Zarządzanie operacyjne

9.10.2001.

Zarządzanie operacyjne (wykonawcze, eksploatacyjne) – sprowadza się do bieżącego zarządzania, czyli podejmowania decyzji odnośnie do wykorzystania poszczególnych zasobów przeds (kadrowe, rzeczowe, finansowe, niematerialne) w taki sposób aby efekty tego zarządzania były jak najkorzystniejsze (optymalne) dla firmy.

Zarządzanie operacyjne wg D. Waters’a – jest funkcją zarządzania odpowiedzialnego za wszystkie działania bezpośrednio dotyczące wytwarzania produktu (wyrobu, usługi) tzn. za gromadzenie rozmaitych składników wejściowych: przetwarzanie ich w planowane produkty końcowe.

Celem zarządzania operacyjnego jest – przerabianie (transformacja) celów długookresowych (strategicznych) w przedsiębiorstwie na cele bieżące czyli cele operacyjne.

Celem zarządzania strategicznego jest – formułowanie najkorzystniejszej ścieżki długookresowego rozwoju firmy.

Charakterystyka zasobów w przedsiębiorstwie.

Zasób – zasobem jest każdy znajdujący się w dyspozycji przeds czynnik wytwórczy, który jest następnie przekształcany w dobra i usługi służące w zaspokajaniu potrzeb materialnych i niematerialnych człowieka. Zasób to czynnik wytwórczy wykorzystywany w procesach produkcji i wymiany.

Elementarne czynniki wytwórcze:

I Praca:

1. wykonawcza

2. kierownicza: kierowanie przedsiębiorstwem (planowanie, organizowanie, motywowanie, kontrola)

II Środki pracy

III Przedmioty pracy

Potrzeby są nieograniczone i jest ich nieskończenie wiele, natomiast zasoby są zawsze ograniczone. Zasób nie istnieje dopóki człowiek nie znajdzie  zastosowania i nie nada mu wartości ekonomicznej.

Zasoby: naturalne, ludzkie, kapitałowe, niematerialne

Zasoby naturalne stanowią dobra dane przez przyrodę, nie wytworzone przez człowieka: wodne, biotyczne (roślin i zwierząt).

Zasoby naturalne:

1.niewyczerpalne – całkowita ilość: atmosfery, wody, skał, energii słonecznej.

2.wyczerpywalne, ale odnawialne – woda nadająca się do użycia, roślinność, zwierzęta, populacje ludzkie, niektóre minerały gleby, nieskażony CO2 i CO3, niektóre ekosystemy.

3.wyczerpywalne i nie do zastąpienia – gleba, niektóre minerały, rzadkie gatunki, niektóre ekosystemy, krajobraz naturalny, większość zasobów wody gruntowej.

Zasoby ludzkie (kadrowe, pracy) – tworzą pracownicy firmy wraz ze swoimi umiejętnościami i kwalifikacjami (wiedzą i doświadczeniem). W strukturze gosp dochodzi do utraty przemysłu na rzecz nowych sektorów związanych z automatyzacją, informatyką (ważne są kwalifikacje pracowników).

Kapitał intelektualny (tworzą pracownicy twórczy, wnoszą coś nowego do firmy):

1. osobowy:

a) Techniczny – tworzy nowy produkt, tworzy i wdraża postęp techniczny, tworzy nową jakość produktów i procesów produkcyjnych.

b) organizacyjny:

skierowany do wewnątrz – kształtuje procesy zarządzania, buduje strukturę, tworzy kulturę organizacji.

skierowany na rynek – kształtuje relacje organizacji z rynkiem, buduje trwałe więzi  z klientem, buduje strategie marketingowe.

2. bezosobowy (dokumentowany): regulaminy, struktura, wynalazki, patenty, licencje, know-how, bazy danych, receptury, prawa autorskie, znaki towarowe, znaki handlowe.

ZASOBY KAPITAŁOWE (materialne) składają się następujące składniki:

-budynki i budowle (mosty, drogi - infrastrukturalne),

-maszyny i urządzenia techniczne,

-surowce, materiały, części, półfabrykaty, wyroby gotowe, śr. transportu.

-zasoby finansowe – zasoby gotówki w kasie, wkłady na rachunkach bankowych, udziały w innych firmach, wierzytelności z tytułu udzielonych innym firmom pożyczek.

Są ogólnie dostępne i każda firma może nimi dysponować. Nie są czynnikami przewagi konkurencyjnej.

Charakter zasobów kapitałowych – ogólna dostępność, każda firma może zarządzać zasobami kapitałowymi. Zasoby kapitałowe nie są czynnikiem przewagi konkurencyjnej firmy.

Przewaga konkurencyjna – uczenie się, dostosowanie się do relacji między firmą a klientem, zaspokojenie wszystkich potrzeb klienta.

