Koło - pamięć.doc

PAMIĘĆ DZIECKA

Dwulatek wiele już wie o swoim najbliższym otoczeniu.Żywo interesuje się wszystkim tym, co dzieje się dookoła. Ta ciekawość, duża aktywność w poznawaniu otoczenia, szczególnie nowych przedmiotów, jest przejawem naturalnej, wrodzonej tendencji poznawczej każdego dziecka. Podstawą do zdobycia wiedzy jest jego umiejętność spostrzegania. Wiemy, że niemowlę spostrzega, poznaje przedmioty za pomocą wszystkich zmysłów. Musi zobaczyć, dotknąć, powąchać, usłyszeć dźwięk, który wydają przedmioty upadające czy naciskane. To, czego dziecko dowiedziało się o przedmiocie w czasie manipulacji, jest zarejestrowane w jego pamięci.
Pamięć małego dziecka, to pamięć mimowolna. Oznacza to, że zapamiętuje ono dość szybko i trwale to, co aktualnie zwróciło jego uwagę, znalazło się w polu jego widzenia czy słyszenia. Można powiedzieć, że jest to zapamiętywanie przypadkowe, a nie celowe. Nie ma tu jeszcze udziału woli dziecka, nie zapamiętuje tego, co chce, ale to co zauważy, co go zainteresuje. Dość duża jest w tym okresie trwałość pamięci dziecka. Potrafi ono po dziesięciu minutach przypomnieć sobie o zabawce, którą poprzednio schowaliśmy. Przyjemne czy przykre przeżycia (np. awantury rodzinne) czasem zapamiętuje na długo, zdarza się, że na wiele lat. Zarówno spostrzeganie, jak i zapamiętywanie będzie tym lepsze, im większa jest możliwość koncentracji uwagi.
Podobnie jak pamięć, tak i uwaga w okresie poniemowlęcym jest mimowolna. W porównaniu z okresem niemowlęcym, w drugim roku życia wyraźnie wzrasta koncentracja uwagi dziecka. Potrafi ono dłużej koncentrować się na jednym rodzaju zabawy. Dwulatek może przez około dwadzieścia minut zajmować się czymś, co jest dla niego interesujące. Mała jest jeszcze podzielność jego uwagi. Jakże często zdarza się, że bawiące się dzieci nie reagują na nasze wołanie. Rzeczywiście mogą one nie słyszeć naszego głosu, zaangażowane w zabawie. Nie potrafią jeszcze “podzielić” swojej uwagi.
Spostrzeganie i procesy pamięciowe są podstawą do rozwoju wyobraźni dziecka. Rozwój wyobraźni dziecka w drugim roku życia najlepiej możemy ocenić obserwując jego zabawę tematyczną.Wykonanie takiego polecenia, jak “połóż lalkę spać” wymaga wyobrażenia sobie znanej już dziecku sytuacji. Aby wykonać tę czynność, musi ono przypomnieć sobie przedmioty i sytuacje, których aktualnie nie dostrzega. Początkowo dziecko odtwarza dość dokładnie poprzednio zaobserwowaną czynność, wykonując ją tylko w analogicznej sytuacji i na tych samych przedmiotach. W pierwszym momencie dziecko “ułoży do snu” tę lalkę, której używał w zabawie dorosły, ale potem przeniesie takie same czynności na inne lalki lub misia. Takie odtwarzanie uprzednio naprawdę przeżytych sytuacji, zbliżone do niedokładnych przypomnień, charakteryzuje wyobraźnię małego dziecka, którą nazywamy wyobraźnią odtwórczą. Twórcze przekształcanie zapamiętanych i przeżytych treści obserwujemy dopiero pod koniec wieku poniemowlęcego.
Doświadczenie dziecka zdobyte dzięki spostrzeganiu i zapamiętywaniu jest podstawą do rozwoju myślenia. Myślenie małego dziecka nie jest jeszcze izolowanym procesem, ale jest bardzo ściśle związane ze spostrzeganiem i działaniem. Dziecko myśli, czyli rozwiązuje zadania, w konkretnych sytuacjach posługując się obrazami spostrzeganych przez siebie przedmiotów. Dzieci rozwiązują tego rodzaju zadania problemowe wykorzystując poznane wcześniej czynności, wiążąc je w nowy ciąg ? nową strukturę i stosując w nowej sytuacji. Przykładem rozwiązania przez dziecko zadania problemowego, w którym uwidoczniło się myślenie sytuacyjne, może być przysunięcie krzesła do regału, ponieważ na jednej z górnych półek znajduje się atrakcyjna zabawka.
Stopniowo, coraz większą rolę w myśleniu dziecka zaczyna odgrywać wyobraźnia. Myślenie w działaniu, za pomocą obrazów, które są zarejestrowane w pamięci ? to myślenie obrazowo-ruchowe.
Od momentu, kiedy dziecko zrozumie pierwszy wyraz, a następnie nauczy się go wymawiać, rozwija się myślenie za pomocą słów, tzw. myślenie pojęciowo-stowne. Jest to specyficzna ludzka forma myślenia, która ma wpływ na procesy poznawcze ? przekształca je, a także odgrywa bardzo ważną rolę w kierowaniu całym zachowaniem człowieka. Z tym rodzajem myślenia związany jest oczywiście rozwój mowy. Doprawdy imponująca jest dynamika rozwoju mowy dziecka w pierwszych trzech latach życia.

