Leki z Bożej apteki.pdf

LEKl Z BO ņ EJ

APTEKI

S P I S T R E ĺ C I

C Z ĦĺĘ I

Z D R O W I E L U D Z K I E P O P R Z E Z S Z K I E Ł K O I O K O H I S T O R I I .

1. Z d r o w i e l u d z k i e w c z a s i e i w p r z e s t r z e n i — B a b i l o n i a , A s y r i a ,

E g i p t , I z r a e l , G r e c j a .......................................................................

2. O d Ļ r e d n i o w i e c z a p o n o w o Ň y t n o Ļę ..................................................

3. W s p ó ł c z e s n o Ļ c i — „ n i c n o w e g o p o d s ł o ı c e m " ..............................

C Z ĦĺĘ I I

J A K Z A C H O W A Ę Z D R O W I E

..........................................................

W i ħ c e j j a r z y n i o w o c ó w — m n i e j c u k r u i m i ħ s a .............................

4. C z y s p o Ň y w a n i e m i ħ s a j e s t k o n i e c z n e ? ............................................

5. Ch leb prz ys zło Ļ ci? ...........................................................................

6. Z n a c z e n i e p o s t u ........................................................................

W p ł y w w o d y n a u s t r ó j .....................................................................

8. Z n a c z e n i e p i c i a w o d y i h e r b a t y z i o ł o w e j ..................................

................................................................................

9. N a p ó j p o r a n n y

10.

PO ņ YT EK" — wysokokalory czna potrawa dietetyczna . . .

11. ĺ niadanie, obiad, kolacja — wzorem naszych przodków . . .

12. Czym jest i co to jest równo waga kwaso wo-zasadowa . . . .

C Z ĦĺĘ I I I

K A ņ D Y M O ņ E S T A Ę S I Ħ L E K A R Z E M D L A S I E B I E . . . .

1. System od Ň ywiania w/g Waer landa i dra Bircher-Bennera . . .

2. C h o r o ba w r z o do w a Ň oł Ģ d k a i d w u n a st n ic y ( n ie d o k w a Ļ n o Ļę ) . .

3. C h o r o b a w r z o d o w a Ň o ł Ģ d k a i d w u n a s t n i c y ( n a d k w a Ļ n o Ļę ) . .

4. O t ył o Ļę ............................................................................................

Niniejsza publikacja jest skrócon Ģ wersj Ģ ksi ĢŇ ki „Leki z Bo Ň ej Apteki" spółki

autorskiej Jana Schulza i Edyty Uberhuber. Pomini ħ to tu nast ħ puj Ģ ce cz ħĻ ci:

— Słowo wst ħ pne „Od Autorów".

— Słowo wst ħ pne „Od Wydawcy".

— Dwa pierwsze rozdziały cz. II.

— Cz ħĻ ci V, VI i VII

— Spis alfabetyczny ro Ļ lin, indeks nazw polskich, indeks nazw łaci ı skich,

skorowidz tematyczny.

5. C u k r zy c a ..........................................................................................

6. R e u m a t y z m i a r t r e t y z m ...................................................................

N a d c z y n n o Ļę i n i ed o c z y n n o Ļę ta r c zy c y ............................................

8. Z ł a p r z e m i a n a m a t e r i i — c h o r o b a n a s z e j c y w i l i z a c j i .......................

9. C h o r o b y n o w o t w o r o w e ....................................................................

CZ ĦĺĘ IV

C Z ĦĺĘ I

PORADY PRAKTYCZNE Z „APTEKI BO ņ EJ" ............................. 91

1. „Zioła szwedzkie" — lek wszechstronny......................................... 94

2. „Propolis" — czyli kit pszczeli i jego zastosowanie ........................ 99

3. Tajemnica bursztynu ....................................................................... 104

4. Aloes — kaktus leczniczy................................................................ 106

5. Zioła stosowane w chorobach serca................................................ 110

6. Zioła stosowane w chorobach w Ģ troby i dróg Ň ółciowych . . . 113

7. Zioła stosowane w chorobach nerek i p ħ cherza.............................. 117

8. Zioła przeciwgor Ģ czkowe ......................................................... 124

9. Zioła przeciwkrwotoczne ............................................................... 126

Zdrowie ludzkie

poprzez szkiełko i oko historii

10. Zioła przeciwzapalne, odka Ň aj Ģ ce i odtruwaj Ģ ce ............................ 129

11. Zioła przeciw guzom krwawicznym ................................................. 132

12. Zioła przeciwbiegunkowe ................................................................ 136

13. Zioła przeczyszczaj Ģ ce ..............................., .................................... 137

14. Zioła uspakajaj Ģ ce........................................................................... 139

15. Ziołowe przyprawy kuchenne.......................................................... 142

16. Znaczenie soli kuchennej ........................................................... 148

17. Jarzyny lecznicze.............................................................................. 152

1. ZDROWIE LUDZKIE W CZASIE I PRZESTRZENI —

BABILONIA, ASYRIA, EGIPT, IZRAEL, GRECJA.

