Kochanej Ninie, która mi dała Lorraine Noah Gordon MEDICUS Przełożyła z angielskiego Ewa Życieńska Wydawnictwo ,,Ksišżnica" Tytuł oryginału The Physician Opracowanie graficzne Marek J. Piwko Fotografia na okładce ŠCorel Š 1986byNoahGordon For the Polish edition Š by Wydawnictwo Ksišżnica", Katowice 1994 ISBN 83-7132-599-1 Spis treci Częć pierwsza Chłopak Balwierza 5 Częć druga Daleka podróż 172 Częć trzecia Isfahan 258 Częć czwarta Maristan 310 Częć pišta Wojenne obowišzki chirurga Częć szósta Hakim 489 Częć siódma Po powrocie 571 Podziękowania 625 Częć pierwsza Chłopak Balwierza 1 Diabeł w Londynie Były to ostatnie bezpieczne i beztroskie chwile dzieciństwa Roba, a on jednak w swojej niewiadomoci uważał obowišzek pilnowania ojcowskiego domu, braci i siostry za dopust Boży. Tak wczesnš wiosnš słońce stało jeszcze na tyle nisko, że ciepłymi linięciami sięgało pod okap strzechy, Rob więc rozsiadł się na pochyłym szorstkim kamieniu przed drzwiami od ulicy i z lubociš się wygrzewał. Ulicš Gęli zbliżała się jaka kobieta, ostrożnie stawiajšc stopy między wybojami w bruku. Bruk wymagał naprawy, tak samo jak większoć nędznych wyrobniczych domków skleconych byle jak przez rzemielników, którzy na życie zarabiali stawianiem porzšdnych domów dla ludzi bogatszych, cieszšcych się większym powodzeniem. Rob miał do wyłuskania koszyk wczesnego groszku i jednoczenie starał się nie spuszczać z oka młodszego rodzeństwa, co pod nieobecnoć mamy było jego obowišzkiem. Szecioletni William Stuart i czteroletnia Annę Mary grzebali się w ziemi przy domu, wród chichotów oddajšc się swoim tajemniczym zabawom. Jonathan Carter, półtoraroczny malec, bełkotał z sytoci leżšc na kożuszku, nakarmiony papkš z chleba i poklepany po plecach, póki mu się nie odbiło. Siedmioletni Samuel Edward wymknšł się Robowi. Sprytny Samuel zawsze umiał się wymigać od pomocy, toteż Rob rozglšdał się za nim z oburzeniem. Łuskał stršczki jeden po drugim, jak mama wydłubujšc groszek z woskowych dołków kciukiem, i nie przerwał swego zajęcia, gdy zobaczył, że ta kobieta zmierza prosto do niego. Mięsistš twarz miała jaskrawo wymalowanš, a sznurówka poplamionego stanika tak wysoko podnosiła jejpiersi, że przy pewnych ruchach łyskały z niego uróżowane brodawki. Rob J. liczył sobie ledwie dziewięć lat, ale dziecko Londynu zawsze pozna ulicznicę. Hej tam, to dom Nathanaela Cole'a? Przyjrzał się jej z niechęciš, gdyż nie pierwszy to raz ladacznica pukała do ich drzwi pytajšc o ojca. A kto pyta?burknšł, zadowolony, że ojciec wybrał się szukać pracy, a mama poszła odnieć hafty i może uniknšć kłopotliwego spotkania. Żona go potrzebuje. Od niej przychodzę. Co mówicie? Jak to: potrzebuje go? Zręczne dziecinne palce przerwały łuskanie groszku. Nierzšdnica przyjrzała mu się chłodno, po tonie jego głosu i zachowaniu zgadujšc, co o niej sšdzi. To twoja matka? Skinšł głowš twierdzšco. Zaczęła ciężki poród. Jest w stajniach Egglestana przy PuddleDock. Lepiej poszukaj ojca i mu powiedz powiedziała i odeszła. Rozejrzał się, nie wiedzšc, co poczšć. Samuel! zawołał, lecz przeklęty Samuel jak zwykle zapodział się nie wiadomo gdzie, Rob oderwał więc Williama i Annę Mary od zabawy. Zajmij się małymi, Willum