Możliwość uczenia się w tym okresie jest tak duża, jak nigdy potem. Iluż z nas, dorosłych, uczy się latami jakiegoś języka z wątpliwymi rezultatami, podczas gdy małe dziecko jest w stanie opanować każdy język. W ciągu pierwszych trzech lat nabywa umiejętności łatwego posługiwania się językiem ojczystym, mając jednocześnie wiele innych “obowiązków”, jak opanowanie czynności ruchowych, wyrobienie pewnych nawyków samodzielności, poznanie otaczającego świata i ludzi, przyswojenia sobie obowiązujących norm postępowania.

W drugim roku życia ogromnie rozwija się rozumienie już nie tylko prostych poleceń popartych gestem, ale i samych słów. Jakże często dziecko zaskakuje nas zrozumieniem i wykonaniem skomplikowanych zadań (np. “przynieś dużego misia z pokoju mamy”). Rozumienie słów, poleceń, to tzw. mowa bierna ? jej intensywny rozwój obserwujemy szczególnie w pierwszej połowie drugiego roku życia. Rozwój mowy biernej wyprzedza znacznie rozwój tzw. mowy czynnej, czyli umiejętności formułowania wypowiedzi słownych ? mówienia. Dziecko zna i rozumie znacznie więcej słów, niż potrafi wypowiedzieć. Prawidłowo, harmonijnie rozwijające się dziecko w szybkim tempie wzbogaca swoje słownictwo: od 2?5 wyrazów w dwunastym miesiącu życia do około 300 słów w wieku dwóch lat. Istotne zmiany obserwujemy również w zakresie struktury gramatycznej języka dziecka. Początkowo są to proste, krótkie, pojedyncze wyrazy, które potem (ok. 21 miesiąca) zaczyna dziecko łączyć ze sobą w tzw. zlepki wyrazowe (np. mama dada”) i wreszcie (pod koniec drugiego roku życia) zaczyna budować dość poprawne dwu-, trzy- wyrazowe zdania z użyciem podmiotu, orzeczenia, dopełnienia (np. “tata daj pić”). W tym okresie kształtują się podstawy systemu gramatycznego ojczystego języka.

Rozwój pamięci dziecka zależy od warunków jego życia. Wiek przedszkolny odgrywa ważną rolę w całym rozwoju pamięci człowieka. Pojemność pamięci u dziecka w tym okresie powiększa się szybko, związana jest ona w dużej mierze z działalnością dziecka; najwięcej nowych faktów i słów zapamiętuje ono w zabawie. Początkowo pamięć ma charakter mimowolny, zaś pamięć dowolna zaczyna się dopiero rozwijać. Rozwój pamięci dowolnej u dziecka w tym wieku zależy w pewnym stopniu od właściwości uwagi i zmian jakie w nich zachodzą. 
U dzieci w wieku przedszkolnym przeważa uwaga mimowolna; uwaga dowolna jeżeli nawet jest, to trwa bardzo krótko, jest rozproszona; dziecko nie potrafi się jeszcze przez dłuższy czas skupić na jednym przedmiocie.

Pamięć- pogranicze procesów prostych i złożonych- zdolność do kodowania pewnych informacji, zdobywamy doświadczenie. Może być wzrokowa, słuchowa, ruchowa, mieszana. Inny podział: mimowolna i dowolna. 
Na jej funkcjonowanie składa się:
zapamiętywanie informacji
przechowywanie informacji
odtwarzanie informacji

Spójne oddziaływanie trzech faz oznacza dobre funkcjonowanie pamięci.

