Łacina - egzamin.docx

II LEKCJA

Formy podstawowe czasownika

Słownik języka łacińskiego podaje formy podstawowe czasownika, np.:

W formach podstawowych znajdujemy tematy czasownika:

Temat  czasu teraźniejszego                            narra-              vide-              leg-              audi-

Temat czasu przeszłego dokonanego              narrav-              vid-              leg-              audiv-

Temat supini                                                        narrat-              vis-              lect-              audit-

Czasowniki ze względu na zakończenie tematu czasu teraźniejszego dzielimy na cztery koniugacje.

Do Koniugacji I należą czasowniki, których temat czasu teraźniejszego kończy się na –a, a bezokolicznik na –are, np.:

Narro, narrare – opowiadać,

Laboro, laborare – pracować.

Do Koniugacji II należą czasowniki, których temat  czasu teraźniejszego kończy się na –e, a bezokolicznik na –ere, np.:

Video, videre – widzieć,

Studio, studere – studiować.

Do Koniugacji III (spółgłoskowej) należą czasowniki, których temat kończy się na spółgłoskę, a infinitivus na –ere, np.:

Scribo, scribere, scripsi, scriptum – pisać,

Disco, discere, didici – uczyć się.

Do Koniugacji IV należą czasowniki, których temat kończy się na –i, a infinitivus na –ire, np.:

Sentio, sen tire, sense, sensum – czuć,

Scio, scire, scivi, scitum – wiedzieć.

SUPINUM

Czwarta forma podstawowa czasownika nosi nazwę supinum. Występuje po czasownikach oznajmiających ruch i wyraża cel tego ruchu, no.: propero laboratum spieszę, aby pracować.

Nota bene!

Warto zapamiętać, że temat supini czasownika spotykamy w wielu rzeczownikach łacińskich zakończonych na:

-tor lector czytelnik, auditor słuchacz;

-io visio  patrzenie, lectio czytanie, auditio słuchanie;

-orium lectiorium czytelnia, auditorium sala wykładowa;

-um dictum powiedzenie, factum czyn, scriptum pismo;

-us intellectus zrozumienie, pojęcie, cultus pielęgnowanie, sposób życia, cześć.

Temat supini czasownika tworzy się od tematu praesentis przez dodanie przyrostka –t: narra-t-um, vid-t-um à vis-um (t pod wpływem dysymilacji przeszło w s).

INDICATIVUS PRAESENTIS ACTIVI

Tryb oznajmujący czasu teraźniejszego strony czynnej

KONIUGACJE

IMPERATIVUS PRAESENTIS ACTIVI

Tryb rozkazujący czasu teraźniejszego strony czynnej

KONIUGACJE

III LEKCJA

INDICATIVUS I IMPERATIVUS PRAESENTIS CZASOWNIKA sum, esse, fui.

Tryb oznajmujący i rozkazujący czasu teraźniejszego.