Ziemia – główny zasób epoki agralnej,

Kapitał – główny zasób epoki przemysłowej,

Wiedza – główny zasób epoki informatycznej.

ZASOBY NIEMATERIALNE – umiejętności jednostek, grup i ich organizację a także wiedzę i doświadczenie menedżerów wyższego i średniego szczebla i także pracowników produkcyjnych (wykonawczych, usługowych).

Do zasobów niematerialnych zalicza się: nazwę firmy, markę firmy, reputację firmy (good-will) wśród klientów, kontrahentów, banków, instytucji ubezpieczających pracowników, tradycje firmy, kontakty handlowe, kooperacyjne, położenie firmy (lokalizacja), tajemnice handlowe oraz jej kulturę.

Czym różnią się zasoby materialne od niematerialnych:

- przez specyficzność mogą być wykorzystywane w kilku miejscach jednocześnie,

- nie zużywają się w czasie, w miarę upływu czasu ich wartość rośnie,

- nie trzeba wypracowywać je w dłuższych odcinkach czasowych,

- zasobów niematerialnych nie można wydzierżawić ani nabyć, wyjątek: franchising (aby nabyć trzeba kupić całą firmę),

- tradycja firmy.

Okres trwania zasobów niematerialnych:

1 reputacja firmy – 8 – 10 lat

2 reputacja produktu – 6 lat

3 wiedza – 5 lat

Reputacja – najważniejszy instrument przekazywania informacji klientom. Wiąże się z nazwą firmy, instytucji bądź produktu. W dłuższym okresie reputacja firmy opiera się na zapewnieniu wysokiego poziomu jakościowego produktu bądź usługi. Dodatkowo niezbędne jest zapewnienie wysokiej niezawodności działania przedsiębiorstwa. Środkiem do ustalania reputacji jest marka (symbol, znak, rysunek)

Cecha reputacji – zapewnienie wysokiej niezawodności działania produktu. Środkiem do ustalania reputacji przez producenta jest marka (symbol, znak, rysunek).

Iloraz reputacji = [cecha reputacji (marki)] / [bilansowa wartość majątku]

Marka – wyodrębnienie danego produktu z pośród innych produktów konkurencyjnych. Marka ma swoją cenę.

Kultura firmy – składa się zbiór wartości często przyjmowany za oczywiste pozwalających pracownikom zrozumieć, które działania są możliwe do przyjęcia, a które nie i ta kultura firmy powstaje w wyniku długoletniego funkcjonowania firmy i wiąże się z dzieleniem wiadomości między pracownikami. Każda firma ma własną kulturę.

Cechy zasobów:

1.zasoby mogą być wykorzystywane do wytwarzania różnych produktów.

2.zasoby są wykorzystywane w procesach wytwórczych w różnych proporcjach (różna kombinacja różnych zasobów) o tej różnej kombinacji decyduje rachunek ekonomiczny czyli rachunek nakładu i efektu.

3.istnieje możliwość substytucji jednego zasobu w inny. Najczęściej dotyczy zasobów pracy i zasobów rzeczowych. Najczęściej substytucja pracy żywej przez pracę uprzemysłowioną.

Bariera zasobów może przyjmować postać:

a. bariera ilościowa, firma nie jest w stanie wykorzystać możliwości stworzonych przez otoczenie społeczno – gospodarcze.

b. bariera struktury, zasobów, gdy struktura rodzajowa nie odpowiada potrzebom firmy.

produktywności zasobu, gdy zasoby nie są efektywnie wykorzystywane.

Zarządzanie majątkiem trwałym przedsiębiorstwa

MT – zostało w Polsce przyjęte zgodnie ze standardami międzynarodowymi (UE) uregulowane dla potrzeb tworzenia bilansu firm w ustawie o rachunkowości (29.09.94) z późniejszymi zmianami.

Klasyfikacja MT:

1. Rzeczowy majątek trwały:

a.ruchomości – maszyny i urządzenia techniczne, śr. transportu.

b.nieruchomości – budynki i budowle, nawierzchnie dróg, placów, ulic, uzbrojenie ulic, grunty własne.

c.przedsięwzięcie inwestycyjne – inwestycje rozpoczęte, należności z tyt. Udzielonych pożyczek na poczet przyszłych inwestycji.

d.inwentarz żywy - inwentarz, którego życie > 1.

2. Wartości niematerialne i prawne – obejmują sumę kosztów nabycia praw majątkowych dotyczących projektów wynalazczych, patentów, licencji, znaków towarowych, praw do wieczystego użytkowania gruntów, programy komputerowe (>1 rok używania), wartość firmy, koszty organizacji związane z założeniem i rozwojem firmy. Są to niepieniężne składniki majątkowe. Podlegają amortyzacji zgodnie z przepisami prawnymi obowiązującymi. Nie podlegają amortyzacji: gruntu, inwentarz żywy, dzieła sztuki i eksponaty muzealne, finansowe elementy majątku trwałego.