Czynniki od których zależne jest funkcjonowanie pamięci:

Cechy i właściwości osoby zapamiętującej (co nas interesuje, poziom i stopień rozwoju pamięci, koncentracja, samopoczucie, wiek, poziom intelektualny, motywacja, nastawienie, umiejętność uczenia się, techniki przyswajania wiedzy)
Warunki sprzyjające (dostępność do materiałów, pomocy, hałas, złe oświetlenie, brak świeżego powietrza, zbytnie zagęszczenie, stres, lęk, niepokój, obawy)
Rodzaj informacji (stopień trudności materiału, organizacja tego materiału- usystematyzowanie, uporządkowanie, ilość materiału, czy w tym materiale znajdują się rzeczy, które możemy odnieść do życia, doświadczenia, sposób podania)

Jak przyswajać wiedzę?
przygotować stanowisko do nauki
zapoznać się pobieżnie z materiałem
wyróżnić i wyjaśnić niezrozumiałe pojęcia
samokontrola
robić krótkie notatki

Cechy, właściwości pamięci:
trwałość
szybkość
pojemność
wierność (dokładność odtworzenia)
gotowość (jak szybko coś odtworzymy)
Małe dzieci nie mają gotowości pamięci, najszybciej u dzieci rozwija się szybkość i pojemność pamięci. 

Ze względu na stopień zrozumienia treści, która zapamiętujemy pamięć dzielimy na: logiczną (zapamiętujemy ze zrozumieniem. Kiedy rozumiemy istotę wypowiedzi łatwiej jest zastosować w praktyce to, co zapamiętamy)i mechaniczną (głównie u małych dzieci: przez ilość powtórzeń).
Pamięć mechaniczna jest podstaw pamięci logicznej. Im lepiej mamy rozwiniętą pamięć mechaniczną tym szybciej możemy wchłaniać wiedzę, i szybciej może funkcjonować pamięć logiczna. Informacje mechaniczne przyswajane są mimowolnie. Ważne jest kładzenie nacisku na pamięć mechaniczną w dzieciństwie. W dorosłym życiu istotniejsza dla nas jest pamięć logiczna. Polska szkoła preferuje pamięć mechaniczną. 
Dziecko ma większy potencjał, wyobraźnię, od okresu płodowego reaguje jak człowiek dorosły, w związku z tym trenuje pamięć. 


Klasyfikacja pamięci 
W zależności od czasu przechowywania 
Ultrakrótka (sensoryczna) – przechowywanie 0,5 - 1 sekundy, specyficzna dla modalności, większa pojemność niż pamięci krótkotrwałej, raczej informacje o fizycznych parametrach bodźców 
Krótkotrwała (operacyjna, robocza) – przechowywanie kilka do kilkunastu sekund, możliwe wydłużenie dzięki powtórkom wewnętrznym, pojemność do 7+/-2 elementy, kod głównie akustyczny i wzrokowy. 
Trwała – czas przechowywania praktycznie nieograniczony, uzupełniana, modyfikowana, pojemność praktycznie nieograniczona, kod głównie semantyczny. 


Klasyfikacja pamięci 
Ze względu na formy przechowywania i mechanizmy wydobycia 
Deklaratywna - informacje dostępne świadomości, możliwe do zwerbalizowania, większy udział struktur korowych. 
Niedeklaratywna - pamięć ukryta, nieuświadamiana, zawiera wzorce umiejętności percepcyjnych (proceduralna), uczestniczy w procesach torowania, warunkowania, habituacji. Gromadzona prawdopodobnie od urodzenia z większym udziałem struktur podkorowych. 

Klasyfikacja pamięci 
Ze względu na format przechowywanych informacji

Semantyczna (wiem) - Idee, pojęcia jako wynik rozumienia faktów i zjawisk, organizacja pojęciowa, odniesienie do świata, składająca się na wykształcenie ogólne. 

Epizodyczna (pamiętam) - zdarzenia, epizody, których źródłem są czyste doznania zmysłowe, organizacja czasowa, odniesienie do Ja, niewielkie znaczenie dla systemu wiedzy ogólnej. 

