układu dopełniacza można zaliczyć:
- opsonizację;
- chemotaksje i aktywacje leukocytów;
- zabijanie komórek bakteryjnych;
- wzmaganie odpowiedzi humoralnej;
- rozwój pamięci immunologicznej;
- usuwanie kompleksów immunologicznych i usuwanie komórek apoptycznych.
Układ komplementu obejmuje około 36 białek rozpuszczalnych i błonowych, oznaczonych najczęściej literą C i odpowiednimi cyframi. Większość białek dopełniacza wywiera swój efekt głównie w stosunku do błony komórkowej. Efekt ten przejawia się w postaci:
- rozpuszczenia i rozpadu (bakterioliza i cytoliza);
- chemotaksji, która polega na przemieszczeniu się komórek w kierunku wzrastającego stężenia czynnika zwanego chemotaktycznym;
- degranulacja, która polega na uwolnieniu ziaren przez komórki (dotyczy to głównie komórek tucznych i bazocytów).
Istnieją trzy drogi aktywacji dopełniacza: droga klasyczna, alternatywna i lektywna. Każda z nich spełnia określoną rolę w odporności.
W wyniku działania konciertazy C5 powstaje C5b, który przyłącza kolejno składniki C6,C7,C8,C9. Zespół składników dopełniacza C5b6789 tworzy kanał w błonie komórkowej określony jako kompleks atakujący błonę- MAC
ALTERNATYNA DROGA AKTYWACJI DOPEŁNIACZA
W drodze tej uczestniczą czynniki BDHIP i składnik C3 dopełniacza. Do aktywatorów tej drogi (jest ona inicjowana bez przeciwciał) zalicza się bakterie gramdodatnie i gramujemne, szczególnie polisacharydy ścian bakteryjnych, wirusy; zakażone przez nie komórki, grzyby, pierwotniaki niektóre pasożyty.
justysia_koscian