Pa�stwowy Instytut Wydawniczy � Warszawa 1987 DZIEJE WYPRAW KRZY�OWYCH tom II Kr�lestwo Jerozolimskie i frankijski Wsch�d 1100-1187 STEVEN RUNCIMAN Prze�o�y� Jerzy Schwakopf Pos�owiem opatrzy� Benedykt Zientara Tytu� orygina�u A HISTORY OF THE CRUSADES THE KINGDOM OF JERUSALEM AND THE FRANKISH EAST 1100-1187 Konsultacja naukowa BENEDYKT ZIENTARA Konsultacja orientalistyczna BOGUS�AW R. ZAG�RSKI Uzupe�nienie bibliografii JACEK SOSZY�SKI Wyb�r ilustracji KSAWERY KRASICKI, JERZY SCHWAKOPF Opracowanie map IRENA MAKAREWICZ Projekt graficzny serii RYSZARD �WI�TOCHOWSKI Obwolut�, ok�adk� i strony tytu�owe opracowa�a TERESA KAWI�SKA Copyright (c) Cambridge University Press (c) Copyright for the Polish edition by Pa�stwowy Instytut Wydawniczy Warszawa 1987 ISBN 83-06-01457-8 Ruth Bovill po�wi�cam Spis tre�ci dla wersji elektronicznej SPIS TRE�CI (KSI��KOWY) PRZEDMOWA KSI�GA I ZA�O�ENIE KR�LESTWA ROZDZIA� I OUTREMER I JEGO S�SIEDZI ROZDZIA� II KRUCJATY 1101 ROKU ROZDZIA� III NORMA�SCY KSI���TA ANTIOCHII ROZDZIA� IV TULUZA I TRYPOLIS ROZDZIA� V KR�L BALDWIN I ROZDZIA� VI R�WNOWAGA NA PӣNOCY KSI�GA II ZENIT ROZDZIA� I KR�L BALDWIN II ROZDZIA� II DRUGIE POKOLENIE ROZDZIA� III ROSZCZENIA CESARZA ROZDZIA� IV UPADEK EDESSY KSI�GA III DRUGA WYPRAWA KRZY�OWA ROZDZIA� I SPOTKANIE KR�L�W ROZDZIA� II NIEZGODA W�R�D CHRZE�CIJAN ROZDZIA� III FIASKO KSI�GA IV ODMIANA ROZDZIA� I �YCIE W OUTREMER ROZDZIA� II NUR AD-DIN ROZDZIA� III POWR�T CESARZA ROZDZIA� IV CZAR EGIPTU KSI�GA V TRYUMF ISLAMU ROZDZIA� I ISLAM ZJEDNOCZONY ROZDZIA� II ROGI HITTINU ANEKSY ANEKS I PODSTAWOWE �R�D�A DO DZIEJ�W �ACI�SKIEGO WSCHODU 1100-1187 ANEKS II BITWA POD HITTINEM CHRONOLOGIA (OD PANOWANIA BALDWINA I DO PODBOJ�W SALADYNA SPIS TRE�CI (ksi��kowy) Spis ilustracji 9 Spis map i plan�w 10 KSI�GA I ZA�O�ENIE KR�LESTWA Rozdzia� I Outremer i jego s�siedzi 15 Rozdzia� II Krucjaty 1101 roku 29 Rozdzia� III Norma�scy ksi���ta Antiochii 40 Rozdzia� IV Tuluza i Trypolis 60 Rozdzia� V Kr�l Baldwin 73 Rozdzia� VI R�wnowaga na p�nocy 105 KSI�GA II ZENIT Rozdzia� I Kr�l Baldwin II 133 Rozdzia� II Drugie pokolenie 168 Rozdzia� III Roszczenia cesarza 184 Rozdzia� IV Upadek Edessy 201 KSI�GA III DRUGA WYPRAWA KRZY�OWA Rozdzia� I Spotkanie kr�l�w 221 Rozdzia� II Niezgoda w�r�d chrze�cijan 241 Rozdzia� III Fiasko 252 KSI�GA IV ODMIANA Rozdzia� I �ycie w Outremer 265 Rozdzia� II Nurad-Din 291 Rozdzia� III Powr�t cesarza 316 Rozdzia� IV Czar Egiptu 332 KSI�GA V TRYUMF ISLAMU Rozdzia� I Islam zjednoczony 369 Rozdzia� II Rogi Hittinu 396 ANEKSY AneksI Podstawowe �r�d�a do dziej�w �aci�skiego Wschodu 1100-1187 433 Aneks II Bitwa pod Hittinem 442 Przypisy 447 Chronologia od panowania Baldwina I do podboj�w Saladyna 1187-1189 (Zestawi� Jerzy Schwakopf) 487 Indeks 491 (usuni�ty) 9 SPIS ILUSTRACJI (ilustracje usuni�te) 1. Mapa symboliczna z trzynastowiecznego Ewangeliarza z Jerozolim� w centrum �wczesnego �wiata Pary�, Bibhotheque Sainte-Genevieve Repr. fot. Teresa ��towska 2. Ecclesia Salzburg lub Pasawa, trzecia �wier� XII w Miniatura z Ewangeliarza Monachium, Bayerische Staatsbibliothek Repr. fot. Hanna Balcerzak 3. Katedra w Chartres Repr. fot. Teresa ��towska 4. Z�ota Brama w Konstantynopolu, ok 400 r , widok od po�udnia Repr. fot. Hanna Balcerzak 5. Witra� w katedrze w Chartres z cyklu "Gestes du Roi" Cykl zawiera sceny z walk Karola Wielkiego z niewiernymi na Wschodzie (gdzie nigdy me by�) i w Hiszpanii Repr. fot. Teresa ��towska 6. Grobowiec Boemunda z Tarentu Tarent, Apuha, XII w Stan obecny Repr. fot. Hanna Balcerzak 7. Pantokrator Mozaika w klasztorze w Dafm w Grecji, ok 1100 r Repr. fot. Teresa ��towska 8. Katedra w Spirze, w Niemczech, nawa g��wna Repr. fot. Teresa ��towska 9. Kru�ganek katedry w Monreale na Sycylii, koniec XII w Stan obecny Repr. fot. Hanna Balcerzak 10. Katedra w Pizie, XI-XII w Repr. fot. Teresa ��towska 11. Papie� Klemens IV Fresk z XII w Pernes, Francja Repr. fot. Teresa ��towska 12. Zamek Morski w Sydonie Repr. fot. Hanna Balcerzak 13. Pij�cy w�adca z dworzanami Fresk w Capella Palatma w Palermo, po�owa XII wieku Repr. fot. Teresa ��towska 14. Rze�ba nagrobna z XIII w rycerza Gerarda de Vaudemont i jego �ony Ko�ci� franciszkan�w w Nancy Repr. fot. Hanna Balcerzak 15. Mozaika w apsydzie katedry w Cefalu na Sycylii, ok 1150 r Repr. fot. Teresa ��towska 16. Krzy�owiec w zbroi Londyn, British Museum Repr. fot. Hanna Balcerzak 17. Meczet w Kordobie, tzw Capella del Mihrab, druga po�owa X w Repr. fot. Teresa ��towska 18. �lub kr�lewny Melisandy z Fulkiem z Anjou Po�rodku patriarcha Jerozolimy Pary�, Bibliotheque Nationale Repr. fot. Hanna Balcerzak 19. Fortyfikacje miasta Avila w Hiszpanii, XI/XII w Repr. fot. Teresa ��towska 20. �wi�ty Bernard Mai Piero de la Francesca Repr. fot. Hanna Balcerzak 21. Relikwiarz Warsztat kolonski, 1179-1180 r Londyn, Victoria and Albert Museum Repr. fot. Teresa ��towska 22. Wn�trze Wieczernika w Jerozolimie Stan obecny Repr. fot. Hanna Balcerzak 23. Relikwiarz �w. Demetnusza z przedstawieniem koronacji przez Chrystusa cesarza Konstantyna Dukasa i cesarzowej Eudoksji, po�. XI w Repr. fot. Teresa ��towska 24. Ikona z przedstawieniem �w. �w. Jerzego, Teodora i Demetriusza, XII w Leningrad Ermita� Repr. fot. Teresa ��towska 25. G��wne wej�cie do cytadeli w Aleppo, stan obecny Repr. fot. Hanna Balcerzak 26. Chrystus, Ko�ci�, kler i ofiarnicy. �redniowieczna miniatura w�oska Gaeta, Archiwum Katedralne Repr. fot. Teresa ��towska 27. Matka Boska z cesarzem Janem II Komnenem i cesarzow� Iren�. Mozaika w ko�ciele Bo�ej M�dro�ci w Konstantynopolu, ok 1118 r Repr. fot. Hanna Balcerzak. 28. Pielgrzymi Miniatura z XIII w: Pary�, Bibhotheque Nationale. Repr. fot. Teresa ��towska 29. Capella Palatina w pa�acu kr�l�w norma�skich w Palermo, 1132-1140 r Stan obecny. Repr. fot Hanna Balcerzak. 30. Mozaika w Palazzo Reale w Palermo, druga po�owa XII w Repr. fot. Teresa ��towska. 31. Koronacja kr�la Rogera II sycylijskiego Mozaika z po�owy XII w z ko�cio�a Mortorano w Palermo Repr. fot. Hanna Balcerzak 32. Fasada ko�cio�a de la Madeleine w Vezelay Stan obecny. Repr. fot. Hanna Balcerzak 33. Kielich mszalny z sardoniksu, ok 1140 r. Podobno stanowi� w�asno�� opata Sugera. Repr. Teresa ��towska 34. �wi�ty Bernard obejmuje we w�adanie opactwo w Clairvaux Ilustracja z Chronieque abregee de Bourgogne, XV w Biblioteca Ambrosiana Firmin-Didot. Repr. fot. Hanna Balcerzak 35. Portal ko�cio�a de la Madeleine w Vezelay (ok 1120 r) Repr. fot. Hanna Balcerzak 36. Nawa g��wna ko�cio�a de la Madeleine w Vezelay, XII w. Repr. fot. Teresa ��towska 37. Kr�l Francji Ludwik VII (Le Jaune). Miedzioryt, wyd B. Moncornet, ok 1670.Gabinet Rycin Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego. Repr. fot. Hanna Balcerzak. 