Ludzie, tak jak i zwierzęta, korzystają z doświadczenia indywidualnego oraz gatunkowego. Pozwala to uniknąć popełnionych niegdyś błędów, a także wybrać spośród możliwych sposobów reagowania te, które okazały się skuteczne. Bez zdolności do przechowywania, a więc zatrzymywania w pamięci przyswojonych treści, człowiek dysponowałby tylko teraźniejszością, nie miałby przeszłości. Swoich doświadczeń nie mógłby wykorzystywać do kształtowania przyszłości . Człowiek bez żadnych wspomnień byłby również bezradny jak noworodek. Codzienne czynności i przyzwyczajenia, takie jak ubieranie się, posługiwanie się nożem i widelcem czy włączanie światła w mieszkaniu , w przypadku utraty pamięci stałyby się niemożliwe do wykonania. Człowiek nie wiedziałby nawet kim jest. Następstwem tego stanu rzeczy byłby całkowity brak orientacji .
Czym jest więc pamięć? Otóż pamięć może być rozumiana bądź jako proces składający się z wielu faz, bądź jako właściwość jednostki. Analizując pamięć jako proces, zwracamy uwagą na jej uniwersalne cechy, natomiast gdy traktujemy ją jako właściwość jednostki, wówczas większą wagę 
przypisujemy cechom lub różnicom indywidualnym. Do formułowania ogólnych definicji bardziej przydatne jest rozumienie pamięci 
jako procesu.
Pamięć jest procesem odpowiedzialnym za rejestrowanie, przechowywanie i odtwarzanie doświadczenia. W pamięci mogą być przechowywane informacje dotyczące biologicznej struktury organizmu (ta forma pamięci zapisywana jest w genach), indywidualnej przeszłości jednostki oraz właściwości świata, w jakim ta jednostka żyje. Zwykle przyjmuje się, że pamięć jest zarejestrowana w mózgu jej nosiciela, choć obok pamięci jednostkowej istnieje także pamięć zbiorowa (Jedlicki, 1997), która jest rejestrowana i przechowywana w odmienny sposób. Doświadczenie może być przechowywane w naszej pamięci przez dłuższy lub krótszy czas, może być łatwiej lub trudniej dostępne, Może wreszcie przyjmować bardzo zróżnicowane formy.

Zakres pamięci rośnie nieprzerwanie od wczesnego dzieciństwa do adolescencji. Dzieci potrafią utrzymać w umyśle coraz większą liczbę liter,cyfr czy słów.

Większość dzieci w:

l 4.-5.r.ż. Może odtworzyć szereg złożony z 4.cyfr

l 6.r.ż. Jest zdolna do odtworzenia szeregu złożonego z 6.cyfr.

lWiele badań potwierdza,że zmiana pojemności dziecięcej pamięci wiąże się z szybszym zachodzeniem operacji umysłowych.

lWzrost szybkości przebiegu procesów umysłowych u starszych dzieci sprawia, że mogą one wykonać w tym samym czasie więcej operacji poznawczych niż dzieci młodsze,a zatem ich efektywność intelektualna jest większa.

lCo więcej,podane do zapamiętania informacje zostaną lepiej zapamiętane, jeśli dziecko będzie mogło je powiązać z informacjami już posiadanymi.

Dzięki stosowaniu strategii pamięciowych wzrasta zdolność do wzbogacania i odtwarzania informacji w sposób przemyślany i systematyczny.

Częstość stosowania strategii pamięciowych wzrasta między 4. a 7.r.ż..

lDwoma podstawowymi strategiami są:

*Powtarzanie

Dzieci w wieku przedszkolnym są zdolne do używania strategii powtarzania wówczas,gdy chcą coś zapamiętać.

*Organizowanie

Dzieci młodsze często kierują się dźwiękowym podobieństwem wyrazów,skojarzeniami sytuacyjnymi;

Starsze stosują znane im kategorie znaczeniowe.

Badania M. Jagodzińskiej (1997) wykazały, że dzieci przedszkolne stosują wiele

czynności prestrategicznych,

tj. podejmowanych ze względu na inny cel niż zapamiętanie,np.

- Dzieci czteroletnie w sytuacji naturalnej poszukiwały wzrokiem obiektów w otoczeniu,które nazywał badający;

- Dzieci sześcioletnie koncentrowały się na zadaniu;

Już u dzieci pięcioletnich można stwierdzić pewien stopień rozumienia procesu zapamiętywania, na co wskazują ich wypowiedzi,

iż łatwiej zapamiętać krótką listę słów niż dłuższą, łatwiej nauczyć się znanego wiersza niż nowego,       łatwiej przypomnieć sobie to, co było wczoraj niż to, co działo się przed miesiącem.

