Prawo międzynarodowe jest to ogół norm prawnych obowiązujący między państwami które wzajemnie uznają się za należące do społeczności międzypaństwowej.
Prawo międzynarodowe to zespół norm regulujących stosunki wzajemne między państwami oraz organizacjami międzynarodowymi i innymi uczestnikami stosunków międzynarodowych mającymi zdolność do działania w stosunkach międzynarodowych.
Sankcja w prawie międzynarodowym powinna być rozumiana jako negatywna reakcja społeczności międzynarodowej z jaką spotyka się państwo naruszające normy prawa międzynarodowego.
Powody przestrzegania prawa międzynarodowego:
- Siła która gwarantuje wykonanie pewnych przepisów prawa międzynarodowego (np. normy zawarte w traktatach pokoju)
- Zasada wzajemności (znajduje zastosowanie w prawie dyplomatycznym , konsularnym, komunikacyjnym itd.)
- Interes całej społeczności międzynarodowej ( normy środowiska naturalnego, normy dotyczące kosmosu, dna mórz i oceanów)
Na przestrzeganie prawa międzynarodowego wpływa także zasada efektywności zgodnie z którą istnienie pewnych przewidzianych przez prawo międzynarodowe sytuacji faktycznych wywołuje skutki prawne bądź jest warunkiem niezbędnym do ich powstania. W rezultacie prawo międzynarodowe dostosowuje się do nowej sytuacji (realizm).
Źródła prawa międzynarodowego:
- umowa międzynarodowa
- zwyczaj międzynarodowy
Pojęcie i rodzaje umów międzynarodowych (pełnomocnictwo, klauzule, zastrzeżenia, przyczyny nieważności).
Pełnomocnictwo:
Osoby które z racji pełnionych funkcji mogą reprezentować państwo bez potrzeby przekładania pełnomocników. Konwencja zalicza do takich osób:
1) głowy państw, szefów rządów i ministrów spraw zagranicznych dla dokonania wszelkich czynności związanych z zawarciem traktatu
2) szefów misji dyplomatycznych dla przyjęcia tekstów traktatu między państwem wysyłającym a państwem przyjmującym
3) przedstawicieli akredytowanych przez państwa bądź na konferencji międzynarodowej bądź przy organizacji międzynarodowych dla przyjęcia treści traktatu na tej konferencji lub w tej organizacji.
Pełnomocnictwo – oznacza dokument wystawiony przez kompetentną władzę państwową wyznaczający pewną osobę lub osoby do reprezentacji państwa w negocjowaniu, przyjęciu lub ustalaniu autentycznego tekstu traktatu w wyrażeniu zgody państwa na związanie się traktatem lub dokonywanie jakiejkolwiek innej czynności związanej z traktatem.
Klauzule:
Klauzule – postanowienia typowe występujące w różnych umowach międzynarodowych. Typowe klauzule:
· klauzula narodowa – polega na zobowiązaniu każdej ze stron do traktowania obywateli, osób prawnych drugiej strony w taki sam sposób jak traktuje swoich własnych obywateli.
· Klauzula wzajemności – polega na zobowiązaniu iż jedno z państw przyzna określone prawa obywatelom, osobom prawnym drugiego państwa ale pod warunkiem że to drugie państwo przyzna takie same uprawnienia obywatelom lub osobom prawnym pierwszego państwa.
· Klauzula największego uprzywilejowania – polega na przyznaniu drugiej stronie takich praw jakie posiada lub będzie posiadało w przyszłości trzecie państwo najbardziej w danej dziedzinie uprzywilejowane.
· Klauzula sądowa lub arbitrażowa – w razie sporu rozstrzyga taki i taki sąd lub arbitraż
Umowy mogą być zawarte w trybie:
a) Prostym – umowa staje się prawnie wiążąca i obowiązująca dla stron z chwilą podpisania umowy lub wymiany dokumentów tworzących umowę bez potrzeby dokonywania jakichkolwiek dodatkowych czynności.
b) Złożonym – wymaga dokonania dodatkowych czynności przez kompetentny organ państwowy które to czynności spowodują iż stanie się ona prawnie wiążąca i obowiązująca dla stron.
Zastrzeżenia:
Według konwencji zastrzeżeń oznacza jednostronne oświadczenie jakkolwiek było by ono sformułowane lub nazwana złożone przez państwo przy podpisaniu ratyfikacji przyjęciu, zatwierdzeniu lub przystąpieniu do traktatu mocą którego zmierza ono do wykluczenia lub modyfikacji skutku prawnego pewnych postanowień traktatu w ich zastosowaniu do tego państwa.