3. Finansowy majątek trwały:

-akcje nabyte w spółkach akcyjnych

-udziały w spółkach z o.o.

-kupione obligacje, bony skarbowe

-weksle długoterminowe (okres realizacji > 1 rok)

-pożyczki udzielone innym firmom (> 1 rok)

-długoterminowe lokaty na rachunkach bankowych (> 1 rok).

1.Należności długoterminowe – są to kwoty należne od innych firm za wcześniej wykonane dla nich świadczenia, których termin zapłaty jest  > 1 rok.

2.Majątek trwały:

śr trwałe – użytkowane przez dłuższy okres czasu, uczestniczą w wielu cyklach usługowych lub produkcyjnych, przenoszą swoje wartości na nowe wyroby, zużywają się stopniowo (zależą od cech fizycznych, eksploatacji lub warunków środowiska), ich wielkość i struktura jest realizowana poprzez inwestowanie, likwidację, sprzedaż, bezpłatne przekazanie, leasing.

przedmioty nietrwałe – te składniki majątkowe, których okres użytkowania jest > 1 rok.

Kryteria klasyfikacji środków trwałych:

1.Tytuł własności – pozwala na wyodrębnienie własnych (skł majątkowe, na które firma posiada tytuł własności) i obcych (eksploatowane w firmie na podstawie umów darowizny, najmu, leasingu).

2.Przeznaczenie:

a.produkcyjne (usługowe) – związane z działalnością operacyjną firmy (zaopatrzenie, produkcja, sprzedaż)

b.nieprodukcyjne – cele socjalne, oświatowe, kulturalne.

3.Sposób wykorzystania:

a)czynne – składniki majątkowe w eksploatacji danej firmy lub poza nią, mogą być też eksploatowane sezonowo (cukrownie)

b)czasowo nieczynne – obiekty będące w rezerwie, obiekty w dzierżawie, będące w remoncie lub zbędne

c)nieczynne – nie są używane > pół roku.

1.Klasyfikacja rodzajowa śr trwałych.

Wycena wartości majątku:

I wg wartości początkowej – stanowi sumę nakładów inwestycyjnych faktycznie poniesionych na wytworzenie bądź nabycie określonych śr trwałych łącznie z kosztami jego zakupu, zainstalowania i późniejszego ulepszenia.

II wg wart odtworzenia:

a)wart odtworzeniowa brutto – wyraża nakłady (koszty) jakie należałoby ponieść na odtworzenie cech użytkowych śr trwałych w momencie wyceny wg obowiązujących we tym okresie cen i norm

b)wart odtworzeniowa netto – odzwierciedla nakłady jakie należałoby ponieść na odtworzenie konkretnego śr trwałego z uwzględnieniem stopnia jego zużycia – określona wartość umorzenia

III wg wart bieżącej:

a)netto – jest to wartość między wart początkową brutto a wart dotychczasowego umorzenia = suma rocznych kwot amortyzacji.

W procesie dokonywania wyceny śr trwałych ważną kwestią jest wycena ich zużycia:

a)fizycznego: stopniowa utrata przez dany czynnik majątkowy parametrów techniczno-użytkowych w rezultacie czego dany składnik majątku nie jest w stanie wypełnić postawionych przez niego zadań: spadek wydajności pracy, pogorszenie jakości pracy i parametrów.

Symptomy:

1.Spadek wydajności pracy

2.Pogorszenie jakości pracy i wykonywanych produktów

3.Wzrost jednostkowego zużycia materiałów i surowców

4.Wzrost awaryjności danej maszyny (wzrost kosztów)

5.Pogorszenie warunków pracy (wypadkowości).

Skutki odwracalne można usunąć poprzez remonty.

Zużycie zależy od:

-zależy od jakości materiału z jakiego skonstruowany jest dany środek,

-warunków i uciążliwości pracy danego środka,

-intensywności pracy danego środka,

-kwalifikacje obsługującego dany środek personelu,

-od jakości i terminowości dokonywanych przeglądów,

-stopnia mobilności danego środka.