Jednakże dzieci w 5 r.ż. Częściej niż w 8. r.ż błędnie oceniają swoje możliwości zapamiętywania. (metapamięć)

RODZAJE PAMIĘCI

I.Pamięć gatunkowa
Niektóre proste reakcje niezależne od indywidualnego doświadczenia (różne odruchy bezwarunkowe). Reakcje te stają się podłożem, na którym wytwarzają się odruchy warunkowe. 

Pewne struktury czynnościowe przekazywane są genetycznie. U zwierząt jest ich więcej. Złożone łańcuchy odruchów bezwarunkowych składają się na tzw. Czynności instynktowne np. budowanie gniazd u ptaków. Czynności te aktualizują się w następnych pokoleniach, nie zawsze od urodzenia jednak w niemal doskonałej formie.

Rola
· Umożliwia zaspokajanie ważnych potrzeb, zanim jednostka przyswoi sobie na podstawie doświadczenia skuteczne formy zachowań. 
· Ogranicza zakres tego, co musi jednostka przyswoić w drodze własnego doświadczenia. Ważne jest unikanie ryzyka niepowodzenia. Byłoby to niebezpieczne zważywszy na częstość negatywnych rezultatów uczenia się. 
· Oszczędność energii.
· Na jej podłożu kształtują się pierwsze odruchy warunkowe

Cechy
Długotrwałość działań- gromadzenie zapasów żywnościowych.
Mniejsza zmienność od nabytych.
Stały jest ogólny schemat czynności, kolejność podstawowych elementów składowych, a to jak są one realizowane, zależy od okoliczności aktualnych i poprzedzających. 

Możliwe, że to co stanowi obecnie reakcję bezwarunkową, było kiedyś osiągane przez jednostkę w drodze gromadzenia i utrwalania doświadczenia indywidualnego. Więc pewne elementy pamięci osobniczej mogą się z czasem przekształcać w pamięć gatunkową.

II.Pamięć osobnicza i jej rodzaje

Jest to pamięć dotycząca jedynie własnego indywidualnego doświadczenia. Pamięć dobra lub zła może dotyczyć różnych jej obszarów w zależności od jej rodzaju i wymiarów.

1.Podział ze względu na przedmiot pamięci:
Pamięć obrazowa
Dotyczy nie tylko obrazów wzrokowych, ale także obrazów innych modalności: słuchowych, dotykowych, smakowych i węchowych i doznań ruchowych- Pamięć ruchów-nawyki, często wspierana jest określeniami słownymi, najczęściej w okresie zapamiętywania. Określenia słowne mogą wspierać również pamięć innych modalności zmysłowych. Ludzie różnią się tą pamięcią w zależności od analizatora, który bierzemy pod uwagę. Należałoby raczej mówić o pamięci jako właściwości poszczególnych analizatorów. Dobry wzrok nie musi współwystępować z dobrym słuchem. Istnieją jednak anatomiczne struktury biorące udział we wszystkich procesach pamięci tak, że uszkodzenie ich powoduje ogólne zaburzenia.

Werbalizacja- nazywanie głośno lub w myśli tego, co jest przedmiotem percepcji. Jeżeli wystarcza pamięć owych słów, zapamiętywanie, przechowywanie i przypominanie odpowiadających im obrazów wzrokowych lub słuchowych może nie mieć wpływu na efekt, na podstawie którego wnioskujemy o pamięci.
Ludzie różnię się między sobą pod względem werbalizacji. Np. dzieci na różnych etapach rozwoju. Jeśli chcemy wnioskować o pamięci poszczególnych analizatorów, musimy mieć wgląd w proces werbalizacji.

W przypadku spostrzegania wzrokowego informacje o bodźcach docierają bezpośrednio do innych okolic mózgu niż wówczas gdy spostrzeganie dokonuje śię przy udziale kinestezjii i dotyku.

W życiu dziecka następuje ewolucja od spostrzegania monosensorycznego poszczególnych cech przedmiotów do spostrzegania polisensorycznego.

Pamięć słowna
Pamięć myśli dotyczy związków sensownych formułowanych słownie, a więc treści dostępnych jedynie człowiekowi. Jest on specyficznie ludzki. 
...