Dzieje medycyny ukazuj Ģ wyra Ņ nie, jak wła Ļ nie poprzez

lecznictwo ludowe — od czasów najdawniejszych do obec-

nych — ukształtowała si ħ dzisiejsza medycyna naukowa.

Histori Ģ medycyny podzieli ę mo Ň na — pocz Ģ wszy od za-

rania dziejów — na instynktown Ģ , magiczn Ģ , kapła ı sk Ģ , ludo-

w Ģ , do Ļ wiadczaln Ģ oraz naukow Ģ . W dziejach medycyny od-

zwierciedlaj Ģ si ħ na przestrzeni wieków do Ļ wiadczenia i dzia-

łalno Ļę medyków najró Ň niejszych pogl Ģ dów i praktyk zarów-

no prawdziwych jak i fałszywych.

Najstarsze Ņ ródła z dziejów ludzko Ļ ci przemawiaj Ģ za

tym, Ň e najlepszym nauczycielem osób chc Ģ cych trudni ę si ħ

udzielaniem pomocy i leczeniem bliskich, była sama natura:

obserwacja przyrody i zwierz Ģ t. Ludzie pierwotni od Ň ywiaj Ģ cy

si ħ ro Ļ linami doskonale zapoznali si ħ z ich wła Ļ ciwo Ļ ciami

od Ň ywczymi, truj Ģ cymi i uzdrawiaj Ģ cymi. Do Ļ wiadczenia lecz-

nicze w stosowaniu ziół przekazywane były z pokolenia na

pokolenie poprzez tysi Ģ clecia. Wiele ze Ļ rodków leczniczych,

stosowanych od wieków przetrwało do naszych czasów w tzw.

medycynie ludowej, a niemało z nich zostało wykorzystanych

przez współczesn Ģ medycyn ħ naukow Ģ .

Dokładne wiadomo Ļ ci, dostarczane mi ħ dzy innymi przez

archeologów, o niektórych ziołach i sposobach terapeutycz-

nych pochodz Ģ sprzed około 4000 lat. Znane było ochładzanie

i ogrzewanie, nacieranie, oczyszczanie, upuszczanie krwi. Ze

Ļ rodków ro Ļ linnych korzystano równie Ň w postaci okładów,

— Kapusta (włoska) ........................................................................ 154

— Buraki czerwone ......................................................................... 158

— Seler............................................................................................ 159

— Pietruszka ................................................................................... 161

— Marchew ..................................................................................... 161

18. Zioła o nadzwyczajnej mocy .......................................................... 165

— Nagietek lekarski (Calendula officinalis)................................... 165

— Pokrzywa (Urtica dioica)........................................................... 167

— Skrzyp (E Ģ uisetum arvense) ...................................................... 170

— Mniszek lekarski (Taraxacum officinale) ................................... 172

— Tatarak (Acorus calamus) ......................................................... 174

— Czarna jagoda (Vaccinum myrtillus).......................................... 175

19. Uprawa ziół w ogródku przydomowym .......................................... 177

20. Jak, kiedy, gdzie zbiera ę zioła? ................................................ 182

21. Suszenie i przechowywanie ziół ................................................. 185

22. Kalendarz zbioru ziół...................................................................... 187

plastrów, inhalacji itp. Sok jaskółczego ziela stosowano przy

chorobach oczu, czosnek słu Ň ył jako Ļ rodek odka Ň aj Ģ cy, sie-

mi ħ lniane, tatarak, mak, jałowiec, mi ħ ta, rumianek, piołun

i wiele innych ro Ļ lin znano ju Ň tak dawno i stosowano w lecz-

nictwie.