38. Ksi��� w otoczeniu dworzan. Miniatura z karty tytu�owej Makam Al-Hanrriego, Egipt, 1334 r. Repr. fot. Teresa ��towska 39. Ogie� grecki Ilustracja z manuskryptu z XIV w (przerys Wanda Rawicz-W�adyka). Repr. fot. Hanna Balcerzak 40. Madonna z Aposto�ami Mozaika w apsydzie ko�cio�a w Torcello ko�o Wenecji, pocz�tek XII w Repr. fot. Teresa ��towska 41. Ko�ci� opacki Saint-Denis Repr. fot. Hanna Balcerzak 42. Fryderyk Barbarossa wyrusza na wypraw� krzy�ow�. �mier� Barbarossy. Miniatury Breno, Burgerbibliothek Repr. fot. Hanna Balcerzak 43. Cesarz Fryderyk Barbarossa Miniatura z klasztoru Schaftlarn, 1188-1189 r. Rzym, Bibliotka Watyka�ska Repr. fot. Teresa ��towska 44. Fryderyk Barbarossa koronuj�cy m�odszego syna, Henryka VI z pomini�ciem Fryderyka Szwabskiego. Miniatura z Historia Welforum Weingartensis, 1180 Hessische Landesbibliothek Repr. fot. Izydor Grzeluk 45. Cesarz Henryk VI obejmuje posiad�o�ci normanskie w po�udniowej Italii Miniatura, Berno Burgerbibliothek Repr. fot. Hanna Balcerzak 46. Karawana pielgrzym�w muzu�ma�skich Miniatura z Makam Al-Haririego, Bagdad 1273 r. Repr. fot. Teresa ��towska 47. Refektarz w domu szpitalnikow w Akce Repr. fot. Hanna Balcerzak 48. Syryjska lampa z emaliowanego szk�a, XII/XIII w Nowy Jork, Metropolitan Museum of Art Repr. fot. Teresa ��towska 49. Bitwa Ilustracja ze �redniowiecznej powie�ci o Aleksandrze Wielkim. Londyn, British Museum Repr. fot. Teresa ��towska 50. Tarcza landgrafa Konrada z Turyngii, 1240 r. Marburg, skarbiec ko�cio�a �wi�tej El�biety Repr. fot. Hanna Balcerzak 51. Fragment dekoracji relikwiarza bizantyjskiego, XI w Leningrad, Ermita� Repr. fot. Teresa ��towska 52. Cesarz Aleksy V Murzuflos. Miniatura. Biblioteka Narodowa w Wiedniu. Repr. fot. Teresa ��towska. 53. Widok og�lny katedry w Cefalu na Sycylii. Stan obecny. Repr. fot. Hanna Balcerzak. 54. Krzy� procesjonalny z XII w. Muzeum w Chalon-sur-Sa�ne. Repr. fot. Hanna Balcerzak. 55. Twierdza Krak des Chevaliers. Stan obecny. Repr. fot. Hanna Balcerzak. 56. Model twierdzy Krak des Chevaliers. Pary�, Mus�e des Monuments Francais. Repr. fot. Hanna Balcerzak. 57. Krajobraz p�wyspu Synaj. Repr. fot. Hanna Balcerzak. 58. Pastora� biskupi z ko�ca XIII w. Mied� z�ocona z emali�. Muzeum w Poitiers. Repr. fot. Teresa ��towska. 59. Widok na Kair i cytadel�. Litografia, 1849 r. Repr. fot. Hanna Balcerzak. 60. Wkroczenie Chrystusa do Jerozolimy. Ewangeliarz jakobit�w syryjskich, ok. 1220 r. Repr. fot. Teresa ��towska. 61. Portret Saladyna. Miniatura wschodnia. Repr. fot. Hanna Balcerzak. 62. He�m bizantyjski z wizerunkami �wi�tych, XIII w. Moskwa, Kreml. Repr. fot. Teresa ��towska. 63. Meczet Kopu�a Na Skale w Jerozolimie. Stan obecny. Repr. fot. Hanna Balcerzak. 64. �wi�ta ska�a w meczecie Kopu�a Na Skale. Wedle wierze� muzu�ma�skich na tym kamieniu Abraham sk�ada� Bogu ofiary; z tego miejsca Mahomet zosta� uniesiony do nieba. Repr. fot. Hanna Balcerzak. 65. Gotfryd Plantagenet, ksi��� Normandii i Andegawenii, protoplasta dynastii angielskiej. Fragment plakiety nagrobnej. Le Mans, Musee des Beaux-Arts. Repr. fot. Teresa ��towska. 66. Koronacja cesarza Henryka II...
Tonowari