Przyczyny nieważności:
Zasada Pacta sunt servanda każdy będący w mocy traktat wiąże w jego strony i powinien być przez nie wykonywany w dobrej wieże.
Następstwem nieważności jest to iż postanowienia umowy nie mają mocy prawnej od samego początku. Czynności dokonane w dobrej wieże zanim powołano się na nieważność nie stają się bezprawne z powodu samej nieważności traktatu.
Następstwo wygaśnięcia umowy międzynarodowej jest zwolnienie stron z dalszego obowiązku wykonywania umowy. Fakt ten nie wpływa na prawa i obowiązki ani na sytuację prawną stron powstały w wyniku wykonywania umowy przed jej wygaśnięciem.
1.Przyczyny nieważności formalnej
- brak zdolności traktatowej (art. 6 konwencji wiedeńskiej)
- brak kompetencji (art.8)
- brak pełnomocnictw (art.8)
2.Przyczyny nieważności zasadniczej
a) bezwzględnej
- przymus ( wobec przedstawiciela [art.51] , wobec państwa [art.52]
- sprzeczność z jus cogens (art.53)
b) względnej
- przekroczenie kompetencji (art..46)
- przekroczenie pełnomocnictw (art.47)
- błąd (art.48)
- podstęp (art..49)
- przekupstwo (art.50)
Normy jus cogens mają tak istotne znaczenie dla społeczności międzynarodowej, że mają moc obowiązującą bezwzględną i nie mogą być uchylone żadną umową międzynarodową (np.zakaz użycia siły z wyjątkiem przypadków zawartych w Karcie Narodów Zjednoczonych, zakaz interwencji w sprawy wewnętrzne innych państw, zasada wolności morza otwartego, zakaz zabijania jeńców wojennych, zakaz ludobójstwa, handlu niewolnikami, kobietami i dziećmi).
Notyfikacja – to akt polegający na oficjalnym pisemnym powiadomieniu drugiego podmiotu prawa międzynarodowego o pewnym wydarzeniu z którym prawo to łączy określone skutki prawne.
Uznanie – stwierdzenie przez państwo, że przedmiot uznania istnieje i powinien być traktowany w płaszczyźnie prawa międzynarodowego.
Protest – stwierdzenie przez państwo, że określone czynności lub stan rzeczy są niegodne z prawem międzynarodowym.
Zrzeczenie się – akt w którym państwo rezygnuje z pewnych praw.
Pojęcie zwyczaju międzynarodowego obejmuje dwa istotne elementy:
1) praktyka
2) przekazanie o zgodności tej praktyki z prawem
Charakter prawny uchwał organizacji Międzynarodowych:
Pierwsza klasyfikacja przyjmuje za kryterium podział treści. I według tego kryterium uchwały odnoszące się wyłącznie do spraw wewnętrznych organizacji mają charakter prawny wiążący dla członków danej organizacji.
Jeżeli uchwały wykraczają poza treść obowiązujących norm prawnych i nie dotyczą spraw wewnętrznych organizacji są prawem niższego rzędu w zakresie mocy obowiązującej (soft law).
Druga klasyfikacja opiera się na kryterium charakteru prawnego i w tej klasyfikacji uchwały dzieli się na:
a) decyzje – uchwały mające charakter decyzji tworzą normy prawne w zasadzie jednak dotyczą wyłącznie spraw wewnętrznych określonej organizacji.
b) zalecenia – pozostałe uchwały mają jedynie charakter zaleceń. Nie są więc źródłem prawa międzynarodowego.
Pojęcie podmiotów w prawie międzynarodowym (protektorat, państwa złożone, podmiotowość organizacji międzynarodowej, podmiotowość Stolicy Apostolskiej).
Podmiotowość w prawie międzynarodowym
Podmiot prawa międzynarodowego musi dysponować zdolnością do czynności prawnej tj. możliwością bezpośredniego nabywania praw i zaciągania zobowiązań oraz zdolnością występowania w stosunkach międzynarodowych.