W miar ħ rozwoju nauki poznawano coraz to nowe wła Ļ ciwo Ļ ci

lecznicze ro Ļ lin a lecznictwo rozwijało si ħ coraz bardziej,

zwłaszcza z post ħ puj Ģ cym formowaniem si ħ wi ħ kszych

skupisk ludzkich, w których leczeniem chorych zajmowali si ħ

przewa Ň nie kapłani. Najstarsza „farmakopea" pochodzi z Ba-

bilonii, kraju poło Ň onego w dorzeczu Eufratu i Tygrysu, za-

mieszkałego wówczas przez Sumerów. (Byli to pierwotni miesz-

ka ı cy Mezopotamii, których kultura wywarła wielki wpływ

na Asyryjczyków i Babilo ı czyków. Sumerowie pobici zostali

w pó Ņ niejszym okresie przez ludy semickie). Najstarszym

zachowanym dokumentem medycznym z tego okresu jest

niew Ģ tpliwie gliniana tabliczka z Nippur zapisana pismem

klinowym przez lekarza sumeryjskiego w formie podr ħ cz-

nika o znanych mu Ļ rodkach leczniczych. „Vademecum" to

odczytane zostało w roku 1953. Wynika z niego, Ň e pod

koniec trzeciego tysi Ģ clecia przed nasz Ģ er Ģ posługiwano si ħ

w lecznictwie takimi substancjami jak np. kor Ģ i Ň ywic Ģ ró Ň -

nych drzew, olejami ro Ļ linnymi oraz sproszkowanym mułem

rzecznym. Wspomina ono te Ň o lekach mineralnych, jak np.

chlorku sodu (sól), saletrze i ró Ň nych mieszaninach alkaliów.

Z Kodeksu króla Hammurabiego, który jest zbiorem praw i

nakazów dla uzdrawiaczy XVIII stulecia przed nasz Ģ er Ģ

wynika, Ň e zawód lekarza istniał ju Ň w staro Ň ytnej Babilonii.

Babilo ı czycy i Asyryjczycy uwa Ň ali, Ň e choroby wywoływane

s Ģ przez złe duchy, demony. Z tych wierze ı babilo ı skich po-

chodz Ģ te Ň ró Ň ne przes Ģ dy utrzymuj Ģ ce si ħ do naszych czasów.

W leczeniu posługiwano si ħ , obok ziół, olejkami i wod Ģ . A

wi ħ c wodolecznictwo ma swoje pocz Ģ tki w Mezopotamii — w

kolebce pocz Ģ tku cywilizacji!

Egipskiemu uczonemu, nazwanemu przez Greków Herme-

sem przypisuje si ħ skodyfikowanie w 42 ksi ħ gach całej wie-

dzy staro Ň ytnego Egiptu z zakresu anatomii, balsamowania

zwłok, farmakologii i chorób w ogólno Ļ ci. Wiedza medyczna

w staro Ň ytnym Egipcie uwa Ň ana była za wiod Ģ c Ģ ; w szczegól-

no Ļ ci doprowadzono do perfekcji balsamowanie zmarłych, by

zapewni ę im — nie Ļ miertelno Ļę . Z odnalezionych przez arche-

ologów papirusów Ebersa wnioskowa ę mo Ň emy równie Ň o wy-

sokim poziomie nauk medycznych i fitoterapeutycznych. Pa-

pirusy te zawieraj Ģ ok. 900 recept ró Ň nych leków, 877 wska-

zówek leczenia ran i dolegliwo Ļ ci ciała. Egipcjanie cierpieli

na mnóstwo chorób! W celu zapobiegania im zalecano jak

najcz ħ stsze stosowanie lewatyw, Ļ rodków napotnych i moczo-

p ħ dnych. Profilaktycznie pito wod ħ filtrowan Ģ , gdy Ň poznano

sposób przenoszenia si ħ niektórych chorób zaka Ņ nych, np. czer-

wonki.

Kiedy naród Ň ydowski był w niewoli egipskiej, jego za-

sady czysto Ļ ci przenikn ħ ły do tego kraju, gdzie ustawowo

wprowadzono powszechny obowi Ģ zek przestrzegania niektó-

rych przepisów higienicznych. A wi ħ c nie ņ ydzi uczyli si ħ

zasad higieny od Egipcjan lecz odwrotnie! Wprawdzie medy-

cyna Izraela stała pod przemo Ň nym wpływem lecznictwa sta-

ro Ň ytnego Egiptu lecz ņ ydzi nauczali, Ň e czysto Ļę ł Ģ czy si ħ

bezpo Ļ rednio z pobo Ň no Ļ ci Ģ i mieli własne przepisy dotycz Ģ ce

przyrz Ģ dzania posiłków, umiaru w jedzeniu i piciu wina, uni-

kania kontaktów z chorymi *.