przykazał, po czym zostawił dom i pobiegł ile sił w nogach. Gdyby wierzyć bajarzom, których nie braknie nigdy, Anno Domini 1021, rok ósmej cišży Agnes Cole, był rokiem szatana. Zaznaczył się ucišżliwymi dla ludzi klęskami i potwornymi wybrykami natury. Poprzedzajšcej go jesieni straszne mrozy spętały rzeki i cięły zbiory. Spadły deszcze, jakich nie bywało, a wskutek nagłej odwilży wysoka fala wtargnęła do Tamizy zmiatajšc mosty i domy. Spadały gwiazdy wlokšc za sobš błyskawice i pokazała sie kometa. W lutym wyranie zatrzęsła się ziemia. Piorun utršcił szczyt krucyfiksu i powtarzano sobie po cichu, że Chrystus i jego więci posnęli. Podobno pewne ródło przez trzy dni tryskało krwiš, a podróżni opowiadali, że w lasach i różnych tajemnych miejscach pokazuje się diabeł. Agnes przykazała najstarszemu synowi, żeby nie dawał wiary tym bajdom, z troskš jednak dodała, że gdyby Rob J. co niezwykłego zobaczył albo usłyszał, ma uczynić znak krzyża. Ciężko się żyło bożemu ludowi tego roku, gdyż zbiory zawiodły i nastały ciężkie czasy. Nathanael przez cztery miesišce z górš nie zarobił ani pensa i zawdzięczał utrzymanie umiejętnociom żony, która pięknie haftowała. Kiedy się pobierali, oboje byli chorzy z miłoci i bardzo ufni w swojš przyszłoć. Nathanael planował, że wzbogaci się jako przedsiębiorca budowlany, w cechu ciesielskim jednak awansowało się powoli i wszystko zależało od komisji egzaminacyjnych, które tak drobiazgowo oceniały każdy projekt, jakby był przeznaczony dla króla. Szeć lat był czeladnikiem, a dwakroć tyle towarzyszem stolarskim. Teraz powinien się już ubiegać o stopień mistrza ciesielskiego, niezbędny dla samodzielnego przedsiębiorcy. Aby jednak zostać mistrzem, trzeba było energii i pomylnych czasów, on za nazbyt już utracił ducha, by się postarać. Życie ich nadal uzależnione było od cechu, lecz teraz nawet londyński cech cieli zawodził. Nathanael stawiał się co dzień rano w domu cechowym tylko po to, by się dowiedzieć, że żadnej pracy nie ma. Razem z innymi zrezygnowanymi towarzyszami szukał zatem pociechy w trunku, który zwali pimentem. Jeden z cieli dostarczał miodu, inny przynosił korzenie, a w domu cechowym zawsze się znalazł dzban wina. Od żon innych cieli Agnes wiedziała, że nierzadko jeden z nich wychodzi i sprowadza kobietę, której po pijanemu kolejno zażywajš bezrobotni mężowie. Pomimo wad Nathanaela Agnes nie potrafiła odsunšć go od siebie, gdyż wielkie czerpała upodobanie w rozkoszach ciała. Dbał o to, aby stale chodziła z brzuchem, i od nowa napychał jš dzieckiem, ledwie zdšżyła wydać na wiat poprzednie, a ilekroć zbliżał się jej czas, unikał domu. W ich życiu niemal dosłownie spełniły się ponure przepowiednie ojca Agnes, wygłoszone, kiedy już z Robem w brzuchu wychodziła za młodego cielę, który się zjawił w Watford do pomocy przy budowie stodoły sšsiada. Ojciec winił za wszystko jej edukację, twierdzšc, że nauka napełnia kobietę szaleństwem pożšdliwoci. Jej ojciec był włacicielem niedużej zagrody, którš otrzymał od Ethekeda z Wessexu zamiast żołdu. Jako pierwszy z rodziny Kempów osiadł na roli. Walter Kemp oddał córkę na naukę w nadziei, że zapewni jej to małżeństwo z jakim ziemianinem, ponieważ bogaci ziemianie przekonali się już, jak praktycznie jest mieć kogo zaufanego, kto potrafi czytać i rachować, i żetym kim może być żona. Goryczš napełnił go widok córki wychodzšcej za mšż tak nisko i niewybrednie. Ale biedak nie mógł jej nawet wydziedziczyć. Ta odrobina, jakš posiadał, przeszła za zaległe podatki na Koronę, kiedy umarł. Ambicje ojca ukształtowały jednak życie córki. Pięć najszczęliwszych lat życia, jakie zapamiętała, były latami spędzonymi jako dziecko w szkole u zakonnic. Zakonnice nosiły szkarłatne buciki, biało-fioletowe habity i welony cienkie jak mgiełka. Nauczyły jš czytania i pisania, trochę łaciny niezbędnej do zrozumienia katechizmu, jak również kroju, szycia niewidocznym ciegiem i płaskiego haftu, tak eleganckiego, że był znany i poszukiwany we Francji jako haft angielski. Fanaberie", których się nauczyła od zakonnic, teraz żywiły całš rodzinę. Tego ranka poważnie się zastanawiała, nim wybrała się odnieć wykonane hafty. Czas jej się zbliżał i czuła się ciężka i niezdarna, lecz spiżarnia wieciła już pustkami. Trzeba było ić na targ Billingsgate, kupić mški i kaszy, a na to potrzebowała pieniędzy należnych od mieszkajšcego w Southwark, na drugim brzegu rzeki, kupca handlujšcego haftami. Z małym zawiništkiem w ręku ruszyła więc powoli przez Thames Street w stronę Mostu Londyńskiego. Na Thames Street kłębił się jak zawsze tłum jucznych zwierzšt i dokerów kursujšcych z towarem między przepastnymi składami a lasem masztów przy nabrzeżu. Gwar spadł na niš jak deszcz podczas suszy. Mimo wszystkich kłopotów wdzięczna była Nathanaelowi za to, że zabrał jš z Watford i zagrody. Jakże kochała to miasto! Wracaj, psiajucho, oddaj pienišdze! Ale już! wydzierała się wciekła przekupka na kogo, kogo Agnes nie mogła dojrzeć. miech mieszał się z gwarem obcych języków, przekleństwa padały jak czułe zaklęcia. Mijała po drodze obszarpanych niewolników dwigajšcych na statki ciężkie gęsi żelaznej surówki. Psy obszczekiwały uginajšcych się pod tym strasznym ciężarem biedaków, pot perlił się na ich ogolonych głowach. Wcišgnęła w płuca czosnkowy odór bijšcy od nie mytych ciał i metaliczny zapach surówki, a następnie przyjemniejszš woń płynšcš od wózka, przy którym jaki człowiek zachwalał paszteciki z mięsem. lina napłynęła Agnes do ust, lecz miała w kieszeni tylko jednego miedziaka, w domu za głodne dzieci. Paszteciki słodkie jak grzech! wołał sprzedawca. Smaczne i goršce! Baseny portowe pachniały rozgrzanš w słońcu żywicš i smołowanš linš. Idšc położyła rękę na brzuchu i poczuła ruchy dzieciaka pływajšcego w zawartym między jej biodrami oceanie. Na rogu gromada marynarzy z kwiatami przy czapkach piewała wesoło, a trzech muzykantów przygrywało im na piszczałce, bębenku i harfie. Kiedy ich mijała, zauważyła mężczyznę opartego o dziwaczny wóz z wymalowanymi znakami zodiaku. Mógł mieć jakie czterdzieci lat. Zaczynały mu wypadać włosy, ciemnobršzowe jak i broda. Twarz miał ogorzałš, rysy miłe i byłby przystojniejszy od Nathanaela, gdyby nie tusza nosił przed sobš brzuch równie pełny jak ona. Tusza owa nie była odpychajšca, przeciwnie, rozbrajała, pocišgała i mówiła patrzšcemu: oto przyjazna, braterska dusza, aż...
Rudy1950