Przykłady :
Zdolność do czynności prawnych w sferze prawa międzynarodowego polega na możliwości utrzymywania stosunków dyplomatycznych i konsularnych w uczestniczeniu w organizacjach międzynarodowych , w zawieraniu umów , występowaniu z roszczeniami i ich dochodzeniu używając w tym celu pokojowych sposobów załatwiania sporów międzynarodowych, ponoszeniu odpowiedzialności międzynarodowej, sprawowaniu opieki dyplomatycznej itd.
Suwerenność - można rozumieć jako samowładność czyli prawną niezależność od jakichkolwiek czynników zewnętrznych i całowładność czyli kompetencje normowania wszystkich stosunków wewnętrznych państwa.
W prawie międzynarodowym występuje podmiotowość wtórna , której zakres może być różny, jest ona bowiem wynikiem nadania lub uznania przez państwo jako podmiot pierwotny.
Elementy składowe państwa to :
- ludność
- terytorium
- władza najwyższa
- zdolność do utrzymywania stosunków międzynarodowych
Sukcesja- to rezultat zmiany zwierzchnictwa terytorialnego nad częścią lub całością określonego terytorium państwowego.
Konwencja wiedeńska o sukcesji w odnowieniu do traktatu ( 1978 r) oraz Konwencja wiedeńska o sukcesji państw w odniesieniu do mienia państwowego archiwów i długów państwowych ( 1983 r).
Możemy również mówić o sukcesji w odniesieniu do członkostwa w organizacjach międzynarodowych, obywatelstwa czy też odpowiedzialności międzynarodowych.
Zgodnie z konwencja z 1983 r w braku umowy sukcesyjnej sukcesor nabywa nieruchomości ustawowe na cedowanym terytorium i ruchomości, które były związane z działalnością poprzednika w tym terytorium.
I. W przypadku sukcesji w odniesieniu do traktatów jako skutku dekolonizacji przyjęto zasadę iż państwo nowo powstałe nie jest związane żadnymi umowami międzynarodowymi (tabularaza czyli nie zapisana karta)
II. W przypadku zjednoczenia lub rozpadu państw konwencja z 1978 r. przewiduje zasadę automatycznej kontynuacji co oznacza, że państwo sukcesor jest związane traktatami zawartymi przez poprzednika.. Jeżeli chodzi o mienie państwowe w przypadku zjednoczenia państw sukcesor przejmuje mienie wszystkich poprzedników. Kiedy następuje sukcesja lub rozpad państwa mienie nieruchome i ruchomości są rozdzielone między sukcesorów w zależności od jego położenia ( podobnie w przypadku archiwów i długów państwowych ).
Z punktu widzenia prawa międzynarodowego istotą federacji jest posiadanie centralnych organów w związku z czym występuje ona jako jeden podmiot prawa międzynarodowego.
Konfederacja - luźny związek państw powołany w oparciu o umowę międzynarodową np. dla prowadzenia wspólnej polityki zagranicznej i obronnej. Części składowe konfederacji pozostają podmiotami prawa międzynarodowego. Związek może mieć ograniczoną podmiotowość.
Sytuacje szczególne:
Protektorat międzynarodowy – opiera się na umowie międzynarodowej zawartej przez dwa suwerenne podmioty. W umowie tej jedno państwo związane protegowanym zrzeka się w całości lub w części swej zdolności do działania w płaszczyźnie zewnętrznej i przekazuje ją państwu protektorowi, np. Maroko.
Stolica Apostolska – szczególny podmiot prawa międzynarodowego. Rozumiemy pod tym pojęciem papieża wraz z podległym mu zespołem urzędów kurialnych. Zawiera Konkordaty.
Pojęcie i formy uznania międzynarodowego (uznanie rządu, uznanie za stronę wojującą, uznanie za powstańców).
Uznanie międzynarodowe – akt prawny w którym podmiot prawa międzynarodowego (państwa lub organizacji międzynarodowej) stwierdza istnienie pewnych faktów oraz przyznaje ich określone skutki prawne.
Odróżnia się uznanie de jure od uznania de fakto.
Uznanie de jure – bezwarunkowe, nieodwracalne oststeczne
Uznanie de fakto –jest ograniczone, warunkowe i niepełne.
.Uznanie za stronę wojującą – zależy ono od spełnienie od powstańców określonych kryteriów takich jak :
- posiadanie własnego rządu i organizacji wojskowych
- kontrolowanie przez ten rząd pewnej części terytorium państwa będącego w stanie wojny domowej.
- zorganizowanie sił powstańczych pod jednolitym dowództwem i przestrzeganie przez te siły sposobów działań wojennych zgodnie z prawem międzynarodowym.