Gdy Moj Ň esz na polecenie Jahwe wyprowadził swój na-

ród z Egiptu otrzymał od Boga prawa i rozporz Ģ dzenia z na-

st ħ puj Ģ c Ģ obietnic Ģ : „Je Ļ li wiernie b ħ dziesz słuchał głosu twe-

go Boga, Jahwe, i b ħ dziesz wykonywał to, co jest słuszne

w oczach Jego, je Ļ li b ħ dziesz dawał posłuch Jego przykaza-

niom i strzegł wszystkich Jego praw, to nie ukarz ħ ci ħ Ň adn Ģ

z tych plag, jakie zesłałem na Egipt, bo Ja, Jahwe, chc ħ by ę

twoim lekarzem" (II Moj Ň . XV,26)... „ Ň adna z tych plag..."

jaka Ň to pi ħ kna obietnica dla Izraelitów — dla narodu wy-

branego! Bóg dał im obietnic ħ uwolnienia si ħ od chorób egip-

skich. Jak wynika z niektórych papirusów, znalezionych przy

zabalsamowanych ciałach, z których odczytane zostały przez

archeologów opisy chorób panuj Ģ cych w Egipcie w ówczes-

nych czasach, były to mi ħ dzy innymi dolegliwo Ļ ci jelit, cho-

roby oczu, skóry, zimnica, paso Ň yty etc.

Moj Ň esz, który pobierał nauk ħ na dworze faraona i za-

znajomiony był ze star Ģ królewsk Ģ wiedz Ģ medyczn Ģ , nie ko-

rzystał z Ň adnej „tajnej" receptury Egipcjan, którzy, jak wiemy

z opisów historyka Herodota, opierali swoje pogl Ģ dy lecznicze

w du Ň ej mierze na czarnoksi ħ stwie i magii. Moj Ň esz bez-

wzgl ħ dnie poddawał si ħ woli Boga. Wiele dowiedzie ę si ħ mo-

Ň emy na ten temat ze Starego Testamentu.

» Patrz: Grzegorz Fedorowski — Człowiek, istota poznana?

Warszawa 1981.

Przepisy sanitarno-higieniczne zawarte w Biblii nie mia

ły wył Ģ cznie znaczenia religijnego, lecz stały równie Ň na stra

Ň y zdrowia człowieka. Zakazy spo Ň ywania pewnych mi ħ s,

okre Ļ lanych w Biblii mianem „nieczystych", znalazły pełne

potwierdzenie w obecnej nauce. O przywi Ģ zywaniu wielkiej

wagi do diety, Ļ wiadczy jeden z licznych ówczesnych aforyz

mów: „je Ļ li mo Ň esz wyleczy ę chorego diet Ģ lub lekarstwem —

wybierz diet ħ ." Bóg uczynił przecie Ň ro Ļ liny lekami, o czym

Ļ wiadcz Ģ teksty Pisma ĺ wi ħ tego. Pokarmem dla człowieka ma

j Ģ by ę ..... płody rolne" (I Moj Ň . 111,18).

Równie Ň przepisy odnosz Ģ ce si ħ do usuwania nieczysto Ļ ci

i do izolacji chorych zaka Ņ nie maj Ģ swoje potwierdzenie w Bi-

blii. Grecja jest ojczyzn Ģ „ojca medycyny" Hipokratesa z Kos.

ņ ył on w V—IV wieku przed Chr. Napisał znakomite dzieło

pt. „Corpus Hippocraticum", w którym mi ħ dzy innymi przy-

wi Ģ zuje du ŇĢ wag ħ do ziołolecznictwa i diety. Uwa Ň a równie Ň ,

i Ň du Ň e znaczenie dla zdrowia maj Ģ gleba, woda i powietrze.

Hipokrates bardzo cz ħ sto stosował te Ň , obok diety, banki i k Ģ -

piele wodne, a diagnozy stawiał na podstawie obserwacji cho-

rego. Tym samym przekształcił „sztuk ħ " medyczn Ģ w — nauk ħ .

B ħ d Ģ c zaci ħ tym przeciwnikiem szkoły lekarskiej w Knidos (Azja

Mniejsza), która zalecała leczenie wył Ģ cznie chorego narz Ģ du,

bronił zaciekle swojego pogl Ģ du, i Ň leczy ę nale Ň y nie chorob ħ , a

jej przyczyn ħ i całego człowieka. Chorob ħ za Ļ uwa Ň ał za

zachwianie równowagi biologicznej organizmu powstałej

wskutek szkodliwych czynników, z którymi prowadził walk ħ

na Ļ mier ę i Ň ycie. Hipokrates głosił tak Ň e zasad ħ tajemnicy

lekarskiej. Wi ħ kszo Ļę jego pogl Ģ dów obowi Ģ zuje do dzi Ļ , a jego

teorie niczym nie ró Ň ni Ģ si ħ od współczesnych.