-miarą pośrednią zużycia fizycznego jest wysokość odpisów amortyzacyjnych

a)moralnego (ekonomicznego):

-polega na tym, że śr. trwałe tracą swą wartość użytkową (opłacalność) i w tym sensie ma ono charakter niematerialny i jest używane w przenośni,

-przyczyną zużycia moralnego jest ukazywanie się coraz to nowszych, wydajniejszych środków pracy o lepszych parametrach techniczno – użytkowych,

-miarą zużycia jest średni wiek eksploatowanych środków trwałych,

zasady gospodarowania środków trwałych (efektywność wykorzystywania śr trwałych)

a)materialnego

Mierniki efektywności środków trwałych:

Współczynniki produkcyjności śr trwałych

1.(wart produkcji sprzedanej /wart śr trwałych produkcyjnych brutto)*100

2.(wart produkcji netto /wart śr trwałych produkcyjnych netto)*100

Współczynniki zyskowności śr trwałych

1.(zysk brutto /wart śr trwałych produkcyjnych brutto)*100

2.(zysk netto /wart śr trwałych produkcyjnych netto)*100

Wskaźniki zużycia likwidacji i odnowienia śr trwałych

1.Wsk. zużycia = (wart umorzenia środków trwałych /wart brutto śr trwałych)*100

2.Wsk. likwidacji = (wart śr trwałych zlikwidowanych /wart brutto śr trwałych)*100

3.Wsk. odnowienia = (wart śr trwałych nabytych /wart śr trwałych brutto)*100

Dekapitulacja względna = wsk. likwidacji > wsk. Odnowienia

Amortyzacja – obejmuje śr finansowe stopniowo gromadzone w firmie. W trybie odpisów amortyzacyjnych w miarę postępującego zużycia śr trwałych. Nagromadzony odpis amortyzacyjny może odpowiadać faktycznej odnowie środków, być od niej > lub < w zależności od metody naliczania amortyzacji:

1.proporcjonalna (liniowa) – wielkość odpisów amortyzacyjnych jest jednakowa w ciągu całego okresu eksploatacji danego środka.

2.degresywna – wysokość stawek amortyzacyjnych spada w miarę używania danego środka.

3.progresywna – amortyzacja wzrasta w miarę upływu okresu użytkowania śr trwałych.

23.10.2001.

ZARZĄDZANIE MAJĄTKIEM OBROTOWYM

Każde przedsiębiorstwo wykorzystuje do swojej działalności zarówno majątek trwały jak i obrotowy. Majątek trwały. jest składnikiem długoterminowym, zaś majątek obrotowy – krótkoterminowym. MT jest uważany za mało elastyczny i jest obciążony znacznym ryzykiem inwestycyjnym w porównaniu do MO.

Pojęcie i składniki MO: MO są to aktywa przeds. Wykorzystywane przez okres nie dłuższy niż 1 rok. MO znajduje się w ciągłym ruchu, obrocie. Aktywa firmy nieustannie zmieniają swoją postać na skutek prowadzonej działalności produkcyjnej lub usługowej.

Kapitał obrotowy (pracujący) = (zapasy + należności + papiery wart. + gotówka) – zobowiązania bieżące

MO nie jest kapitałem obrotowym

Klasyfikacja MO :

1. ZAPASY to nabyte lub wytworzone we własnym zakresie składniki majątku nabyte do zużycia w danej firmie lub do dalszej sprzedaży z odpowiednim zyskiem. Na zapasy składają się:

- materiały służą do jednorazowego zużycia w cyklu produkcyjnym lub usługowym. W czasie tego zużycia przenoszą swoją wartość na nowo utworzone produkty, wyroby, usługi. Do materiałów zalicza się zapasy surowców. Materiały mogą być źródłem energii, mogą być używane do celów ogólno gospodarczych, administracyjnych. Do mat. zalicza się też opakowania, części zamienne, całą gospodarkę odpadami.

-·produkcja nie zakończona tworzona przez wyroby i usługi, które nie zostały w pełni zakończone i w zależności od stopnia zaawansowania przybierają postać produkcji w toku bądź półfabrykatów. Produkcja w toku może mieć sens fizyczny (stanowią ją materiały w trakcie przetwarzania) lub sens kosztowy (obejmuje wartość zużytych materiałów podstawowych i pomocniczych + koszty robocizny).

-·towary są rzeczowymi składnikami MO wytworzonymi przez inne przedsiębiorstwa I zakupionymi przez daną firmę i przeznaczonymi do sprzedaży we własnej sieci handlowej bądź zużytymi na cele wewnętrzne.

-·produkty gotowe wyroby gotowe, wykonane usługi, roboty budowlano-montażowe, przeznaczone do sprzedaży nie podlegające dalszemu przerobowi w danym przedsiębiorstwie -·zaliczki na poczet przyszłych okresów to zaliczki płacone dostawcą (sporadyczny) i kooperantom ( stały – podpisuje się umowę kooperacyjną) na poczet przyszłych dostaw.    W przedsiębiorstwie handlowym występują 2 grupy zapasów: -materiały o charakterze pomocniczym ( opakowania, paliwa, mat. biurowe)  - towary przeznaczone na sprzedaż.

...