Uznanie za powstańców - dotyczy sytuacji, w której grupa powstańcza nie jest upoważniona do uzyskania statusu strony wojującej.
Uznanie za naród - miało miejsce w czasie I wojny światowej w stosunku do Polaków i do Czechów.
Odpowiedzialność międzynarodowa państwa - aby nastąpiło musi wystąpić :
Naruszenie normy prawa międzynarodowego oraz musi nastąpić takie zachowanie podmiotu, które powołałoby na przypisanie mu odpowiedzialności za naruszenie prawa.
Zbrodniami międzynarodowymi - doktryna nazywa bezprawne działania, które powodują naruszenie zobowiązania międzynarodowego istotnego dla ochrony fundamentalnych interesów całej społeczności międzynarodowej, np. naruszenie środowiska naturalnego, które zagraża ludności.
Delikty - naruszenie prawa międzynarodowego, które nie są zbrodniarzami
Odpowiedzialność bezpośrednia państwa - odpowiedzialność za działanie państwa to jest za jego organy.
Odpowiedzialność pośrednia - odpowiedzialność za akty osób prywatnych.
Formy odpowiedzialności międzynarodowej państwa.
Formy odpowiedzialności międzynarodowej państwa :
I. Reparacje –polegają na naprawieniu szkody. Może nastąpić w formie restytucji lub odszkodowania .
Restytucja –polega na przywróceniu poprzedniego stanu rzeczy jaki istniał przed naruszeniem stanu rzeczy.
Odszkodowanie –zapłacenie pewnej sumy lub danie ekwiwalentu w celu wyrównania szkód materialnych będących wynikiem naruszenia prawa.
II. Satysfakcja-forma wynagrodzenia szkód niematerialnych przez państwo , np. spalenie flagi, naruszenie czci i honoru państwa.
III. Sankcje- przewidziane kartą narodów zjednoczonych (art. 41, 42) np. sankcje niewojskowe- uderzenie w interesy gospodarcze państwa
Terytorium (pojęcie, rodzaje, sposoby nabycia i utraty, granica państwa, kategorie obszarów morskich, przestrzeń powietrzna i kosmiczna).
Terytorium państwowe stanowi zarówno przedmiot władzy państwowej jak i przestrzeń w granicach której państwo wykonuje władzę w sposób wyłączny i pełny w stosunku do osób, rzeczy i zdarzeń. Terytorium jest podstawą wykonywania władztwa tzw. Personalnego poza granicami tego terytorium.
Skład terytorium:
· przestrzeń lądowa
· przestrzeń morska
· przestrzeń powietrzna
Zwierzchnictwo terytorialne to władza polegająca na sprawowaniu w obrębie terytorium wszystkich funkcji i działań właściwych państw a także na zapobieganiu integracji innych podmiotów. Osoby znajdujące się poza terytorium państwa objęte też są władztwem personalnym.
Reżimy ograniczające wykonywanie zwierzchnictwa terytorialnego:
1. Demilitaryzacja – polega na tym że zgodnie z umową międzynarodową na państwo zostaje nałożony obowiązek zlikwidowania oraz zakaz budowy i utrzymywania w przyszłości urządzeń i obiektów wojskowych na określonej części jego terytorium a także zakaz utrzymywania tam sił zbrojnych.
2. Neutralizacja – polega na wyłączeniu na podstawie umowy możliwości prowadzenia działań wojennych na danym terytorium oraz na ustanowieniu nakazu powstrzymania się od wykorzystania go w charakterze bazy do prowadzenia takich działań (kanał Sueski, Panamski)
Sposoby nabycia terytorium:
· secesja – polega na tym że na podstawie umowy międzynarodowej jedno państwo przestaje a drugie rozpoczyna wykonywanie zwierzchnictwa nad obszarem który został przekazany
· efektywna okupacja (zawłaszczenie) – terytorium które do nikogo nie należy
· zasiedzenie – polega na nabyciu tytułu do terytorium przez ciągłe i pokojowe wykonywanie praw suwerennych
· przyrost – polega na powiększeniu z terytorium państwa w rezultacie działania prac człowieka lub sił przyrody (np. cofnięcie się morza)
.
Utrata terytorium:
· secesja – państwo może oddać kawałek terytorium
· porzucenie – państwo przestaje sprawować władzę na danym terytorium
...
pawelraak11