Medycyna staro Ň ytnych Rzymian powstała pod wpływem

wiedzy medycznej Etrusków, którzy mieli swoje pa ı stwo na

Półwyspie Apeni ı skim. Medycyna Etrusków opierała si ħ prze-

de wszystkim na stosowaniu naturalnych Ļ rodków leczni-

czych — na ziołach.

W Pa ı stwie Rzymskim lecznictwo rozwin ħ ło si ħ dopiero

w I wieku przed Chr. Lekarze rzymscy byli pocz Ģ tkowo grec-

kimi niewolnikami. Dopiero upadek pa ı stwowo Ļ ci Greków

i zaj ħ cie jego terytorium przez Rzymian, przyczyniły si ħ do

„zmieszania" nauk medycznych przez przyjezdnych z Grecji

filozofów i lekarzy. Jednym z nich był Grek Asklepiades

(128—56 r. przed Chr.). Główn Ģ tez Ģ głoszon Ģ przez niego by-

ła nauka o atomach. Uwa Ň ał on, i Ň Ň ycie to ruch atomów,

które słu ŇĢ do od Ň ywiania i tworzenia materii. Chorych le-

czył hydroterapi Ģ ; stosował równie Ň leczenie klimatyczne

i cz ħ ste lewatywy. Wspomnie ę nale Ň y równie Ň o wielkim uczo-

nym Pliniuszu (Starym). Napisana przez niego „Historia na-

turalis" była przez całe wieki autorytatywnym dziełem dla

przyrodników, uczonych i lekarzy, stanowiła ona wa Ň ne Ņ ródło

poznania staro Ň ytnej medycyny ludowej. Ksi ħ gi od 20—27 te-

go dzieła zawieraj Ģ opisy ziół i ich zastosowanie w lecznic-

twie.

W tym okresie powstało te Ň dzieło botaniczno-farmakolo-

giczne pt. „De medicinali materia". Autorem jego był wybitny

lekarz wojsk rzymskich za czasów Nerona — Dioskurides.

Opisał on w swoich ksi ħ gach około 600 ro Ļ lin, podaj Ģ c ich

nazwy, sposoby przyrz Ģ dzania leków, dawkowanie i ich dzia-

łanie. Najwi ħ kszym po Hipokratesie lekarzem i „reformatorem"

nauk medycznych staro Ň ytnego Ļ wiata był Galen. Jego nauki

przetrwały do XVIII wieku po Chr. Pogl Ģ dy medyczne Gale-

na przesi Ģ kni ħ te były filozofi Ģ chrze Ļ cija ı sk Ģ . Uwa Ň ał on bo-

wiem, i Ň człowiek jest „cudown Ģ maszyn Ģ ", która nie mogła-

by powsta ę w wyniku zwykłego ł Ģ czenia si ħ atomów. Jego

zdaniem, twórc Ģ mógł by ę tylko „wy Ň szy rozum", kieruj Ģ cy

całym wszech Ļ wiatem — Bóg. Galen twierdził te Ň , wbrew

nauce Platona o trzech ludzkich duszach, i Ň człowiek posiada

tylko jedn Ģ , Ň yj Ģ c Ģ we krwi, która jest nosicielem sił — esen-

cj ħ Ň ycia. Za przyczyn ħ choroby uwa Ň ał rozprz ħŇ enie mi ħ dzy

ciałem a dusz Ģ . Galen w swej terapii u Ň ywał wiele leków

pochodzenia ro Ļ linnego w postaci nalewek, wyci Ģ gów i od-

warów. Metody ich stosowania i terminologia łaci ı ska zacho-

wały si ħ w farmakologii do dnia dzisiejszego, a w Ļ wiecie le-

karskim znane s Ģ preparaty galenowe — klasyczne leki ro-

Ļ linne.

Galen był — po Hipokratesie — ostatnim wielkim przed-

stawicielem okresu wspaniałego rozkwitu medycyny w Euro-

pie. Wraz z jego Ļ mierci Ģ na przełomie III wieku naszej ery,

nauki jego poszły w zapomnienie.

2. OD ĺ REDNIOWIECZA PO NOWOZYTNOSC

Okres wczesnego Ļ redniowiecza charakteryzował si ħ „za-

stojem" w zakresie wiedzy medycznej z powodu przekształca-

nia si ħ systemów politycznych i gospodarczych. Wraz z na-

staniem epoki feudalnej i rozkładem niewolnictwa nast Ģ pił

upadek produkcji rolnej, rzemie Ļ lniczej, handlu i znaczny za-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: